ELDERS - De grootste olieproducent in Europa neemt afscheid van diesel en benzine als brandstoffen voor vervoermiddelen
De centrum-rechtse regering van Noorwegen heeft een opmerkelijk groen Transportplan gepubliceerd. Vanaf 2025 moeten alle nieuwe personenauto’s, stadsbussen en kleine vrachtwagens elektrisch zijn. Vijf jaar later moet ook 75 procent van de nieuwe vrachtwagens en lange afstandsbussen zonder fossiele brandstoffen kunnen rijden. Ook veerboten zullen overgaan op nieuwe energiebronnen. Het doel is om in 2030 een reductie van 50% van CO2 uitstoot via transportmiddelen te bereiken. Voor energiezuinige auto’s komen er gereduceerde toltarieven en blijven belastingvoordelen gehandhaafd. Het plan voorziet voorts in uitbreiding van het spoorwegnet, prioriteit voor openbaar vervoer, (snel)fietsen en wandelen. De kustweg E39 moet in 2035 zonder veerboot gereden kunnen worden. De maximaal toegestane snelheid zal nergens boven de 110 km per uur uitkomen.
Het ambitieuze plan lag al sinds april op tafel in het Noorse parlement, maar nu hebben verscheidene politieke partijen bekendgemaakt ermee in te gaan stemmen. Olieproducent Noorwegen blijft hiermee koploper in Europa bij de reductie van het gebruik van fossiele brandstoffen voor het transport. Momenteel is al meer dan 15 procent van alle auto’s op de Noorse wegen elektrisch, een record in Europa.
Noorwegen heeft -naast olie en gas- een belangrijke bron voor energie in de vele waterkrachtcentrales die het land voorzien van goedkope elektriciteit. Waterkracht dekt nu al een groot deel van ’s lands energiebehoefte. Olie en gas levert Noorwegen vooral aan andere landen. Het land zou op termijn een rol kunnen vervullen als ‘groene batterij’ voor andere landen in Europa. Wanneer zon en wind onvoldoende energie opleveren kunnen wij vanuit onze waterkrachtcentrales voor de nodige aanvullingen zorgen, zegt Tord Lien, de Noorse energieminister. Maroš Šefčovič, de Slovaakse vice-president van de EU belast met de vorming van een Energie Unie, is ook enthousiast. Hij was bij een bezoek aan Noorwegen eerder dit jaar onder de indruk van de Kvilldal waterkrachtcentrale die volgens hem met 1,2 gigawatt meer zou presteren dan een tot stuwdam omgebouwde Chinese Muur.
Voor de Europese Energie Unie, een ambitie van de huidige Europese Commissie, blijft het lastig dat Noorwegen nog steeds niet bereid is lid te worden van de EU. En dat lidmaatschap is ook niet dichterbij gekomen na de keuze van het Verenigd Koninkrijk voor uittreding. Veel Noren kunnen zich vinden in de standpunten van de voorstanders van een Brexit. Maar de Noorse regering is niet echt blij met de uitslag van het referendum. Premier Erna Solberg, zelf pro-EU, heeft de Britten zelfs meermalen opgeroepen in de EU te blijven. De economische relaties tussen Noorwegen en Groot-Brittanië waren gebaat bij een Brits lidmaatschap van de EU en zijn nu onzeker geworden. Noorse investeringen in het VK lijden nu al verlies.
Noorwegen voelt zich goed bij de Europese Vrijhandelsassociatie (EVA) die toegang tot de interne markt van de EU garandeert. Zonder erover mee te kunnen beslissen volgt het land vrijwel alle Europese wet- en regelgeving, inclusief het vrije personenverkeer, het breekpunt bij het Britse referendum. Noorwegen kijkt nu met enige scepsis naar de toekomstige positie van het Verenigd Koninkrijk. De Noorse minister voor EU-zaken Elisabeth Vik Aspaker liet vorige week weten een Brits EVA-lidmaatschap niet op prijs te stellen: ‘Het is geen goed idee om een groot land deze organisatie te laten betreden. Daarmee zou de balans verschuiven, iets wat niet per se in het voordeel van Noorwegen is’. Noorwegen zou niet alleen macht verliezen. Het land vreest ook nadelige gevolgen bij de heronderhandelingen over de vele handelsverdragen die de EVA-landen hebben gesloten als het Verenigd Koninkrijk er bij zou komen. Gisteren heeft premier Solberg de afwijzing van het Britse EVA-lidmaatschap weer iets gerelativeerd. Maar de Britten mogen er op rekenen dat het nog niet zo eenvoudig zal zijn na het afwijzen van de EU een betere positie in Europa te verwerven.
