Oorlog is misleiding en dé geschiedenis bestaat niet

Al op jonge leeftijd zag hij de waanzin van de oorlog in. Zo weigerde hij te vechten in het verre Nederlands Oost-Indië. Tot zijn eigen verbazing werd hij buitengewoon dienstplichtig verklaard. Veel later, in 1975, werd hij benoemd tot hoogleraar aan de Koninklijke Militaire Academie in Breda. Daar onderrichtte hij studenten onder meer over de Koude Oorlog. Een van zijn leerlingen was Dick Berlijn, de latere Commandant der Nederlandse strijdkrachten. Om de waanzin van de oorlog te laten zien, trok hij met studenten naar de slagvelden en oorlogsgraven in België en Frankrijk. Zijn opvattingen over oorlog en vrede leverde hem de bijnaam de ‘rode professor’ op.

“Oorlog is het absolute kwaad, waarover geen compromis mogelijk is”, zegt de Nederlandse historicus Cornelis Victor Lafeber (80). “Veel van mijn opvattingen werden door de NATO-aanhang gevaarlijk geacht voor het bondgenootschap en pro-communistisch genoemd.” Sargasso sprak met Lafeber, die in zijn eerste mails al flink van leer trekt. “Het ministerie van Oorlog is omgedoopt tot Defensie, vrijheidsstrijders van de andere kant werden terroristen, het vuige eigen belang werd vervangen door de ‘internationale rechtsorde’, oorlogshandelingen werden ‘vredesoperaties’ en de verwoesting van het vijandelijk land heet nu een ‘vredesmissie’.”

– U heeft maar liefst achttien geschiedenisboeken geschreven. Waarom zijn uw boeken niet zo bekend als die van Loe de Jong of Geert Mak?

“Naast de achttien boeken in de serie Nascholing bij U thuis bestaan er van mijn hand vele andere boeken en artikelen over historische en polemologische onderwerpen. De collegae De Jong en Mak hebben een geheel andere voorgeschiedenis, geheel andere relaties en andere belangstelling dan ik. Ik zou overigens zonder enig probleem dezelfde boeken hebben kunnen schrijven, mits mij dezelfde faciliteiten verleend zouden zijn. Uit mijn pen voortgekomen boeken zouden dezelfde stof anders, maar niet minder boeiend hebben weergegeven.”

– U bent pas na uw pensionering gaan schrijven. Waarom niet eerder?
“Dat ik vóór 1992 minder gelegenheid had tot publiceren vloeit voort uit mijn taakopvatting als schoolmeester, huisvader en wereldburger.”

– In uw boeken pleit u voor een absoluut taboe op oorlog. Oorlogen zijn verwerpelijk en nooit goed te praten. Kunnen er uit oorlogen nooit goede dingen voortkomen?

“Oorlog is het absolute kwaad, waarover geen compromis mogelijk is. Mochten er after all relatief ‘goede dingen’ uit een oorlog voortkomen, dan vallen deze in het niet bij het verdriet, het lijden en de dood van miljoenen onschuldigen en bij de wetenschap dat door oorlogen de wereldproblemen niet worden opgelost doch slechts verschoven en verergerd zijn. Om de gesel van de oorlog voorgoed uit te bannen moet iedere bewoner van deze planeet radicaal breken met de vanzelfsprekendheid van het oorlogsdenken. Geen oorlogsspeelgoed, geen militaire mode, geen soldaten in ons straatbeeld, geen onbeschaafde uitgaven voor wapens, geen officieren in onze scholen. Mijn boeken bepleiten ‘Umlernen’: een nieuwe geesteshouding, een veranderde moraal, een herwaardering van ons waarden- en normenschema, een herbezinning op onze burgerlijke verplichtingen.”

– Hadden grote wereldoorlogen, zoals in de vorige eeuw, voorkomen kunnen worden door diplomatie?

“De geschiedschrijver houdt zich bezig met historische feiten, niet met irrealia. Hij stelt slechts vast dat diplomaten en politici – mede door de complexiteit van de materie – onbekwaam waren anders dan in categorieën van militair geweld te denken. Overwegingen van menselijkheid heb ik zelf nimmer bij de dynasten, generaals en handelaren des doods aangetroffen.”

– Een van uw boeken behandelt het wapentuig van de moderne mensheid. Hoeveel wapens worden daarin beschreven?

“Wapentuig der Moderne Mensheid schreef ik op verzoek van mijn lezers die geïnteresseerd waren in met name het NATO-wapentuig in Europa. Het behandelt voornamelijk de ABC-wapens, die nog afschrikwekkender zijn dan de vuilste conventionele. Met de nieuwe wapens wordt het leven op aarde fundamenteel bedreigd. Het is trouwens niet zozeer de deliberate war – vroeger Clausewitz-Krieg geheten – als wel de accidental war waarvoor wetenschappers vrezen.”

– Aan de KMA in Breda gaf u colleges over de Koude Oorlog. U stond er bekend als de ‘rode’ professor. Was u te links of gewoon teveel anti-oorlog?

“De termen links en rechts in de politiek behoeven al lang een nieuwe definiëring. Ik had bij sommigen de naam links en bij anderen een rechtse rakker te zijn. Mijn opvattingen over oorlog en vrede werden door de NATO-aanhang gevaarlijk geacht voor het bondgenootschap en werden uitgekreten als pro-communistisch – zie mijn BVD-archief – wat een wel heel slordige manier van denken was. Overigens deed ik charitatief werk voor ziekenhuizen in Polen. Het Politburo heeft mij, zo hoorde ik van de ambassadeur, herhaalde malen een inreisvisum geweigerd. In Warschau vreesde men dat die welbespraakte KMA-professor met zijn goede gaven wel eens een atoombom onder de dekens verstopt kon hebben.”

