Ontdek je Plekje (16)

Van Gogh’s levensloop en schilderijen zijn bij de meesten onder ons wel bekend. Het miskende genie leefde van 1853 tot 1890 in grote armoede die zijn geestelijke toestand zwaar onder druk zette, hetgeen resulteerde in een afgesneden oor en een zelfmoord in laatstgenoemde jaar. Pas na zijn overlijden werd zijn talent onderkend en zag men in hoe hij de schilderkunst opnieuw had uitgevonden dankzij zijn eigenwijze werkwijze en volharding. Zijn werk werd van onschatbare waarde en de erven van Gogh bepaalden dat het tot het cultuurgoed van het Nederlands volk diende te behoren, waarop zij het schonken aan de Nederlandse staat, hetgeen zoon Theo menigmaal liet verzuchten dat ze toch minstens één werk hadden kunnen behouden voor de financiering van zijn films. Dankzij de generositeit van de erven zijn wij in staat de werken van van Gogh te aanschouwen en met ons vele toeristen die voor de broodnodige economische impuls voor de hoofdstad zorgen.

Minder bekend bij het grote publiek zijn van Gogh’s tekeningen. Onder de titel van Gogh tekenaar; de meesterwerken zijn een honderdtal tekeningen te zien (uit een oeuvre van zo’n 1100) die hij maakte tijdens zijn leven en die een goed overzicht bieden van de ontwikkelingen van van Gogh’s tekentalent. Uniek is het dat het museum deze werken bijeen heeft gebracht, want de helft ervan is bruikleen en afkomstig uit particuliere en openbare collecties. Dit aangevuld met een aantal schetsboekjes en brieftekeningen waarin hij broer Theo van zijn vorderingen op de hoogte bracht, maken deze tentoonstelling tot een genot voor de echte van Gogh liefhebber.

Ondanks de relatieve onbekendheid van zijn tekenwerk ligt de basis van van Gogh’s kunstenaarsschap in deze tekeningen. Vanaf zijn zeventiende begon als autodidact met het tekenen en bleef dit gedurende drie jaar doen. In Den Haag maakte hij stadsgezichten en later toen hij bij zijn ouders in Nuenen introk om zich te kunnen verdiepen in landschappen, maakte hij tekeningen van het platteland en portretteerde hij eenvoudige boeren. De tekeningen worden gekenmerkt door de volheid van het zwart waarbij hij door het uitvegen of het bewerken van de vlakken voor het contrast zorgde. Men kan deze tekeningen beschouwen als voorstudies van zijn beroemdste werk de Aardappeleters.

Om zijn technieken te verbeteren, ging hij colleges volgen aan de Akademie van Antwerpen. Aldaar maakte men gebruik van gipsen modellen en van Gogh stoorde zich aan de werktuigelijkheid en de mooi-tekenarij die destijds aan de Akademie gold. Om zijn eigen ideeën uit te kunnen werken, verbleef hij vaker in de kroegen waar wel de mogelijkheid bestond om modellen van vlees en bloed te kunnen tekenen. Het verblijf aan de Akademie was daarmee geen lang leven beschoren.

In zijn Franse tijd komen de landschappen terug en zijn voorliefde voor de gele boerderij uit Arles, maar ook voor de cipressen en knotwilgen uit zijn omgeving. Toch hebben deze werken minder zeggingskracht dan de schilderijen omdat hij hier ook experimenteert met zijn bekende arceringen en af en toe aquarellen maakt van de tekeningen, waardoor deze minder goed tot uitdrukking komen dan zijn olieschilderingen. Alleen zijn tekeningen van de psychiatrische inrichting waar hij zich vrijwillig in op had laten nemen in 1889 geven weer even die kracht terug aan zijn werk net zoals dat bij zijn portretten het geval was.

Naast de tekeningen heeft het van Gogh-museum een onverwachte schatkamer ingericht in het prentenkabinet. In deze omloop zijn een behoorlijk aantal lithografieën te zien van o.a. Edvard Munch, Theophile Steinlen en Henri de Toulouse-Lautrec. Het betreffen affiches, menu’s, theaterprogramma’s en uitnodigingen die kunstenaars in de laat 19e eeuw in opdracht maakten. Uit deze verzameling blijkt hoezeer kunstenaars verbonden waren met het theater. Van eerstgenoemde is er namelijk een affiche te zien van Ibsen’s ‘Peer Gynt’ en van laatstgenoemde hangt er zijn befaamde ‘Eldorado, Aristide Bruant’, een affiche dat voor veel opschudding zorgde vanwege de immense beeltenis die Toulouse-Lautrec aan de cabaretier avant la lettre had meegegeven. De prenten vallen op door hun grote rijkheid aan details en vertellen alle kleine verhalen op zich. Een lust voor het oog…

Van Gogh Museum