Reacties (45)
Hmm, heb je eindelijk een schone motor en dan moet je toch weer met zo’n sukkelgangetje rijden. Jammer.
Ik ben benieuwd hoe de Noren denken hoe ze in 2025 (naast de deur, really, in termen van ontwikkelingen in de batterij-technologie) roadtrips van meer dan, zeg, 200km gaan invullen. En dat land geeft nogal de gelegenheid daartoe, zeg maar, it being een goede duizend kilometer lang. O, en hebben die gasten al bedacht wat een temperatuur van onder het vriespunt over het algemeen met batterijen doet? Hm.
Ik bedoel, ik weet dat de meeste trips veel, veel korter zijn dan dat (laatst Amerikaans onderzoek: 90% van de trips in de VS kan nu al praktisch worden ingevuld met 100% electrisch), maar toch. Het zou een beetje sneu zijn als ik van Oslo naar Bergen moest rijden en halverwege een paar uur moest wachten op een recharge. Als ik niet ergens in de middle of fecking nowhere stil kom te staan (want dat kan ook echt heel goed in Noorwegen).
Als ze echt milieuvriendelijk willen zijn dan stoppen ze met olie produceren, anders verplaatsen ze alleen maar het probleem naar de buren. Aangezien olie opbrengsten voor 20% van de staatsinkomsten zorgt en deze maatregelen daarbij miljarden aan subsidies en investeringen gaan kosten, voorzie ik dan toch problemen met het overeind houden van hun uitgebreide sociale stelsel. Wat wegvallende oliebaten hier voor invloed op hebben zien we momenteel in Venezuela en Rusland.
http://www.norskpetroleum.no/en/economy/governments-revenues/
Als je toch elektrisch gaat rijden slaat die topsnelheid van 110 in dit plan trouwens nergens op. Met het aanleggen van extra vliegvelden en landingsbanen lijkt met ervan uit te gaan dat de Noor dan maar het vliegtuig gaat pakken. Dat is vast wel goed voor het milieu!
@: “Waterkracht dekt nu al een groot deel van ’s lands energiebehoefte.”
– Of stroombehoefte.
Bekende verwarring tussen energie en stroom. Stroom is maar een klien deel van het totale energie verbruik.
@4: Waarom zou het hier geen energiebehoefte bedoeld kunnen zijn?
@3: Ik denk dat de maximale snelheid van 110 gekozen is voor de veiligheid. Een groot deel van het wegennet gaat door de bergen.
Wat betreft het vliegverkeer: daar heb je een punt. Er is nu al veel binnenlands vliegverkeer, gezien de afstanden en dat zal alleen nog maar toenemen. Maar het transportplan vermeldt geen maatregelen die de CO2 uitstoot op dat gebied verminderen.
@2:
Je loopt met je kennis over de actieradius van elektrische auto’s jaren achter..
https://nl.wikipedia.org/wiki/Tesla_Model_S
@3: Luchtweerstand neemt kwadratisch toe met snelheid, dus ook voor electrische auto’s is een maximumsnelheid helemaal geen gek idee. Hoe sneller een auto gaat, hoe meer energie er nodig is om de snelheid te behouden.
Waar haal je die extra vliegvelden nu zo opeens vandaan ? Daar heb ik nog niks over gelezen.
@2: Ik ben benieuwd hoe de Amerikanen denken hoe ze in 1969 (naast de deur, really, in termen van ontwikkelingen in de spacetechnologie) maanreizen van meer dan, zeg, 200km gaan invullen.
(Ben geen USA-hugger, maar dit was wel staaltje van hoe overheid innovatie kan triggeren/aanslingeren…)
@6: Je zegt anders zelf dat het treinnet uitgebreid wordt. Als je dan toch je auto laat staan, kun je net zo goed de trein pakken als het vliegtuig. Met goede sneltreinverbindingen ben je dan in het bewoonde deel van Noorwegen net zo snel op je bestemming als met het vliegtuig.
Grandioos te laat met z’n allen.
