Na de schietpartij van David K. in Praag vlak voor kerst die aan veertien mensen het leven kostte deed de Tsjechische minister van Binnenlandse Zaken Vít Rakušan een verzoek om af te zien van de traditionele vuurwerkshows bij de jaarwisseling. In Tsjechië organiseren gemeentes zelf vuurwerkspektakels. ‘Na de schok die we hebben moeten doorstaan, kan het zeker geen kwaad om minder lawaai en vuurwerk te hebben.‘ Sommige gemeentebesturen hebben het vuurwerk inderdaad afgelast uit solidariteit met de nabestaanden van de slachtoffers op de Karlsuniversiteit, maar anderen trokken zich er niets van aan. ‘Het vuurwerk is een van de weinige dingen die de mensen aan het begin van het jaar een beetje opbeuren, gezien het negatieve nieuws dat hun kant op komt,’ zei de burgemeester van een stadsdeel in Plzeň. Het is een sterke traditie die nog wel even gehandhaafd zal worden. Alleen in Praag is sinds 2020 alle vuurwerk verboden vanwege veiligheidsredenen.
Een onderwerp dat in de nasleep van het drama in Praag zeker tot veel nieuwe discussies zal leiden is de liberale wapenwetgeving in Tsjechië. Ook een traditie, schrijft The Guardian. Het land heeft een van de meest tolerante wetten op wapenbezit in de EU. Het “recht om vuurwapens te verwerven, te houden en te dragen” wordt erkend in de Tsjechische vuurwapenwetgeving, terwijl een grondwetswijziging die onlangs in 2021 in het Handvest van de grondrechten is aangebracht, juridisch “het recht garandeert om het eigen leven of dat van een andere persoon te verdedigen met een wapen”. Die laatste wijziging is doorgevoerd na een petitie, ondertekend door 102.000 burgers, die was georganiseerd in oppositie tegen een voorstel van de Europese Commissie om vuurwapenbezit in de hele EU te beperken. In 2020 telde Tsjechië 307.000 legale wapenbezitters op een bevolking van 10,6 miljoen (ter vergelijking: In Nederland zijn er op de 17 miljoen inwoners slechts 70.000 wapenvergunningen). Het wapenbezit is in Tsechië verbonden met een trotse traditie van de Tsjechische wapenproductie.
Arsenaal
We dachten altijd dat dit iets was dat ons niet aanging”, vertelde de burgemeester van Praag op de Tsjechische televisie. “Nu blijkt dat onze wereld helaas ook aan het veranderen is en dat ook hier het probleem van de individuele schutter opduikt.” Maar dat lijkt een wat al te naïeve reactie gegeven de tradities in zijn land. Tsjechië was tot nu toe ontsnapt aan een dergelijke aanslag, zou je kunnen zeggen. De context waarin zoiets kon plaatsvinden was er wel degelijk. De Praagse politie heeft bekend gemaakt dat David K. over een heel arsenaal aan wapens beschikte. Het proces-verbaal van de politie spreekt over twaalf wapens, waaronder verschillende pistolen, een jachtgeweer, een semi-automatisch geweer en vier geluiddempers. Hij bracht ook een koffer vol munitie mee naar de universiteit. Een Tsjechische krant meldt dat K. een lening van een miljoen kronen heeft afgesloten waarmee hij zijn wapens kon aanschaffen. De krant vraagt zich af hoe het mogelijk is dat een 24-jarige student zoveel kon lenen. Het is niet duidelijk of die lening ook meegenomen wordt in het politieonderzoek.
Patriottisme
Strengere wapenwetgeving is in Oost-Europa nogal omstreden. Ondanks fatale schietpartijen. Na twee moordpartijen in Servië nam president Vucic het initiatief voor een massale inzameling van (illegale) wapens en strengere controles op wapenbezit. De Serviërs leverden vorig jaar binnen een maand 78.000 illegale wapens in. Er zouden echter nog een miljoen illegale wapens in omloop zijn, in een land met slechts 6,6 miljoen inwoners. De EU heeft een paar jaar geleden de Vuurwapenrichtlijn aangepast. Dat zou moeten onder andere moeten leiden tot een betere registratie van het particuliere bezit van vuurwapens. Die richtlijn is in de lidstaten op verschillende manieren uitgewerkt. In veel Oost-Europese landen domineert de klassieke Amerikaanse redenering: wapens maken het land voor iedereen veiliger. Onder de PiS-regering voerde Polen een liberalisering van het wapenbezit in. “Dat Polen wapens mogen dragen, hoort bij het idee van het Poolse patriottisme“, volgens de indieners van het wetsontwerp dat zonder slag of stoot werd aangenomen. In Tsjechië was oud-politieman Pavel Cerny een van de initiatiefnemers van bovengenoemde succesvolle petitie die de Europese wetgeving in dat land fors heeft afgezwakt. Terrorisme gold voor de EU als een belangrijk motief. ‘Maar,’ zei Cerny tegen Trouw, ’terroristen gebruiken geen legale wapens, meent Cerny. ‘Ze vallen steeds vaker soft targets aan. Geen zwaarbewaakte vliegvelden, maar een café. Bij ons zit statistisch gezien in elke metro iemand met een wapen die een gangster, een terrorist of een geestelijk gestoorde kan stoppen. Bij jullie niet.’
