OPINIE - Er zijn genoeg wetenschappers die het niet altijd even nauw nemen met ethische normen. Maar als het wantrouwen aanhoudt, zal de wetenschap het niet overleven. Daarom is openheid nodig.
Er kan mogelijk een nieuwe naam aan het rijtje Diederik Stapel, Roos Vonk, Don Polderman en Dirk Smeesters worden toegevoegd. Vandaag is een oud-hoogleraar aan de VU, Mart Bax, de volgende onderzoeker die in opspraak komt. Ik citeer NU.nl:
“In het boek Ontspoorde Wetenschap dat vrijdag uitkomt, trekt onderzoeksjournalist Frank van Kolfschooten het bestaan van een klooster in het zuiden van Nederland in twijfel. … ” “Dat je je bronnen anonimiseert is in de antropologie vrij gebruikelijk”, aldus Van Kolfschooten. “Maar collega’s van Bax twijfelden aan het bestaan van dit klooster.”
Ik vind het eerlijk gezegd geruststellend. Als dit de beste teaser is die een auteur naar buiten kan brengen om aandacht voor een boek te genereren, dan valt het in feite mee. Maar er speelt meer. Voor één keer kan de ijsbergmetafoor met recht en reden worden gebruikt: maar een deel van de eigenlijke problemen is publicabel.
Ik weet dat, want ik heb Van Kolfschooten over zijn boek gesproken. Ik kon hem het bewijs geven van onder meer het plagiaat waaraan een vrij bekende Nederlandse onderzoeker zich schuldig had gemaakt. De gedupeerde wilde echter niet dat de zaak naar buiten kwam. Het kon hem zijn baan kosten.
(Tussen haakjes: hier begrijp ik dus werkelijk geen snars van. Hoe kun je als docent je studenten nog onder ogen komen als je je baantje belangrijker vindt dan accurate informatie? Ik wil niet veroordelen wat ik niet begrijp, maar ik ben dus wel verbijsterd.)
Deze kwestie is dus niet naar buiten gebracht. In de ijsberg zit ze ergens onder de waterspiegel. Van Kolfschooten vertelde me dat hij méér gevallen kende waar duidelijk een loopje was genomen met de wetenschappelijke erecode, maar die hij niet in zijn boek kon verwerken. Dit keer had het slachtoffer belangen, die weliswaar onbegrijpelijk waren maar daarom nog wel respect verdienden. En zo zijn er meer redenen om iets niet te publiceren.
Ik weet zelf van een oudheidkundige die de natuurwetten heeft opgeschort om iets als feit te presenteren dat niet in de bronnen stond. De definitie van pseudowetenschap is een berucht probleem, maar dit valt zelfs binnen de nauwste omschrijvingen. Je zou denken dat de universiteit een begeleidingscommissie instelde, zoals Delft deed nadat Coen Vermeeren een verhaal over ufo’s had verteld. Dat is niet gebeurd.
Ik heb inmiddels begrepen dat daarvoor een reden was en ik kreeg te horen dat ik wat vertrouwen moest hebben. Opnieuw: een onbegrijpelijke reden (nu ettert de kwestie door), maar het standpunt verdient respect.
Het is echter geen sterke verdediging.
Ik denk dat het volgende denkbaar is: dat de universiteiten niet systematisch verkeerde informatie aanleveren, maar dat het desondanks vaak gebeurt. Vandaar dat ik al een paar maanden pleit voor een parlementair onderzoek, al was het maar omdat de universiteiten dan kunnen uitleggen dat het echt meevalt en sceptici kunnen tegenspreken. Zoals het nu is, zal namelijk elk geval van niet-optimaal functioneren worden uitgelegd als bewijs van een systeemcrisis.
Als wantrouwen aanhoudend is, zal de wetenschap het niet overleven. Het is daarom beter klare wijn te schenken en ik hoop dat Van Kolfschootens Ontspoorde Wetenschap zal helpen dit simpele inzicht bij de wetenschappelijke bestuurders te doen inzinken. Een onderzoek, parlementair of niet, maar doe iets.
