Voorpagina

Zoekresultaten voor

'recensie'

Foto: Tom Davidson (cc)
Foto: copyright ok. Gecheckt 28-09-2022

Recensie Zomergasten met Frans de Waal

, door

RECENSIE - Wat zou het aardig zijn, dacht ik voorafgaand aan Zomergasten met Frans de Waal, als we geen enkele aap te zien krijgen vanavond. Dat hij ons fragmenten zou voorschotelen die hem ontroeren en doen huiveren, dat hij verhalen zou vertellen over verloren liefdes en vervlogen obsessies. Het mocht niet zo zijn: het stikte van de apen. Zo nu en dan onderbroken door een enkele olifant of papegaai. Frans de Waal is primatoloog en aan deze avond te oordelen, heeft hij weinig andere interesses dan zijn eigen vakgebied. 

De Waal is duidelijk ook niet iemand die veel televisie of films kijkt. Bijna alle fragmenten die hij liet zien, hadden iets met zijn werk te maken. Daar zaten soms best interessante fragmenten tussen (een hyperintelligente papegaai, een chirurg die ruziede met de anesthesist), maar meestal was het fragment een wat slap, vrijblijvend kapstokje voor een punt dat hij wilde maken. Vaak kende hij de dieren (inclusief de mensen) die we in de fragmenten zagen persoonlijk. Had hij ermee gewerkt. Ik kreeg eigenlijk nooit het gevoel dat hij een fragment had gekozen omdat het fragment zelf iets bij hem teweeg had gebracht. Het fragment uit een reportage over Nico Tinbergen (een van de grondleggers van de ethologie), was volgens mij door de redactie van Zomergasten aangedragen en pas kort daarvoor voor het eerst door Frans de Waal gezien. In het meest ontroerende fragment van de avond nam primatoloog Jan van Hooff afscheid van de 59-jaar oude chimpansee Mama.

Foto: Still uit VPRO Zomergasten 2017 met Wim Opbrouck

Recensie Zomergasten 2017 | Wim Opbrouck

, door

Wim Opbrouck is een gulzigaard: een man van duizend liefhebberijen; zoals hij bourgondisch eet en de taal zuipt als een liefhebber van de sterke drank, zo is hij ook een gretig verteller.

En vertellen deed de Vlaamse acteur honderduit, maar het leek allemaal een spel waar hij vooral zelf schik in had. Aan het begin van het gesprek bracht Janine Abbring in herinnering hoe Opbrouck als enige had gestraald toen ze hem sprak ter voorbereiding van de avond.

Opbrouck onthulde hoe Zomergasten altijd al een van zijn favoriete programma’s en inspiratiebronnen was geweest: zijn eerste fragment was zelfs van Jan Wolkers in Zomergasten, ook al zo’n gulzig verteller, die smakelijk verhaalde hoe hij het graf van dichter Dylan Thomas had bezocht en zich uiteindelijk een kies had gebroken op een van de groene steentjes die zijn reisgenoten daar vanaf hadden geplukt.

Lekker voor zichzelf bezig

In het erop volgende fragment liet Opbrouck zien hoe dirigent Reinbert de Leeuw samen met de Poolse dirigent Henryk Górecki op twee piano’s zitten te rammen terwijl ze de kersverse partituur van de laatste doorspelen. Opbrouck kon geweldig genieten van het onbeschaamde spelplezier. Ik zag vooral twee opgetogen kinderen tingeltangelen dat het een lieve lust was. Leuk om te zien, maar mij kon het niet bekoren: die twee waren lekker voor zichzelf bezig.

Foto: Still VPRO Zomergasten 6-8-2017 - Glenn Helberg

Recensie Zomergasten 2017 | Glenn Helberg

, door

RECENSIE - Het zou zo’n beetje alles worden waar reactionair blank Nederland zich groen en geel aan ergert, deze Zomergastenaflevering. Psychiater Glenn Helberg – van Antilliaanse afkomst, homoseksueel – voerde de kijker behendig langs allerhande discussiepunten over ras en seksualiteit waar de witte kijker zich ongemakkelijk bij voelt.