Het is een redenering die in bepaalde kringen aanslaat. Amerikaanse toestanden kunnen in Europa daarom niet uitgesloten worden. Geen vrolijk vooruitzicht gegeven de toename van drugsgerelateerd geweld. En de stijging van gewelddadige extreem-rechts gemotiveerde misdrijven zoals die in Duitsland vorig jaar is waargenomen. En daarbovenop dan nog die frustraties van mannen die lijden onder een gebrek aan waardering voor hun typisch mannelijke eigenschappen, zoals het vertoon van kracht, desnoods uit de loop van een geweer.
Reacties (4)
Ik vind dat je hier toch wat kort door de bocht gaat. Het recht en daarmee ook de mogelijkheid jezelf en alles wat je lief hebt te kunnen verdedigen zit diep. Helemaal als je in een land woont waar het allemaal corrupter is of waar hulp te ver weg is in nood. Dan lijkt mij de prijs van de incidentele idioot aanvaardbaar. We schaffen immers ook niet verkeer af omdat af en toe iemand op een groep mensen inrijdt.
Daarnaast kan je een wapenvergunning ook gebruiken om goed gedrag te bevorderen. Dat wordt in Nederland ook min of meer gedaan, als je hier betrokken bent bij geweldsincidenten is je wapenvergunning het eerste dat wordt ingetrokken, nog voor je eventueel veroordeeld wordt. Mensen die om verkeerde redenen zich aangetrokken voelen tot vuurwapens worden dan gemotiveerd om zich toch te gedragen.
Amerikaanse toestanden lijken meer een cultureel probleem dan een probleem van wapenbezit zeker als je dat vergelijkt met landen die ook een hoog wapenbezit hebben en weinig incidenten. Misschien moeten we ons meer concentreren op waarom mensen (schijnbaar vaker) doordraaien dan hoe ze te werk gaan.
Dat laatste ben ik zeker met je eens. En ook dat de drempel voor het gebruik van vuurwapens mede afhankelijk is van de culturele context. Juist daarom ben ik er niet gerust op dat Europa gespaard blijft voor een toename van schietpartijen zoals in Praag. De culturele context verhardt, de remmen op extremistisch gedrag ontbreken. Het begint met messen. Wie er het geld voor heeft gaat een stapje verder. Vuurwapenbezit is dan niet zonder risico’s. Als er geen ruimte meer is voor contact en overleg tussen strijdende partijen kan de simpele beschikbaarheid van vuurwapens het gebruik ervan stimuleren. Ook zonder direct moorddadige bedoelingen. Foute inschattingen, onbesuisdheid, en intuïtie kunnen leiden tot dramatische en onbedoelde gevolgen.
Ik ben blij te horen dat ‘als je hier betrokken bent bij geweldsincidenten is je wapenvergunning het eerste dat wordt ingetrokken.’ Vraag me wel af hoe die regel gehandhaafd wordt.
Ik kan je geen cijfers geven maar anekdotisch (jachtakte) kan ik wel melden dat er gecontroleerd wordt, je moet aan een hele rits voorwaarden voldoen, behalve geen recent strafblad, moet je schietvaardigheid bewijzen, een jachtdiploma en gebied hebben, een wapenkluis hebben met aparte munitie opslag een paar mensen laten verklaren dat je in orde bent en dat wordt elk jaar opnieuw geëvalueerd. Ook kan je op willekeurige momenten gecontroleerd worden of je nog aan de voorwaarden voldoet. Als je dan je wapens met munitie op de keukentafel hebt liggen wordt je verlof gegarandeerd ingetrokken.
Ik ken geen verhalen uit mijn omgeving maar dat gaat vast wel eens mis maar dat kan je van alles zeggen, vuurwapens zijn daarop geen uitzondering. Wat ik wel, ook anekdotisch, merk is dat er nog weleens jonge mensen zijn die het niet zo heel nauw nemen met bijvoorbeeld een borrel op achter het stuur veranderen in voorbeeldige burgers omdat ze bang zijn geen akte te krijgen of die kwijt te raken als ze veroordeeld worden. Dus wapenbezit is volgens mij niet het grote kwaad wat vaak wordt gedacht bij vooral mensen die niet veel van die wereld weten. Als je het goed organiseert en appelleert aan de verantwoordelijkheid van mensen kan het een verantwoordelijke positieve bijdrage leveren aan de maatschappij.
Correct, en de voorwaarden voor wapenvergunningen voor ‘normale’ wapens zijn nog strenger.
Zo moet je eerst een jaar aspirant lid zijn van een schiet vereniging voordat je überhaupt een vergunning aan kunt vragen.