Het volledige effect van CO2 op de opwarming duurt tussen de 10 en 20 jaar. Als we nu stoppen met alles zal het nog zo’n 20 jaar duren totdat het opwarm effect stopt met toenemen.
Dat is dus zonder carbon capture. Een technologie die niet bestaat behalve op kleine dure schaal in het lab. Dus 2040-2050, en dan neemt het niet meer toe. Als alles meezit, in het meest optimistische scenario. En nul blijft het nooit want productie van renawables zal alsnog CO2 uitstoot genereren.
Succes.
@2: Ze rijden hier al veel meer electrisch dan in Nederland hoor. JE ziet hier overal Tesla S en rijden. Ook de Mitsubishi, BMW, Citroen en Ford alternatieven zijn heel erg populair.
In Nederland krjig je de petrol head de auto niet uit. Sterker nog bij elke EV zeiken de Zure zulten weer dat er een “motor in moet, geen wasmachine! HAHA IK BEN ZOO GRAPPIG!” kijk maar eens voor de gein op Autoweek.
@1: In Noorwegen mag je op de meeste 4 baans wegen “maar” 110 en soms een keer 130 sinds een jaar of 10 (was ik niet bij toen dat besloten is). De meeste achterwegen zijn 60. Dus dat “sukkelgangetje” moet je ook met je Sjoemeldiesel TDI kloothommel editie van Audi.
@11: Noorwegen had al hele goede subsidie op elecrische autos. Dus aan Noorwegen lag het op dat punt niet. Eerder aan landen als Nederland waar de VVD lekker alles lekschiet en populistisch de bevolking achter zich krijgt met termen als “automelkkoe!” en “autootjepesten!”.
Neem nu de proefballonnetjes die de huidge staatsecretaris oplaat. Is koren op de molen van de zure zult, en is rechtstreeks voorhet karretje gespannen van de Shell. Nederland is gewoon een “olieproducerend land” net als Noorwegen. Alleen haalt Nederland het uit Nigeria en andere kolonies die geen kolonie mogen heten.
@3
Vliegen is tegenwoordig relatief milieuvriendelijk. Per passagierskilometer zuiniger dan bus en ook zuiniger dan een auto met 1 passagier. De bijna 100% bezetting van vliegtuigen doet wonderen vergeleken met de meestal lege stoelen in allerlei andere vormen van passagiersvervoer. Neemt niet weg dat vliegen niet tegen een elektrische auto op kan en elektrisch vliegen nog erg ver weg is. Maar als je vandaag de dag in je eentje ver weg moet dan is het vliegtuig een milieuvriendelijkere optie dan de benzineauto.
@11
Waar heb je dat vandaan? De laagste schatting die ik ken heeft het over “60% van de opwarming in 25-50 jaar”, en dat was in 2005 en was toen ook al een grote gok want de exacte effecten van de opwarming kunnen we heus niet zo precies berekenen. Of uberhaupt nog sprake kan zijn van een balans (dat zou dan een terugkeer naar de klimaatcycli die het Kwartair kenmerken en dus een ijstijdje) is ook maar een gok.
@11
Voor de opwarming maakt het niet meer uit. Maar dat is nog geen reden om het autopark niet te vergroenen. In Nederland zal het zo’ n vaart niet lopen. In Nederland gebeurd alles 25 jaar later. En ook niet onbelangrijk: Noorwegen heeft het geld gespaard van de olie en gaswinning. Nederland heeft het opgemaakt.
Goh, Noorwegen ook al. Naast Nederland: http://www.independent.co.uk/environment/climate-change/netherlands-petrol-car-ban-law-bill-to-be-passed-reduce-climate-change-emissions-a7197136.html
Zolang de opwekking van energie niet schoon is, is het alleen maar verschuiven van het probleem.
Iedereen deed zo lacherig toen de PvdA dit voorstelde, maar het zou me niets verbazen als over 10 meer dan de helft van het NL wagenpark electrisch is.
Tof, een overheid met de cojones om wat ambitie te tonen.
Pfff waar gaat dit over ? Noorwegen heeft 5 miljoen inwoners.
Minder dan 1% van de wereldbevolking. Irrelevant is soms een overdrijving.
@5: Roland heeft wel een punt. De waterkracht centrales wekken alleen elektriciteit op en geen restwarmte.
Noorwegen verbruikt alle energie, die met waterkracht wordt opgewekt zelf.
