Ontdek je Plekje (19)

Mijn waarde collega Steeph was mij eerder vandaag al voor met het plaatsen van een foto over het ondewerp waarover ik u iets wilde vertellen

Het Zwarte Gat is de titel van één van de tentoonstellingen die momenteel in het Foam in Amsterdam te zien zijn. Maar eigenlijk loopt deze titel als een rode draad door de hele tentoonstelling heen. In drie deeltentoonstellingen lijkt de ontheemde mens centraal te staan, een thema dat op zeer uiteenlopende manieren in beeld wordt gebracht.

No man’s land van Larry Towell (Canada, 1953) toont een serie portretten in zwart-wit van Palestijnen tijdens de tweede Intifada (2000-2004), aangevuld met een aantal foto’s uit de jaren negentig. De beelden laten rouwenden zien tijdens de begrafenis van een jong kind, verwoeste dorpen in de Gazastrook en Oost-Jeruzalem. De bouw van de scheidingsmuur en de daarmee gepaard gaande beperkingen in de bewegingsvrijheid van de Palestijnen langs de grensposten doen nog het meest denken aan de bekroonde documentaire Checkpoint (2004) van Yoav Shamir. Het is een behoorlijk gekleurde visie van Towell om alleen maar deze kant van het verhaal te tonen, evengoed zou men een reportage kunnen tonen over de vele bomaanslagen in het centrum van Tel Aviv of de vorming van de tot de tanden toe gewapende strijders van de Jihad, het zijn beide zijden van dezelfde bezoedelde medaille. Waar het Towell echter vooral om gaat, is het in beeld brengen van de onthechting die ontstaat in oorlogsgebieden, iets wat hij eerder deed in vietnam en in El Salvador. Het gebrek aan land, het gebrek aan een territorium waarin men in staat is zichzelf te vormen, veroorzaakt een gebrek aan identiteit waarmee Towell eigenlijk zegt dat de mens verwordt tot een persona non grata. Ondanks dat deze beelden bijna dagelijks tot ons komen via de media, zijn het indrukwekkende panoramische weergaves van een conflict waaraan geen eind lijkt te komen. De geschiedenis van het Israëlisch-Palestijns conflict ligt ver van ons verwijderd en Towell draagt ertoe bij om in ieder geval een beperkte verklaring ervoor in beeld te brengen. Larry Towell is aangesloten bij het fotoagentschap Magnum en won in 2003 de Henri Cartier-Bresson prijs met dit project.

Van een geheel andere orde is het werk van Philip-Lorca diCorcia (VS, 1951). Zijn filmische beelden tonen de leegheid van het alledaagse bestaan of juist het drama dat bepaalde beroepsgroepen in zich dragen. In Foam zijn zijn meest recente Lucky 13 en de eerdere serie Hustlers momenteel te zien. De eerste toont het werk van verschillende paaldanseressen, gevangen in één shot tegen een zwarte/bordeauxrode achtergrond. De stills suggereren een achterliggende wereld van groezelige bars en geile mannen, maar juist deze zijn weggelaten uit de foto’s waardoor het eenzame karakter van de paaldanseres die haar kunstje doet, wordt versterkt. Door deze enscenering wordt ook juist het erotsiche element uit de paaldans weggenomen. Het detail wordt volop belicht zodat je bij Harvest Moon, Sin of Lucky de melancholie op het lijf getekend ziet. Van de andere kant toont diCorcia ook het respect voor de danseressen door ze in acrobatische poses te plaatsen die aangeven dat de dames niet zomaar een kunstje doen.

Hustlers is een serie die mannelijke prostituees in een stedelijke omgeving laat zien. Onder de foto’s staan de namen van de gefotografeerden en de steden, de leeftijden en de tarieven die ze hanteren (variërend van $25-$50). Een enkeling is als een ware macho in beeld gebracht, zelverzekerd naar de camera kijkend met ontbloot bovenlijf, maar de beelden die vooral beklijven zijn die van diegenen die een beetje verweesd voor zich uit zitten staren bij een tankstation achter een beker Pepsi Cola. Zij hebben zich niet verzoend met hun lot, maar lijken ook geen uitweg te zien uit hun misère. Ook hierin gebruikt diCorcia de kracht van het filmische effect waardoor de gefotografeerden zo uit een film van David Linch zouden kunnen zijn gestapt.

DiCorcia is een eigenzinnig fotograaf. In tegenstelling tot zijn meeste collega’s is hij niet bezig met het samenstellen van een uitgebreide portfolio aan materiaal, maar neemt hij de tijd om zijn oeuvre te vervolmaken. Elk detail moet kloppen aan een foto en hij werkt er net zo lang naartoe totdat hij het in zijn ogen gewenste resultaat heeft bereikt. Zijn gemiddelde productie is niet meer dan een dozijn foto’s per jaar. Desondanks, of misschien wel juist dankzij, is diCorcia een veel geprezen fotograaf.

Het zwarte gat zelf tot slot, is een gelegenheidsproject van Anouk Kruithof en Jaap Scheeren. Na hun afstuderen aan de St. Joost Academie werd hen gevraagd of ze niet bang waren in het gevreesde ‘zwarte gat’ te vallen waar veel afgestudeerden mee te maken krijgen. Deze vraag nodigde hen uit dat fenomeen te onderzoeken en als onderwerp te kiezen voor een omvangrijk fotoproject. Aan de hand van de literatuur gingen zij op zoek naar de oorsprong van de zwarte gaten in ons melkwegstelsel (beschreven door Stephen Hawking), maar ook naar analyses van geesteszieken die in de spreekwoordelijke duisternis terecht komen. Het resultaat is een tragikomische weergave waarbij vooral het laatstgenoemde onderwerp sterk naar voren komt. Er zijn foto’s te zien van een volledig zwartgeschilderde douchecabine waarin een man in zwarte kledij staat te douchen, of van verschillende verzamelingen rotzooi die vaak kenmerkend zijn voor diegenen die het spoor bijster zijn geraakt zoals opeengehoopte, gebruikte koffiefilters, rommelkamers zonder weerga of de zeer komische series over mensen die verstrikt zijn geraakt in massa’s toiletpapier.

Kruithof en Scheeren studeerden in 2003 af aan de St. Joost Academie waarbij Kruithof dat deed met een indrukwekkende reeks fotos’over mensen met brandwonden. Van het Zwarte Gat is tevens een boek gemaakt.

No man’s land is nog te zien t/m 18 juni, Lucky 13 en Hustlers t/m 21 juni en Het zwarte gat t/m 28 mei

Foam
Anouk Kruithof