Zelfs de progressieve Janine Abbring voelde zich in al haar witheid regelmatig ongemakkelijk en interrumpeerde de geboren verteller Helberg dat het een lieve lust was. Ze was door alle politiek geladen discussies over ras elk woordje op een goudschaal gaan wegen, bang om de verkeerde woorden te gebruiken, onthulde ze.

Het gaat nu even niet om jou, meid, dacht ik bij mijzelf. Dat had je toch van ‘black twitter’ kunnen leren, en anders moet je daar misschien gewoon maar even wegblijven. Scheelt een hoop twijfel aan jezelf die verder niks oplevert. Als niks anders helpt, gewoon muten die bende jacobijnen, want dat vingerwijzen van die lui de godganse dag door is inderdaad doodvermoeiend.

Helberg toonde zich allerbeminnelijkst en liet zich niet van de wijs brengen.

In de pas lopen

De psychiater begon zijn exposé met een fragment uit Nise: the heart of madness (2015), over een jonge vrouwelijke collega in een kliniek in Rio de Janeiro, die psychiatrische ziekten in plaats van deze met elektroshocks en lobotomieën te lijf te gaan, behandelde door een beroep te doen op creatieve expressie. Nogal revolutionair in de jaren vijftig, waarin men vooral aan symptoombestrijding deed, en patiënten met dwang en agressie benaderde.

Foto: Eberhard van der Laan, Zomergasten 2017 (still, VPRO)

Recensie Zomergasten 2017 | Eberhard van der Laan

, door

RECENSIE - Over kanker wilde ‘ie het duidelijk niet hebben. Ja, heel even, om de olifant maar zo snel mogelijk de kamer uit te werken. Het was een formaliteit: we hebben besloten elkaar te tutoyeren, we voeren dit gesprek niet live omdat de vermoeidheid je anders parten zou spelen. Van der Laan wilde een mooie avond neerzetten, presteren, had ik het idee. En vooral geen melodrama.

Toch liet het vooruitzicht van een voortijdige dood zich natuurlijk niet helemaal wegdrukken. Aan het eind van de avond hadden beide gesprekspartners wel degelijk grote moeite hun tranen te bedwingen. Bij een fragment over de plotselinge verbroedering die het lot van de in de knop gebroken Ajacied Abdelhak Nouri opriep, kreeg Van der Laan het te kwaad. ‘Waarom roept dit nou zo’n emotie bij je op?’, wilde Janine Abbring weten.

‘.. en je eigen situatie niet!’, dacht ik erachteraan. ‘Jezus man, je gaat vermoedelijk op overzienbare termijn dood; da’s niet niks!’

Toen Janine even later over Eberhards ‘erfenis’ begon, was het mij wel duidelijk: de nakende dood laat zich niet onder tafel moffelen, ook al wil je ’t er niet expliciet over hebben. Want nu schoten beide gesprekspartners vol. Maar het k-woord viel niet. Slechts dat Abbring met de rest van Amsterdam hoopte dat Van der Laan nog lang haar burgemeester mocht blijven.

Recensie Zomergasten met Rosanne Hertzberger

, door

RECENSIE - Zomergasten met Rosanne Hertzberger eindigde met de overpeinzing dat het goed is om zo nu en dan uit de kudde te stappen en je eigen weg te gaan. Aanleiding was Whitney Houston die tijdens de Superbowl van de Star Spangled Banner een powerballad in vierkwartsmaat had gemaakt in plaats van het driekwartswalsje dat het hoort te zijn.

