Noodzaak herhaling Oostenrijkse presidentsverkiezingen betwijfeld

ELDERS - De herhaling van de tweede ronde van de presidentsverkiezingen in Oostenrijk, aanvankelijk gepland voor 2 oktober, is uitgesteld tot 4 december.

Op 22 mei won Alexander van der Bellen (Groenen) met nipte voorsprong de tweede ronde van de presidentsverkiezingen van zijn concurrent Norbert Hofer (FPÖ). Vanwege onregelmatigheden bij het tellen van de poststemmen besliste het Hoogerechtshof dat de verkiezingen ongeldig waren. Een paar weken geleden dook er vlak voor de geplande nieuwe verkiezingsdatum weer een probleem op met de poststemmen: de lijm van de enveloppe waarin de kiezers hun stem zouden moeten verzenden bleek niet deugdelijk. Vorige week stelde het parlement de verkiezingen uit tot begin december, merkwaardigerwijs met tegenstem van de FPÖ, die in juni de onregelmatigheden had aangekaart.

Bij degenen die twijfelden aan de noodzaak van nieuwe verkiezingen hebben zich nu ook mathematici gevoegd. Walter Schachermayer (Professor Finanzmathematik)  en Erich Neuwirth (Professor Statistik, Informatik und Mathematik) berekenden de kans dat Hofer alsnog had kunnen winnen als er sprake zou zijn geweest van fraude. Die kans is 1 op de 8 miljard, concludeerden zij. Gegeven het feit dat geen van de getuigen bij het tellen van de stemmen, inclusief de partijgenoten van Hofer, enig teken van manipulatie heeft gezien, kun je je afvragen of het Verfassungsgerichtshof met het ongeldig maken van de verkiezingen wel een juiste beslissing heeft genomen.

Rechter Johannes Schnizer verdedigde deze week op persoonlijke titel het hof door te stellen dat in veertien kiesdistricten in totaal 73.084 briefstemmen niet volgens de regels zijn behandeld waardoor het stemgeheim is geschonden. Volgens de aanklacht van de FPÖ was er te vroeg gestart en waren nog niet overal toezichthouders van alle partijen aanwezig. Ook al is er geen manipulatie aangetoond, zoiets kun je niet laten passeren als het verschil tussen de kandidaten zo klein is (30.000 stemmen), aldus Schnizer. Hij joeg vervolgens de FPÖ in de gordijnen door zijn stelling dat de partij al voor de verkiezingen voorbereidingen had getroffen om de uitslag aan te vechten, mocht Hofer niet worden gekozen. De advocaat van de FPÖ heeft onder ede verklaard dat pas na de verkiezingen gesproken is over een juridische procedure. Schnizer wordt van smaad beschuldigd.

Het past allemaal in een verkiezingscampagne. Norbert Hofer heeft inmiddels afstand genomen van een plan om alle vluchtelingen eerst op een eiland vast te zetten. De Australische aanpak dus, die ook door de Duitse AfD wordt bepleit. Dat gaat Hofer nu te ver. Hij gokt er op dat hij met gematigde standpunten de meeste stemmen binnenhaalt, ook van christendemocratische en sociaaldemocratische kiezers. Daarom heeft hij ook een draai gemaakt inzake Europa. Het is nu: ‘een sterk Oostenrijk in een sterke EU’.

Hofers tegenstanders zullen proberen hem zoveel mogelijk in een extreemrechtse hoek te plaatsen. Dat hij wordt gesteund door een elitair en uiterst conservatief gezelschap van ridders maakt hem bepaald niet aantrekkelijk voor de gewone man die doorgaans op een middenpartij stemt. Nog lastiger voor Hofer zijn de neonazi’s die zich rond de Freiheitspartei blijven ophouden. Zoals zijn bureauchef René Schimanek, die Hofer moest verdedigen toen een foto van Schimanek als neonazi-demonstrant opdook. Maar Hofer zelf heeft ook een extreemrechts verleden. Hij introduceerde in het verkiezingsprogramma van de FPÖ de beladen term ‘Duitse Volksgemeenschap’ en heeft gezinspeeld op hereniging van Zuid-Tirol, het Duits sprekende deel van Italië, met Oostenrijk. Bovenal is hij hecht bevriend met de extreemrechtse FPÖ-leider Heinz-Christian Strache.

De neonazi’s laten in Oostenrijk dit jaar weer vaker van zich horen. Tussen januari en augustus zijn 118 overtredingen gemeld van de wet die neonazistische uitingen verbiedt. In heel 2014 waren dat er 119, in 2015 telde het Ministerie van Justitie er 151. De meeste gevallen zijn gemeld uit de deelstaten Tirol (Innsbruck) en Opper-Oostenrijk (Linz). De overtredingen betroffen het verspreiden van nazi-propaganda en het ontkennen van de holocaust. Ook het aantal brandstichtingen in asielzoekercentra is dit jaar sterk gestegen.

Hofer’s tegenkandidaat Alexander Van der Bellen, de winnaar in mei die in december ook zomaar verliezer kan worden, houdt vast aan een humaan vluchtelingenbeleid. Met Angela Merkel zegt hij nu wel dat het daarvoor ook nodig is grenzen te stellen. Maar de Brennerpas mag van hem open blijven. Of hij een tweede keer Hofer voor weet te blijven zal afhangen van de stemmen van de middenpartijen en van de opstelling van hun leiders, die zich in mei bij lange na niet allemaal openlijk voor hem hebben uitgesproken. Vorige week verraste de aftredende Bondspresident Fischer (sociaaldemocraten) wel met zijn steun aan Van der Bellen.