– Een van uw leerlingen was Dick Berlijn, die het schopte tot generaal. Volgens u heeft hij echter niets van uw colleges geleerd. Waarom niet?

“In mijn KMA-colleges besprak ik de noodzaak van samenwerking tussen Oost en West, tussen de legers van het Warschau Pact en de NATO. Ik pleitte voor gezamenlijke vredesmissies, bijvoorbeeld in Libanon, om zo elkaar te leren kennen en minder te haten. Misschien hebben Berlijn en Uhm het woord vredemissie in hun oren geknoopt en hebben zij mijn ideeën geprostitueerd door er een voor hun beroep voordelige uitleg aan te geven.”

– Eind jaren veertig ging u niet naar Nederlands Oost-Indië om te vechten. U beriep zich op het verbod ‘Gij zult niet doden’ uit de Tien Geboden. Bent u gelovig?

“Ik ben orthodox-katholiek opgegroeid en ben op een voortreffelijk Jezuïetencollege gevormd. Ik zou zeker een trouw dienaar der kerk gebleven zijn, hadde deze de leer van haar stichter niet zo met voeten getreden. ‘Uw gemeenschap kan de mijne niet zijn’ waren mijn woorden toen en nu.”

– Oorlogen heten tegenwoordig ‘vredesmissies’. Hoe erg worden we bedonderd?

“‘Oorlog is misleiding’, zo kunt u in al mijn boeken lezen.”

– Is het grote verschil met andere tijden niet dat jonge soldaten anno 2008 vrijwillig naar de oorlog gaan?

“Nadat religie en natie onmachtig waren gebleken de soldaten vrijwillig hun leven af te staan en de internationale rechtorde, VN-resoluties en vredesmissies nietszeggende klanken gebleken waren, is deze laatste vorm van propaganda gebleven als vijgeblad voor de eigen schamele politiek, terwijl de hightech, een liefdesavontuur, rum en vooral het grote geld soldaten nu over de streep moesten trekken: ‘Join the army’.”

– Welke Nederlandse politici hebben bloed aan hun handen?

“Allemaal: dynasten, ministers, kamerleden van alle partijen. Stelt op princen geen vertrouwen!”

– De titel van uw laatste boek luidt: ‘God treurde niet om de slechtheid van de mensen, over hun domheid weende hij’. Zijn mensen die voor oorlog zijn eerder dom dan slecht?

“Hoewel de scheidslijn niet absoluut getrokken kan worden, is de slechtheid geworteld in de structuur der samenleving, terwijl de domheid een gevolg is van gebrek aan kennis en moed van het individu.”

– Was Hitler niet eerder slecht dan dom?

“Hij zal beide geweest zijn, hoewel meer slecht dan dom. Als historicus weet ik daar geen antwoord op, wellicht kan een psycholoog of psychiater een gok wagen.”

– U houdt niet van objectieve geschiedschrijving. Moet je als historicus altijd partij kiezen?

“Dé geschiedenis bestaat niet, evenmin als dé kerk, dé VS , dé VN, dé NATO, dé vrije markt. Dé, dat is een mijnheer of mevrouw achter een typemachine. Hoewel iedere wetenschapper naar objectiviteit dient te streven, is dat doel onbereikbaar. Ik verafschuw het woord echter vooral omdat de traditionele historiografen, die van generatie op generatie nabauwen en overschrijven, het werk van hun progressieve collegae als ‘niet-objectief’ beschouwen. Zeker, wij vermorzelen het beeld dat onze conservatieve gildebroeders van de faits et gestes van hun helden hebben gemaakt, maar doen dat op grond van onderzoek in tot nu toe niet gebruikte archieven. Waar mogelijk willen we ook de vervalsing – door vernietiging van belastend archief materiaal – van het beeld aantonen door de admirateurs van de bij Gods gratie regerende dynasten. Wat trouwens heel moeilijk is. Dat het bedrog op grote schaal wordt gepleegd, weet iedereen die zich wel eens verdiept in de geschiedenis van de koningshuizen. Om dicht bij huis te blijven: geen groter scheurder dan Wilhelmina, geen groter verbrander dan Lippe, geen groter privé-bewaakster dan mevrouw Amsberg sr., die de avonturen van pappie, van de schoondochters Mabel en Maxima uit de archieven heeft laten wegzuiveren. Welk is de geschiedenis van mejuffrouw Bremer, waarom mogen historici de afstudeerscriptie van de heer Amsberg jr. niet inzien? Niettemin is er geen grotere schreeuwlelijk dan zijn moeder wanneer bijvoorbeeld de dames Hooghiemstra en Hermans een volkomen onschuldig boekje over de koningen publiceren. Regeringsleiders zijn geen haar beter. Om weer dicht bij huis te blijven: waarom verduistert Balkenende onze blik op de oorlog in Irak en Uruzgan, hoe kwam De Hoop Scheffer op het NATO-kussen en hoe beduvelt s.s. De Vries de goegemeente over de klokkenluider Spijkers?”

Naschrift: Boeken van C.V. Lafeber kunnen per mail worden besteld. De boekenlijst is op te vragen door een mailtje te sturen naar [email protected].