Via Mainzer Beobachter.
Reacties (8)
“Maar als het wantrouwen aanhoudt, zal de wetenschap het niet overleven.”
Dat lijkt me toch wat sterk uitgedrukt. Wetenschap is niet anders dan welke vorm van werk ook, overal wordt gesjoemeld en proberen mensen de boel te flessen als ze denken dat ze er mee weg kunnen komen. Het is niet veel anders dan de bankencrisis; het maakt niet uit hoeveel mensen banken wantrouwen, zonder kunnen we niet meer.
Misschien ben ik te pessimistisch, maar als degenen die het niet zo nauw nemen met de wat jij noemt ‘wetenschappelijke erecode’ niet teruggefloten worden wegens belangen, is er dan niet al sprake van een systeemcrisis?
Kennelijk weegt het belang van individuele wetenschappers (of instituten of universiteiten) zwaarder dan dat van de wetenschap als geheel, aangezien andere wetenschappers verder bouwen op foutief werk van hun voorgangers. Als wetenschapper kan je uiteraard nooit uitsluiten dat er iets mis is met de artikelen die je leest, maar als er foutief onderzoek niet wordt herroepen terwijl er mensen zijn die weten dat het onderzoek niet klopt, lijkt me dat een erg kwalijke zaak. Ongeacht de andere belangen van de wetenschapper in kwestie.
De fraudeurs zitten blijkbaar allen in de hoek van de sociale- en menswetenschappen. Het is nogal overdreven om nu meteen over een systeemcrisis en het einde der wetenschappen te spreken. Wellicht moeten we de grondslagen der sociale wetenschappen nader bezien, ik zie echter geen reden voor extrapolatie van de problemen buiten deze sector.
Als natuurwetenschapper kan ik bevestigen dat er geen enkele reden is om te twijfelen aan de integriteit van de wetenschappers in de beta sector. Dat er niemand zal frauderen is uiteraard nooit te garanderen; in de internationale natuurkunde is er redelijk recent bijvoorbeeld het schandaal rondom JH Schon geweest. Dit geval heeft echter de aandacht voor integriteit alleen maar doen toenemen. Zo’n geval is echter een incident, geen teken van een structureel probleem. Gegeven het kleine aantal fraudegevallen in een wereldwijde gemeenschap van honderdduizenden wetenschappers is de situatie juist goed te noemen.
@3 Er zijn dan toch behoorlijk wat zwarte zwanen gespot buiten de sociale wetenschappen… http://en.wikipedia.org/wiki/Scientific_misconduct#Individual_cases
‘Wetenschappelijk’ gesjoemel is helaas niets bijzonders bij de niet exacte wetenschappen.
Lees ‘Blaming the victims’ ed. Edward W Said hoe ‘wetenschappers’ propagandisten blijken te zijn.
Verifieerbaarheid, danwel reproduceerbaarheid, danwel herhaalbaarheid (hangt een beetje van de tak van wetenschap af wat het meest van toepassing is), zijn belangrijk om ‘de wetenschap als systeem’ te laten voortbestaan, niet alleen om verklaringen te vervangen door betere, maar JUIST ook om van verzonnen, vervalsde, of per ongeluk onjuiste gegevens te schonen. Daarom zijn de zwermen van incidenten geen teken van systeemcrisis. Integendeel.
Wetenschappelijke methode om te slagen in de wetenschap zonder daarvoor iets te hoeven doen:
http://arstechnica.com/science/2012/07/epic-fraud-how-to-succeed-in-science-without-doing-any/
Tja, publish of perish is ook geen gezonde manier van wetenschap voeren, zeker niet voor sociale wetenschappen waar meten en verifieren nou eenmaal bijzonder moeilijk zijn.