De kudde was de rode draad van deze aflevering. De avond begon met een fragment van Dances with Wolves waarin Kevin Kotsemmer samen met een stel Sioux-indianen op een kudde bizons jaagt. Tegelijk ging dat fragment vooral over het kuddedier waarover het de rest van de avond ging: de mens. Die, zo doceerde Rosanne Hertzberger ons in haar eerste poging ons wereldbeeld een klein zetje te geven, al sinds het begin der tijden pas stopt met het doden van een bepaalde dierensoort als het laatste exemplaar op z’n bordje ligt. De indianen hebben meerdere bizonsoorten doen uitsterven en het was volgens Hertzberger ook geen toeval dat de mammoet ophield met bestaan toen de mens voet aan wal zetten in Europa. Oftewel: de jager-verzamelaar die volgens de overlevering zo in harmonie met de natuur leefde, had een broertje dood aan die natuur. Goed dat het eens gezegd is. 

Foto: Zomergasten 2016 (VPRO) - Mark Rutte

Recensie Zomergasten | Mark Rutte

, door

RECENSIE - Helemaal aan het eind van Zomergasten met Mark Rutte merkte presentator Thomas Erdbrink op dat zijn gast, door fragmenten te tonen die vrij hard waren, een kant had laten zien die we niet van hem kennen. Rutte antwoordde dat hij ervan houdt als het soms schuurt: “Het moet af en toe even lastig zijn, je moet elkaar soms irriteren, dan kom je tot betere dingen.”

Het moge weinig verbazing wekken dat Onze man uit Teheran niet in staat bleek om het onze minister-president lastig te maken. Erdbrink heeft nu eenmaal de bagage noch de ballen om een virtuoze babbelaar als Mark Rutte tegen de grond te dwingen. Eén keertje kreeg hij Rutte een beetje op de kast (waar Rutte, voor alle duidelijkheid, niet in zit – gelukkig werd dat in een bijzinnetje afgehandeld), toen Erdbrink zich afvroeg of het fragment met Turkse Nederlanders die een journalist intimideerden, nu werkelijk een groot probleem liet zien. Daar schoot Erdrink volgens Rutte precies in de cultuur-relativerende reflex waar de ‘stille meerderheid’ (kennelijk de opvolger van de hardwerkende Nederlander, ik hoorde ‘m vaker langskomen) zo’n genoeg van heeft. 

Stevig doorvragen

Rutte had net verteld dat die ‘stille meerderheid’ zich niet meer durfde te uiten tussen het polariserende geschreeuw van de twee dominante uitersten in Nederland (linkse elite die van mening is dat iedereen een vluchteling op z’n zolderkamertje moet opnemen versus rechtse aso’s die overal een piemel in willen zien) en heel even leek het inderdaad een beetje te gaan schuren. Vooral de vraag van Erdbrink aan Rutte wat de Nederturken die de verslaggever intimideerden gemeen hadden met ‘ons’, verleidde mij om op het puntje van mijn stoel plaats te nemen. Maar Rutte antwoordde met een eenvoudig ‘niks’ en we gingen door naar het volgende fragment.

Foto: Andrea Maier - Zomergasten 2016, VPRO

Recensie Zomergasten | Andrea Maier

, door

RECENSIE - Zomergasten met Andrea Maier begon met een serie korte fragmenten waarmee de hoogleraar gerontologie (de wetenschap die zich met ouderdom bezighoudt) aan ons werd voorgesteld. We zagen Maier voor een huisje staan. Een oud huisje. Ze zei dat het huisje mankementen had en hier en daar verzakt was, maar dat dit z’n eigen schoonheid had.

De schoonheid van het ouder worden, kwam tijdens de rest van de avond niet aan de orde. Ook niet toen we net een fragment uit ‘69: liefde, seks, senior’ hadden gezien, waarin een ouder echtpaar vertelt hoe hun seksleven door de ouderdom is veranderd en dat inmiddels de handen en de mond belangrijker zijn dan de geslachtsdelen. Het was een ontroerend fragment dat een mooie aanleiding had kunnen zijn om het ook even te hebben over de manier waarop aftakeling juist voor verdieping kan zorgen. Maar Maier liet het fragment zien om te kunnen praten over het taboe van seks op oudere leeftijd, waar zij in haar tijd als arts vaak tegenaan liep. Op zich prima, maar het toonde ook aan wat ik deze avond miste: de meeste fragmenten waren een aanleiding om een beroepsmatig puntje te maken, niet omdat het indruk op haar had gemaakt. En dat leverde een vrij eentonig avondje op.