Om hun huis te verwarmen zullen de meeste Noren olie, gas of zelfgekapt hout gebruiken.
En de energie voor transport komt hoofdzakelijk uit olieproducten.
@0: Noorwegen steekt erg veel mankracht, energie en kapitaal in de olie- en gaswinning. Momenteel is een deel van de olie- en gaswinning verliesgevend, vanwege de lage olieprijs.
Ik denk dat het verbod op nieuwe benzine-auto’s er op gericht is dat Noorwegen kan gaan stoppen met die moeizame oliewinning in de Noordelijke IJszee. Als de Noren zelf geen benzine meer nodig hebben, dan kunnen ze gewoon stoppen met oliewinning en weer leuke, milieuvriendelijke dingen gaan doen.
En Nederland loopt weer ruggegraatloos tien jaar achter de feiten aan met een veilige Tweeduizend-na-mij-de-zondvloed-vijfendertig n. Chr. als ondergrens voor het verbod op voertuigen op verbrandingsmotoren. Omdat Big Oil vuistdiep in de VVD en minister kamp zit, om me maar eens Trumpiaans van conspiracy-jargon te bedienen.
@22: Ik begrijp deze reactie niet helemaal. Volgens mij herhaal je wat ik al schreef: “Waterkracht dekt nu al een groot deel van ’s lands energiebehoefte”. Dat haal ik uit het Politico-artikel over het idee van de ‘groene batterij’ voor Europa. Dat artikel gaat over de functie die Noorwegen met zijn waterkracht kan hebben voor het compenseren van een tekort aan energie uit ‘renewables’ in andere landen:
Als er elders minder energie te winnen valt uit zon en wind kan de op deze manier opgewekte elektriciteit weer teruggevoerd worden naar andere Europese landen. Dit staat dus los van wijze waarop in de Noorse nationale behoefte aan energie wordt voorzien.
Vind je dit geen mooi idee?
De energie unie is al op sterven na dood, veel parlementen uit west europa hebben al te kennen gegeven er geen heil in te zien aangezien het een transfer van bevoegdheden van nationaal niveau naar EU niveau voor nodig zou zijn en er praktisch geen west europees parlement bereid is die bevoegdheden over te dragen. (ook NL wil dat niet)
@25: Elektriciteit is maar een klein deel van ons energieverbruik, het grootste deel van de energie gaat naar transport (olie) en hoge en lage temperatuur warmte. Waterkracht wordt gebruikt om buitenlands stroomoverschot te bufferen. Korte termijn opslag, voor winteropslag bij zonne-energie is waterkracht ongeschikt.
” Het ambitieuze plan lag al sinds april op tafel in het Noorse parlement, maar nu hebben verscheidene politieke partijen bekendgemaakt ermee in te gaan stemmen. ”
Wat ik dan nog mis is:
1. En dit is een meerderheid?
2. In te stemmen zonder enige aanpassing ?
Wanneer is de stemming eigenlijk?
Indien we de berichten in de buitenlandse pers moeten geloven zou Nederland ook al zo ver zijn. We weten allemaal dat dit niet zo is en dat een kleine aanpassing in de tekst dan al voldoende is……
@25: ja, hardstikke goed
@roland: “… grootste deel van de energie gaat naar transport (olie)… “
In Noorwegen treedt daar (als dit plan doorgaat) dus een verschuiving op .
“Korte termijn opslag, voor winteropslag bij zonne-energie is waterkracht ongeschikt.”
Waterkracht wordt vooral gebruikt in combinatie met wind-energie en niet zonne-energie. En windenergie levert in de winter meer op dan in de zomer.
@Hans Verbeek: “Als de Noren zelf geen benzine meer nodig hebben, dan kunnen ze gewoon stoppen met oliewinning”
Probleem hiermee is, als Noorwegen zou stoppen is, dat Europa als geheel afhankelijker wordt van olie van elders.
Die geopolitieke kant moet niet te licht worden ingeschat. Waarom is Noord-Amerika ooit begonnen met de moeizame winning van teerzandolie? dat is niet omdat de Saoedi-olie zo moeilijk te winnen is.
En waarom heeft Saoedi Arabië de productie zo opgevoerd? Is dat ook niet een vorm van dumping om de concurrentie weg te drukken? Allemaal geopolitiek.
