Noodtoestand Tsjechië verlengd

ELDERS - Met een nieuwe top van meer dan 6000 nieuwe besmettingsgevallen op woensdag is ook in Tsjechië de tweede golf van de pandemie nog niet voorbij. In Slowakije kapittelt de president de premier over zijn beleid. De twee landen werken samen met hun buren Polen en Hongarije in de Visegrad-groep. Hoe lang nog?

Volgens het Tsjechische systeem voor het bestrijden van de pandemie (PES) werd zondag al het vierde niveau bereikt. Restaurants en afhaalgelegenheden moeten nu om acht uur sluiten (maar doen dat nog niet allemaal). Over verdere maatregelen die passen bij het vierde PES-niveau, waaronder verlenging van schoolvakanties, moet nog worden gesproken. Het Tsjechische parlement is woensdag akkoord gegaan met een verlenging van noodtoestand tot 23 december. Een eerdere beperking voor het kopen van alcohol is na veel protest teruggedraaid. Een biertje kopen en thuis opdrinken mag weer.

Sinds het begin van de pandemie heeft het aantal dodelijke slachtoffers in de Tsjechische Republiek de tienduizend bijna bereikt. Het aantal doden per honderdduizend inwoners in de afgelopen veertien dagen is, in vergelijking met andere Midden- en Oost-Europese landen, met 15,1 nog relatief laag (Nederland scoort 4,3). De hoogste cijfers zien we in Slovenië, Bulgarije en Hongarije. Buurland Slowakije, waar de regering besloot de gehele bevolking te testen om een algehele lockdown te voorkomen vinden, we op dit lijstje onderin met 6,2.

Slowakije

De hele bevolking moest twee keer getest worden met een week ertussenin. Van de Slowaken die werden uitgenodigd kwam 95 procent opdagen. Iets meer dan 1 procent van de Slowaken bleek positief te testen en moest in quarantaine. De test was vrijwillig, maar indirect toch min of meer verplicht. Minister Nad: “Wie negatief testte kreeg een certificaat waarmee men in een gedeeltelijke lockdown toch mag winkelen. Wie zich niet liet testen, moest 10 dagen in quarantaine. Dat motiveert.” Maar het resultaat van deze operatie geeft geen duurzame garantie. Slowakije bereidt nu een derde testronde voor in gebieden waar nog veel besmettingen worden gerapporteerd. Een algehele lockdown, die de regering met testen wilde voorkomen, is volgens het Hongaarse Remix nog niet van de baan.

Wetswijziging thuiswerk

De Slowaakse regering heeft een wetswijziging ingediend die thuiswerk officieel als aparte categorie erkent met voorschriften voor de contracten tussen werkgever en werknemer. Een van de regels heeft betrekking op de bereikbaarheid van de thuiswerker. Thuis is niet gebonden aan een adres, de ’thuiswerker’ kan overal buiten het kantoor werken. En je hoeft niet continu bereikbaar te zijn. Je hebt het recht om op een bepaald tijdstip af te haken voor de broodnodige rust.

Opmerkelijk is de kritiek op het Slowaakse beleid van President Zuzana Čaputová. Ze is van mening dat premier Igor Matovič het pandemiebeleid beter aan anderen kan overlaten. “We missen een plan en duidelijke stappen. We worden geconfronteerd met chaos waarvan kinderen het slachtoffer worden”, zei Čaputová, verwijzend naar de huidige situatie rond de heropening van scholen voor oudere kinderen. Matovič vroeg haar aan wiens kant ze eigenlijk stond.

Tussen regionale solidariteit en Europese loyaliteit

Matovič en zijn Tsjechische collega Andrej Babiš hebben dezer dagen nog wel wat anders aan hun hoofd. Op de EU-top kwam gisteren het Hongaars/Poolse veto voor de volgende EU-begroting en het coronaherstelfonds aan de orde. De strijd om het afdwingen van de regels voor de inrichting van de rechtsstaat is voor Tsjechië en Slowakije extra lastig omdat beide landen met Polen en Hongarije een regionaal samenwerkingsverband vormen, de zogenaamde Visegrad-groep (V4). Tomáš Valášek, de voorzitter van de Buitenlandcommissie in het Slowaakse parlement, vraagt zich af of de V4 de clash tussen twee van de partners en de rest van de EU kan overleven.

Samenwerking binnen de Visegrad groep is voor Tsjechië en Slowakije van belang om als kleinere lidstaten binnen de EU enige invloed te kunnen uitoefenen. Dat clusteren gebeurt ook elders in de EU, schrijft Valášek: ‘het is de beste manier om het nodige gewicht te verwerven om ideeën te verslaan die men niet leuk vindt, en om de EU een beetje meer richting iemands belangen te buigen.’ Als je het niet met je buren eens bent kun je natuurlijk op zoek gaan naar andere partners. Maar regionale partners hebben doorgaans veel overeenkomstige belangen en vaak een gemeenschappelijke geschiedenis en cultuur. Landen die al meer dan dertig jaar samenwerken laten elkaar niet zomaar los. ‘Stel je voor dat Nederland te maken krijgt met België of Luxemburg die zich als schurkenstaten ontwikkelen. Rationeel gezien zou je banden moet verbreken; het hart zegt iets anders. De Tsjechische en Slowaakse regeringen zitten gevangen tussen loyaliteit aan hun beste vrienden en hun eigenbelang.’

Ook als er een regime-change zou komen in Polen en Hongarije is het volgens het Slowaakse parlementslid Valášek toch goed om verder te kijken dan het traditionele samenwerkingsverband van de V4. Hij vindt het daarom heel verstandig dat president Čaputová en minister van Buitenlandse Zaken Ivan Korčok zich bereid hebben getoond om ook eens naar andere partners uit te zien.

Belangenconflict

De Tsjechische premier Babiš heeft om geheel persoonlijke redenen belang bij het in stand houden van een regionale steungroep. Hij ligt nog steeds onder vuur vanwege de belangenverstrengeling bij het besteden van EU-subsidies aan zijn bedrijf Agrofert. Volgens een recent rapport van de Europese Commissie is deze belangenverstrengeling aangetoond. Tsjechië zal daar begin volgend jaar op moeten reageren. Babiš heeft steeds ontkend en beweert dat hij als premier afstand heeft gedaan van zijn belangen in het bedrijf, maar de Brusselse onderzoekscommissie komt nu kennelijk tot andere conclusies. In januari moet hij met een antwoord komen. De premier zal daarom tijdens de EU-top wel niet zo hard van stapel zijn gelopen tegen zijn dissidente buurlanden uit de V4 als zijn Nederlandse collega.