Foto: Zomergasten 2016 - Griet op de Beeck

Recensie Zomergasten | Griet op de Beeck

, door

RECENSIE - “Zomergasten is afgezakt tot ouwe televisie kijken en daar een potje bij mijmeren”, sprak iemand dit weekend tot mij. Laten we hopen dat hij naar Zomergasten met Griet op de Beeck heeft gekeken; zijn typering werd op twee essentiële punten weerlegd. Want 1) veruit de meeste fragmenten waren afkomstig uit deze eeuw en 2) Op de Beeck bleef zo ver weg van mijmeren als menselijkerwijs mogelijk. Ze houdt niet van koetjes en kalfjes, noch van anekdotes. Haar favoriete stokpaardje: het leven is maakbaar, zolang de sterren gunstig staan en je bereid bent om tot de bodem te gaan.

Het gaat haar niet om geluk. Geluk is overroepen. De Vlaamse schrijfster van Vele hemels boven de zevende, Kom hier dat ik u kus en Gij nu streeft naar intensiteit, waarin het mooie en het lelijke naast elkaar kunnen blijven bestaan. Ze wil de banaliteit van het dagelijks leven te lijf gaan, alles eruit halen wat er in zit. En door de schrijven, kan ze daar in alle hevigheid aan ontsnappen.

De mens, aldus Op de Beeck, heeft de neiging om al zijn tekortkomingen, al zijn frustraties, alle emoties en zwakheden onder het tapijt te schoffelen, om vervolgens op het tapijt te gaan staan en net te doen alsof hij de bobbel ellende die eronder ligt niet voelt. Maar wat elk mens zou moeten doen, (als het even kan met hulp van een begenadigd therapeut), is om dat tapijt op te tillen. En om het beest dat eronder ligt in de ogen te kijken en bij de kladden te vatten. Hij moet het gevecht met hem aan gaan en zichzelf zo bevrijden van die ondraaglijke ballast, zodat hij eindelijk zichzelf kan worden. “Iedereen in therapie!”, jubelde Op de Beeck. Waarna presentator Thomas Erdbrink haar op de sofa probeerde te leggen. De moeilijkheid daarbij: Griet op de Beeck wilde wel een tipje van haar tapijt oplichten, maar niet helemaal. Ze had zichzelf weten te bevrijden en die bevrijding had haar enorm veel gegeven, maar om ons precies te vertellen hoe het beest eruit had gezien, dat bleek onmogelijk. Zo zagen we de contouren van het beest, maar wat ze echt zag toen ze in de bek van het monster keek, daar bleef het naar raden. Liever liet ze de fragmenten het werk doen.

Foto: Zomergasten 2016 - Hedy d'Ancona

Recensie Zomergasten 2016 | Hedy d’Ancona

, door

RECENSIE - Als blikken konden doden, dan waren wij tijdens deze aflevering van Zomergasten 2016 met Hedy d’Ancona vermoedelijk getuige geweest van de moord op Thomas Erdbrink. Het was na het fragment waarin Joop Admiraal zowel zichzelf als zijn dementerende moeder speelt. Erdbrink en d’Ancona spraken over de verzorging die d’Ancona (of ‘Hedy’ moet ik eigenlijk zeggen, laat ik, om haar een plezier te doen, maar louter haar voornaam gebruiken, dat heeft ze wel verdiend) op zich had genomen nadat haar geliefde, de kunstenaar Aat Veldhoen, een herseninfarct had gehad.

