COLUMN - Wat te doen, wat te denken – en nog lastiger: wat te voelen? – nadat je ontdekt dat je broer in Portugal de benen heeft genomen en vermist is, en je kort daarna hoort dat-ie daar zelfmoord heeft gepleegd?
Mijn vader had al een eerdere, jarenlange verdwijning van zijn kind doorstaan, en geeft niet om rituelen. Wat hem betreft hoefden we Martins lichaam dus niet te repatriëren. Aan het bijwonen van een begrafenis in Portugal – temidden van vreemden, allemaal verstrikt in hun eigen leed, waaraan hij part noch deel heeft gehad – had paps al helemaal geen behoefte, zodat wij samen besloten om maar niet te gaan. Liever zelf, onder ons, op onze voorwaarden, stilstaan bij Martins dood.
Dan was er de ex-echtgenote. Zij had Martin tien jaar eerder, na zijn eerste jarenlange vermissing, uit de modder getrokken en hem een solide basis verschaft. Alles wat hij niet kon opbrengen, regelde zij voor hem. Ze krikte hem op, ze stutte hem, ze streek zijn leven glad. Ze zorgde ervoor dat hij nu wel zijn belastingen opgaf (en betaalde) en zijn afspraken over aangenomen werk nakwam. Ze vergaf hem bovenal dat hij rancuneus kon zijn over haar aansporingen en haar steun.
Zij is het beste dat hem ooit is overkomen. Door haar kon hij zich toeleggen op zijn vakmanschap; zo werd hij een uitmuntende klavecimbelrestaurateur. Dat hij het geld dat-ie daarmee verdiende, jarenlang voor haar – en voor hun gezamenlijk huishouden – achterhield, vergaf ze hem.
Toen was er plots die nieuwe liefde. Martin raakte begin dit jaar in de ban van een ander, blies achteloos zijn huwelijk op en vertrok halsoverkop naar Portugal, vol romantische plannen, en vertelde iedereen hoe ‘vreselijk’ zijn vrouw hem al die jaren had behandeld.
De nieuwe liefde werd binnen een paar maanden een nieuwe ex. Ze vroeg namelijk door, en geloofde niet alles wat hij zei. Hij werd vervolgens nurks, bot, soms hardvochtig; af en toe hing zelfs de dreiging van geweld in de lucht. Aan al wie het wilde horen, vertelde Martin hoe ‘vreselijk’ zijn nieuwe liefde hem behandelde.
Intussen was veel mensen – vrienden, en mensen voor wie hij werk deed (of beter: liet liggen) – duidelijk dat mijn broer in crisis verkeerde. Mensen sprongen bij: mijn vader gaf hem op zijn verzoek geld, zakenrelaties boden werk, vrienden zeiden dat hij bij hen kon komen wonen totdat hij weer op de been was.
Martin negeerde al die handreikingen. Hij liep weg bij de ex, en pleegde zelfmoord.
Van al die mensen – de bewonderende vakgenoten, de ex-echtgenote, de ex-geliefde, de oude vrienden, de perplexe kennissen – kreeg ik de afgelopen week stapels mails. Wat daaruit opdoemt, is geen aangenaam beeld.
Ja, mijn broer was een ongeëvenaard vakman. Maar ook: hij loog tegen de klippen op om dat ‘spontane’ en ‘gekwelde’ beeld van zichzelf dat hij zo graag projecteerde – the romantic artist is suffering – hoog te houden. Hij bedroog mensen, verzweeg wat hij deed, ontkende zijn eigen aandeel in elk conflict, herschreef zijn geschiedenis routineus zodat hij er zelf beter vanaf kwam, en maakte juist degenen van wie hij het meest hield, zwart zodra hem dat beter uitkwam. Hij deed kortom alles om zijn eigen twijfelachtige gedrag te rechtvaardigen, en vragen daarover te vermijden.
En iedereen die oprecht van hem hield, zit nu met de gruzels.
Deze column van Karin Spaink verscheen eerder in Het Parool.
Reacties (2)
Ik heb bij deel 1 geen commentaar gegeven. Het zou uit de pas zijn gevallen. Doe het nu maar. Niet aan @Karin dan, maar in het algemeen.
Ik denk dat de meeste mensen gezegend zijn met een redelijk functionerende familie. Of ze hebben dan toch misschien één probleemgeval er tussen zitten. Ik ben/was gezegend met een moeder met een karakter van een kameleon, die onherkenbaar werd na het thuis opgroeien en nooit interesse toonde in haar kinderen. Een vader die veel te vroeg overleed. Een rare oom, aan de zelfde kant, die zware, niet- gediagnostiseerde Asperger had en dus altijd een rare oom bleef en wij lastposten. Die stierf als ‘hoarder’ en zelfverwaarlozing. De andere oom roofde alle bezittingen van mijn moeder zodat ik en mijn zus niets konden overhouden. Aan vaders kant vooral een gemis aan contact. Mijn schoonfamilie is al even uitgedund en daar zitten alleen maar contactgestoorden tussen. Vader van mijn partner moet niets van zijn kind weten. Had de behoefte om bij zoveel mogelijk vrouwen een kind te verwekken en de benen te nemen.
Ik heb het wel een beetje gehad met ‘blood is thicker than water’. Dat gaat heel makkelijk op voor wanneer het gaat over wat geruzie in de familie, iets wat je overal ziet. Dat vast blijven houden, juist omdat het familie is, is slopend en in geen enkel geval, niet voor mij en niet voor mijn zus (de enige met wie ik nog contact kan hebben) heeft zo’n houding geleid tot iets positiefs. Integendeel. Ik heb daarom nu met de jongere telgen, die vanzelfsprekend iets verder weg staan, dezelfde (ver)houding als die ik heb met vrienden. Ga je grenzen over, dan krijg je een kans, daarna is het over. Uit zelfbescherming, omdat ik je anders steeds tegenkom en het blijft etteren, of erger.
Zoek je eigen familie dus maar.
Zij is het beste dat hem ooit is overkomen.
Ik krijg de indruk dat hij niet het beste is dat haar (zijn echtgenote) is overkomen.
Maar iedereen mag natuurlijk zelf beslissen hoe vaak zij/hij voor een ander de kastanjes uit het vuurt haalt.
En ik denk dat die keuze voor familieleden (in dit geval Karin Spaink en haar vader) erg moeilijk is.
Lastig is natuurlijk dat Martins gedrag voor hem zelf ook een probleem was.
Niemand pleegt voor de lol zelfmoord, vind ik.