Het kan zelfs een EU-belang zijn om de olie-industrie in Noorwegen te subsidiëren, omdat de EU een netto-consument is van olie en wij als EU belang hebben bij een breed aanbod.
’t Is niet zo vaak dat ik het met AltJohan eens ben. De wonderen zijn de wereld niet uit.
@26: Er komt een moment dat de noodzaak te groot wordt om nog langer de kont tegen de krib te keren. Als de EU onafhankelijker wil worden van energie uit landen met dubieuze regimes (Rusland, Turkmenistan, Iran, Arabische staten), waarvan de betrouwbaarheid op termijn ook een vraagteken is, zal er EU-breed samengewerkt moeten worden voor elektrificatie van de energievraag en grootschalige EU-wijde elektriciteitsnetwerken.
@30:
Europa wordt sowieso geleidelijk aan afhankelijker van import-olie, omdat de Britse en Noorse olieproduktie geleidelijk afnemen.
Olie is niet duurzaam: het is eindig.
De laatste jaren probeerde men door subsidies en extreem lage rente de winning van Noordpool-olie en teerzandolie mogelijk maken. Maar die olie blijkt toch nog te duur voor de wereldbevolking. De vraag wil maar niet toenemen. Er is al anderhalf jaar een overproduktie.
In de toekomst zullen en diepzee-olie teerzandolie en Noordpool-olie ook te duur zijn voor de gemiddelde consument. Je kunt die olie alleen maar exploiteren met verlies.
@32:
Ja, dat moet inderdaad gebeuren, maar laat de argeloze lezer niet vergeten dat die electriciteit ook op de één of andere manier moet worden opgewekt.
@34:
Heel simpel, gewoon het binnenland van Spanje volgooien met zonnecollectoren. Is praktisch toch woestijn. Zo kun je heel Europa voorzien van elektriciteit.
@34: Zonder meer, maar dat zie ik dan toch nog als een relatief kleine uitdaging in de puzzel. Veel meer gaat het erom hoe je de stroom van gebieden met groot aanbod (bijvoorbeeld met veel wind en/of zon) naar gebieden met grote vraag krijgt en hoe je op momenten van overproductie de energie opslaat om te gebruiken op momenten van onderproductie. Daarbij kan Noorwegen dus een belangrijke rol spelen en bij de productieoplossing van #35 heb je dan bijvoorbeeld een netwerk met grote capaciteit nodig dat van Spanje naar Noorwegen loopt, met een supranationaal netbeheer.
@36:
Je hebt nogal wat energieverlies bij transport over zulke lange afstanden. Ik vraag me af of het dan niet efficiënter is om het in Spanje op te slaan d.m.v. elektrolyse van water o.i.d..
Zou een leuke investering trouwens zijn voor ons als Nederlandse staat. Wij kunnen tegen negatieve rente lenen en een leuk rendement maken.
Daarnaast zou energie-intensieve industrie misschien ook beter naar de plaats van opwekking kunnen worden verplaatst. Als je bijvoorbeeld een aluminium fabriek weet te plaatsen in de buurt van een grote zonne-energie winningslocatie, kan de overproductie ook direct gebruikt worden voor productie.
@36: Electrolyse (en vervolgens je waterstof terug omzetten in elektriciteit) zorgt op zijn beurt ook voor een enorm energieverlies. Daarnaast zit je dan met een erg gevaarlijk en moeilijk te bewaren tussenproduct. Verder brengt het verplaatsen van aluminiumproductie naar het (Spaanse) binnenland weer andere moeilijkheden met zich mee, zoals het vervoer van grondstoffen en eindproducten (dat gaat nu eenmaal efficiënter over water). Ook wil je ook je fabriek niet gaan stilleggen op momenten dat er geen overproductie is. En het is uiteindelijk ook geen oplossing voor Europa (alleen voor Spanje), tenzij je behalve de productie ook de hele Europese bevolking naar Spanje overhevelt (en dat vergt nog wel wat meer Europese integratie).
@38:
Aan water is in Spanje geen gebrek, het land wordt er voor het grootste deel door omgeven. Ook makkelijker voor de aanvoer van bauxiet…
Daarnaast zou de industrie gebruik kunnen maken van variabele energieprijzen. Dus lage prijzen, of zelfs negatieve, bij overproductie van elektriciteit. Waarom zou je een fabriek dan niet stil willen leggen als 1 van de productiefactoren te duur is?