Hedy had net verteld hoe vanzelfsprekend deze zorg was geweest en hoe goed Aat, naar omstandigheden, was hersteld en dat hij geestelijk nog volledig in orde was, toen Thomas haar de vraag stelde of er een moment was geweest dat er door haar hoofd had gespookt of ze haar geliefde nu misschien zou moeten helpen om op een waardige manier uit het leven te stappen. En terwijl hij die vraag aan het formuleren was, kwam die blik.

Het zweet brak me uit. Die mondhoeken die richting het voorgeborchte wezen, dat kapsel dat als een donderwolk rond haar hoofd hing en die half geloken ogen die dwars door Thomas Erdbrink heen boorden, terwijl hij zijn vraag al struikelend tot een goed einde probeerde te brengen. Ze hield de blik toen hij uit gestruikeld was nog even vast, om ‘m even te laten voelen wat voor debiele vraag hij had gesteld. Ze had eerder gepleit voor het recht om je eigen leven op een gewenst moment voortijdig te beëindigen, niet het leven van een ander. Eigenlijk had Thomas haar gevraagd of ze even had overwogen om haar man te vermoorden, zoals Rein van Bemmelen in het derde fragment van de avond (uit: Zij moet eerst) dat bleek te hebben gedaan met zijn vrouw Lucie. Naar aanleiding van dat fragment had Hedy al prima duidelijk kunnen maken welk standpunt zij innam in de euthanasiewet, maar kennelijk was het Thomas nog niet duidelijk genoeg. 

Foto: copyright ok. Gecheckt 26-10-2022

Recensie | De zijderoutes. Een nieuwe wereldgeschiedenis

, door

Toen ik een tiener was, ergerde ik me aan de hopeloos beperkte geografische focus van de lessen op school: ze concentreerden zich louter en alleen op West-Europa en de Verenigde Staten en lieten de rest van de wereld grotendeels onbesproken. We kregen veel te horen over de Romeinen in Brittannië, over de Normandische verovering van Engeland (1066), over de industrialisatie in de victoriaanse tijd, over de slag aan de Somme, over de opkomst en ondergang van nazi-Duitsland. Maar dan keek ik weer naar mijn kaart en zag ik enorme stukken aarde waaraan stilzwijgend voorbij was gegaan.

Op deze manier leidt de Britse historicus Peter Frankopan zijn boek De zijderoutes. Een nieuwe wereldgeschiedenis in. Het klinkt oprecht lovenswaardig: in plaats van zich te concentreren op Europa, wat gedurende een lange tijd van de wereldgeschiedenis een wat marginaal gebied was, gaat hij op zoek naar het werkelijke ‘midden van de wereld’, de ‘brug tussen oost en west op het kruispunt van beschavingen.’

Volgens Frankopan gaat het daarbij om het gebied ‘grofweg gesitueerd tussen de oostkust van de Middellandse Zee en de Zwarte Zee tot aan de Himalaya.’ Concreet: de regio ‘die nu exotische randstaten herbergt, zoals Kazachstan en Oezbekistan, Kirgistan (Kirgizië) en Turkmenistan, Tadzjikistan en de landen in de Kaukasus.’ Met andere woorden: Centraal-Azië, het gebied waar de (landgebonden) delen van de zijderoutes uit Frankopans titel inderdaad langsliepen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 10-02-2022

Recensie Zomergasten met Damiaan Denys

, door

RECENSIE - ‘s Ochtend ging ik in mijn auto kijken, op zoek naar een zak rozijntjes. Er lag een spijkerbroek op de bijrijdersstoel. Ik keek iets beter en zag dat de broek gevuld was met twee benen. Mijn allereerste gedachte was dat ze het onderste deel van een lijk in mijn auto hadden gedumpt. Maar toen zag ik dat een zwart vest de bovenhelft bedekte. Het zal wel een dakloze zijn. Of een verwarde man. Of een bootvluchteling. Ik wist niet zeker wat te doen. Mijn handen tintelden, mijn hart bonkte licht. Misschien was hij dood. Op dat moment deed mijn buurvrouw open. “Er zit een man in mijn auto”, zei ik tegen haar. “Echt?”, zei ze. En ik deed de deur open. Het duurde nog even voordat de man wakker werd. Hij begreep er weinig van. Zijn sleutels hingen rond zijn hals. Of hij even in de achterbak mocht kijken. Waar hij natuurlijk een koevoet had liggen om mij de hersens in te slaan. Ik deed mijn achterbak open. De man was zeer verbaasd dat zijn slaapzak er niet in lag

