Orbán stimuleert Europees debat

Het bezoek van de Hongaarse premier Viktor Orbán aan het Europese Parlement in Straatsburg was in meer dan een opzicht uniek. Orbán kwam onaangekondigd de nieuwe Hongaarse grondwet verdedigen nadat de Europese Commissie een onderzoek had aangekondigd vanwege mogelijke schendingen van Europese verdragen.  Dat de Commissie hiertoe overging was al tamelijk bijzonder. Sinds de spontane tijdelijke boycot van Oostenrijk in 2000 vanwege de deelname van Jörg Hayder aan de regering hebben we geen dergelijke gezamenlijke Europese actie tegen een lidstaat meer gezien. Dat een premier zelf onuitgenodigd zijn zaak kwam bepleiten is nog nooit vertoond. Zijn bezoek leidde tot een heftig en principieel debat (zie hier en hier) over Europese waarden en dat zien we ook veel te weinig.

Of Orbán naar Straatsburg was gekomen vanwege de Europese waarden is nog maar de vraag. Een belangrijk probleem voor hem is de weigering van EU en IMF om financiële hulp te  bieden zo lang hij niet kan garanderen dat de centrale bank onafhankelijk kan opereren. En Orbán heeft die hulp dringend nodig. Ondanks grote woorden van Orbán na zijn verkiezing dat hij het allemaal beter zou doen dan de socialisten is de staatsschuld alleen maar gestegen en inmiddels hoger dan onder de vorige regering.

Met de Poolse vakbond Solidariteit als voorbeeld hebben arme Hongaren (inmiddels 30% van de bevolking) een nieuwe beweging opgericht om het verzet te verenigen. Samen met de democratische partijen zoals de LMP, die deel uitmaakt van de Europese Groene Partij, organiseerden zij een massale demonstratie in Budapest tegen de nieuwe grondwet.

Als tegenhanger organiseerde Fidesz vandaag een grote demonstratie van nationalisten die steun betuigden aan Orbán. Veel Hongaren zijn niet onder de indruk van de kritiek uit andere Europese landen en wijzen alle bemoeienis van de EU met hun land af. Het is de vraag hoe lang zij dat kunnen volhouden.

De actie van Orbán in Straatsburg kan voor de EU als geheel ook een positief effect hebben. Het debat dat hij uitlokte ging over gemeenschappelijke waarden en onderlinge afspraken, over wat het betekent om lid van de EU te zijn. In tegenstelling tot vele uiterst saaie, technische discussies over de regulering van de markt, de landbouwsubsidies of de visserijquota en hoe afzonderlijke landen daar tegenover staan, was er deze week in Straatsburg een echt politiek debat over een zaak die elk land en elke Europese burger aangaat. Wat betekent democratie in Europa?

Daarnaast was de actie van de Europese Commissie, de “inbreukprocedure” ook van grote betekenis voor de toekomst van de EU.  Het is een waarschuwing aan alle andere landen om niet te sjoemelen met de gemaakte afspraken. Daar is in het verleden wel eens lichter over geoordeeld, bijvoorbeeld toen een meerderheid van het parlement weigerde een inbreuk van Berlusconi op de persvrijheid te veroordelen. De Commissie schept nu een precedent dat in de toekomst makkelijker kan worden aangeroepen als een land een loopje neemt met de Europese waarden. En dat zal dan net als in het geval van Hongarije ongetwijfeld weer leiden tot debatten over de Europese integratie, de gemeenschappelijke politieke waarden en wetten, wat we gemeen hebben en waar we verschillen. Debatten daarover zijn hard nodig om bij de Europese burgers meer vertrouwen te krijgen in gezamenlijke oplossingen voor de eurocrisis en alle daarmee verbonden vraagstukken.

[Beeld: het Hongaarse parlement in Budapest, foto van Jos van Dijk]