ELDERS - In het Daphne-project hebben achttien mediabedrijven uit vijftien landen zich verbonden om het onderzoek voort te zetten van Maltese journalist Daphne Caruana Galizia, die in oktober door een bomaanslag werd vermoord .
In reactie op de start van het project dinsdag j.l. hebben Europese politici van verschillende partijen de Maltese regering opgeroepen het onderzoek naar de achtergronden van de moord te verbreden. Tot nu toe zijn drie verdachten gearresteerd en wordt een proces tegen hen voorbereid. Zij ontkennen elke betrokkenheid. Een van hen zou gezien zijn in een bar met Chris Cardona, de minister van economie. Om dit verder uit te zoeken werd een parlementszitting woensdag j.l. verdaagd. Een gedetailleerd verslag van wat er op de 16e oktober vorig jaar gebeurde staat in Die Zeit een van de kranten die deelneemt aan het Daphne-project.
Caruana Galizia was corruptie en witwaspraktijken op het spoor die verder reiken dan het eiland Malta, de kleinste EU-lidstaat, en die ook verband houden met de onthullingen in de Panama papers. Het Europese parlement heeft bijzondere belangstelling getoond voor de zaak en stuurde een delegatie naar Malta. Ana Gomes, het Portugese Europarlementslid, dat de delegatie leidde roept de Maltese politie nu op de bedreigingen die Caruana Galizia zelf vlak voor de moord meldde in een interview serieuzer te nemen. The Guardian, ook actief in het Daphne-project, publiceert een audio-opname waarop de journalist de situatie vlak voor haar dood beschrijft.
Smeergeldaffaire
De journalisten die meewerken in dit project hebben inmiddels de beschikking gekregen over een vertrouwelijk rapport van het Maltese financiële onderzoeksinstituut FIAU over smeergeld bij de verstrekking van EU-paspoorten aan vermogende Russen en Saoedi’s. Malta is een van de landen met een Golden Visa programma. In ruil voor een flinke investering levert het land een Maltees paspoort. Mogelijk wordt langs die weg ook zwart geld wit gewassen. En het levert de investeerder visa-vrije toegang tot veel meer landen dan met het paspoort van zijn eigen land. Premier Joseph Muscat verzekert dat er niets mis is met die verkoop van paspoorten. Maar het FIAU rapport verwijst met vermoedens van smeergeld wel naar twee van zijn directe relaties: Muscat’s stafchef Keith Schembri en de bevriende zakenman Brian Tonna. Ook Konrad Mizzi, de minister van Toerisme, is in beeld gekomen, reden voor Europarlementslid Sven Giegold (Groenen) om aan te dringen op zijn ontslag en dat van Schembri. Het paspoortprogramma zou onmiddellijk gestopt moeten worden. Giegold wil op korte termijn een gesprek met Eurocommissaris Timmermans over deze zaak.
Smaadprocessen
Peter Caruana Galizia, Daphne’s weduwnaar, gelooft niet in een eerlijk onderzoek naar de dood van zijn vrouw. Hij weigert de laptop van zijn vrouw aan de politie mee te geven. Daphne heeft met haar onderzoeken de hele politieke elite tegen zich in het harnas gejaagd. Leden van de regerende Labour partij hadden het publiek opgeroepen haar gangen na te gaan en foto’s en filmpjes op sociale media te verspreiden. Ze was bang om haar bronnen in het openbaar te ontmoeten en verliet de laatste jaren zelden haar huis. Er liepen 47 processen wegens smaad tegen haar. Haar man woont nog steeds in hun huis op Malta, nu onder politiebewaking. Zijn drie zoons verblijven in het buitenland en hebben besloten het eiland te mijden. Een van hen werkt in Washington voor het International Consortium of Investigative Journalists.
Voorzorgmaatregelen
De journalisten die met elkaar samenwerken in het Daphne-project delen alle informatie die zij hebben met elkaar. Maar ze waken er uit veiligheidsoverwegingen voor dat bekend wordt wie wat heeft uitgezocht, zegt Holger Stark van Die Zeit. De deelnemende journalisten hebben op Malta met vrienden en vijanden van Daphne Caruana Galizia gesproken. Ze beschikken ook over haar onderzoeksmateriaal.
Malta kent vele voorbeelden van dubieuze financiële praktijken, schrijft Die Zeit. De Siciliaanse maffia exploiteert hier casino’s, Libische warlords smokkelen olie. Bij vrijwel alle grote projecten die de staat uitvoert is corruptie en vriendjepolitiek in het geding gebracht. Sporen van het geld leiden naar Panama, Azerbeidzjan, Zürich, Dubai en Iran. Een van de zaken die Caruana Galizia naar buiten had gebracht was de ontdekking dat Michelle Muscat, de vrouw van de premier eigenaar was van een bedrijf dat voorkomt in de Panama papers over belastingontduiking.
Op Malta wordt nu de vergelijking gemaakt met Slowakije, waar onderzoeksjournalist Kuciak en zijn vriendin in februari zijn vermoord vanwege onthullingen over de banden tussen politici daar en de maffia. Cartoonist Gorg Mallia maakt de stand op: tegenover diverse afgetreden politici in Slowakije is er in de Maltese politiek na de moord op Daphne Caruana Galizia nog niet een kop gerold.
Leeuwarden
Valetta, de hoofdstad van Malta, is dit jaar samen met Leeuwarden Europese Culturele hoofdstad. De internationale schrijversorganisatie PEN roept op om afstand te nemen van de voorzitter van Valetta 2018 Jason Micallef. Die laat zich sinds de moordaanslag laatdunkend uit over Caruana Galizia, riep op om het tijdelijke monument dat er voor haar is neergezet, weg te halen en is fel tegenstander van een permanent monument voor de journaliste. ,,Dit is zeer ongepast gedrag voor iemand die de Culturele Hoofdstad van Europa vertegenwoordigt’’, aldus de brief van PEN aan EU commissievoorzitter Juncker en vice-voorzitter Timmermans. ,,Europese cultuur is ook de vrijheid om machthebbers te kritiseren, satire over ze te maken en ze te onderzoeken. De voorzitter hoort dit recht te beschermen, niet te bedreigen.’’ De brief is ondertekend door 250 leden van de PEN, waaronder Salman Rushdie, Margaret Atwood en Ian McEwan en wordt ook gesteund door 72 Europarlementsleden uit zes verschillende fracties.
In Leeuwarden wil men de vingers liever niet branden aan deze affaire. Enkele gezamenlijke projecten van de Friese hoofdstad en Valetta gaan gewoon door.
[foto: premier Joseph Muscat van Malta met links EU-president Tusk en rechts Juncker, voorzitter van de Europese Commissie]
Reacties (2)
“Malta is een van de landen met een Golden Visa programma. In ruil voor een flinke investering levert het land een Maltees paspoort.”
Ik hoor in Nederland soms ook wel mensen ijveren voor zo’n soort migratiebeleid (laat alleen mensen met geld binnen). Een mooi moment voor deze mensen om erbij stil te staan dat je met zo’n programma dus ook de deur open zet voor crimineel geld (en uiteraard de bijbehorende criminelen).
@1 Ik ben het met je eens. Ik kan de indruk dat Malta een soort Roque-state is niet bij mezelf onderdrukken. Ik zou in dat kader zelfs het woord “piraten-nest” durven bezigen.