Volgens het Little Albert experiment, waarin een baby door middel van een harde metalen geluid wordt geconditioneerd om bang te worden voor harige wezens als ratten en konijnen, is angst aangeleerd. Maar ik heb het gevoel dat ik ermee geboren ben. Ik heb ook nooit, zoals Damiaan Denys en de dit weekend overleden Oliver Sacks in Zomergasten beweerden, het gevoel gehad onsterfelijk te zijn. Nooit in staat geweest om de dood uit te lachen, wat volgens Denys de mooiste manier van leven is. Aan de andere kant heeft dit gevoel voor sterfelijkheid mij ook nooit echt gedeprimeerd. Ik ben er behoorlijk vertrouwd mee. En wandel vrij blijmoedig door het leven.

Foto: copyright ok. Gecheckt 03-03-2022

Recensie Zomergasten met Annejet van der Zijl

, door

RECENSIE - Het begon na een fragment van de BBC, waarin een stel veren en een bowlingbal gebroederlijk naar beneden vielen door het luchtledige. Ze kwamen precies op hetzelfde moment neer. De vrije val was vertraagd, zodat je niet zag met welke snelheid de veer en de bowlingbal vielen. De presentator haalde Newton en Einstein erbij. Dat Newton zou zeggen dat de zwaartekracht ze naar beneden trok. En dat Einstein zou zeggen dat, als je de context wegdenkt, er niets is wat zegt dat de bal en de veer aan het vallen zijn. “Snap jij dit?”, vroeg Annejet van der Zijl aan Wilfried de Jong toen het fragment was afgelopen. Die mompelde iets over astronauten en hoe die altijd in de ruimte zweven. Ik vermoed dat hij niet door had dat de beelden waren vertraagd. Een duidelijk ‘nee, ik snap er geen reet van’ dus. Van der Zijl zei dat ze inmiddels had geaccepteerd dat ze hier niets van begreep. Ze kon ook zonder het te snappen genieten van de schoonheid van wat ze zag.

Dit fragment lag in het verlengde van wat ze had verteld over haar belangrijkste drijfveren om een specifiek verhaal te vertellen. Er moest iets zijn wat ze niet snapte, maar wat ze wel wilde snappen. Een verborgen mysterie. Iets waar je niet meteen je vinger achter kan krijgen. Voordat ze begon aan haar biografie over Annie M.G. Schmidt werd ze getriggerd door een interview dat Schmidt had met Ischa Meijer. Daarin vertelt de bedenker van Jip en Janneke, Pluk van de Petteflat en Floddertje op zeer aanstekelijke wijze hoe ze op haar 36e een voorbehoedsmiddel gaat halen bij een seksuoloog, niet wil vertellen of ze vaginaal of clitoraal klaarkomt en vervolgens naar de psychiater wordt doorverwezen. Hoe goed Annie M.G. Schmidt hier ook de eigenzinnige oma neerzet die iedereen zo graag ziet, Van der Zeijl vermoedt dat er een interessanter verhaal achter schuilgaat. En achter dat verhaal wil ze komen. De sleutel van dat verhaal kreeg Van der Zijl toen ze in een interview las dat Annie M.G. Schmidt, gevraagd naar haar sterkste én haar zwakste punt, voor beide haar behoefte om anderen te behagen noemde. Dat was het moment dat Van der Zijl haar onderwerp begon te snappen.

Vorige Volgende