Waarom zou je veel energie willen gaan gebruiken als het er op dat moment niet is?
En wat betreft de werkgelegenheid; ik denk dat we moeten wennen aan een situatie waarbij een deel van de productie dermate geautomatiseerd is, dat er niet voor iedereen een baan meer is.
@39: “Waarom zou je een fabriek dan niet stil willen leggen als 1 van de productiefactoren te duur is?”
Het tijdelijk stilleggen van een aluminiumfabriek (en zo’n beetje elke metaalproductie) gaat gepaard met enorm veel energieverlies.
“Aan water is in Spanje geen gebrek”
Aan de kust moet je enorm om oppervlak concurreren, toeristen zitten niet zo op scheepvaart en energie-intensieve fabrieken te wachten rondom hun stranden. Daarnaast negeer je het probleem dat energieverbruik plaatsvindt waar mensen zijn. Als je die niet naar Spanje wil verplaatsen, moet je de energie vanuit Spanje naar hen verplaatsen.
@Hans Verbeek:“Europa wordt sowieso geleidelijk aan afhankelijker van import-olie”
Ja, maar jij maakt het probleem acuuter. Afhankelijkheid wordt alleen maar erger als je niet meer investeert in de Europese winning. Geld dat je investeert in eigen industrie lekt niet weg naar de olie-landen.
Teerzandolie is duur, maar het geld lekt minder weg naar olie-landen, daar gaat het om! Geo-politiek.
Neemt niet weg dat je ook fors moet investeren in de duurzame bronnen, anders loop je op de lange termijn vast.
Dus hoge accijns (om het verbruik te drukken en om investeringsgeld te krijgen) en tegelijkertijd fors investeren in eigen winning en in duurzaam.
@Bismarck: … een stroomvretende aluminiumfabriek kun je volgens mij vrij eenvoudig op 10% vermogen zetten.
Ook is het volgende interessant om te lezen: https://tweakers.net/nieuws/99931/vloeibaar-aluminium-is-mogelijk-inzetbaar-voor-tijdelijke-energieopslag.html
@tigger: Ik denk dat elektrolyse een veel te hoge kostprijs heeft per kWh.
@42:
Natuurlijk is elektrolyse duur, maar grootschalige zonnecentrales in Spanje en windenergie zijn weer veel goedkoper. Zeker als je neveneffecten als klimaatschade en de continue oorlogen in het MO meetelt. Als je dan de kosten van elektrolyse als buffer verrekent met de voordelen van zonne- en windenergie, dan weet ik niet of je zoveel duurder uit bent. We weten in ieder geval dat we alternatieven voor fossiele brandstoffen moeten vinden.
https://www.betterworldsolutions.eu/siemens-opens-plant-for-green-hydrogen-production/
@37:
@38:
Ten eerste: verliezen en efficiëntie zijn eigenlijk niet relevant als de energie letterlijk gratis uit de lucht komt vallen, in hoeveelheden die we sowieso nooit op kunnen krijgen (zoals bij zonneënergie het geval is).
Ten tweede: er zal altijd een mix/variëteit moeten bestaan van energiebronnen, maar ook van transportmedia. Het lijkt me duidelijk dat je met een hoogspanningslijn geen energie van Spanje naar Noorwegen of vice versa kan vervoeren. Het verlies zal naderen tot 100%, ook als de energie gratis is is dat zonde van de kabels. Maar voor direct gebruik binnen een beperkte afstand vanaf het punt van opwekking is waterstof natuurlijk ook niet ideaal.
Ten derde: waterstof is best te hanteren onder niet al te hoge druk. Ik hoef nog niet per se een huisaansluiting maar pijpleidingen en scheepstranport tussen regionale centra moeten eigenlijk geen probleem zijn.
Tot slot: ik denk dat het mogelijk moet zijn om alle groot- en kleinschalige elektriciteitsproducenten en -transporteurs in een relevant gebied (bijv. de EU) in een soort “swarm” toepassing met elkaar te laten netwerken. Zodat die zwerm op elk moment van de dag op ongeveer organische wijze bepaalt waar de energie naar toe moet stromen en waar het vandaan moet komen.
Laat iemand dat eens uitvinden.
@44: ” verliezen en efficiëntie zijn eigenlijk niet relevant als de energie letterlijk gratis uit de lucht komt vallen”
Tja, helaas zijn zon en wind alles behalve gratis….