Neutraal zijn over moslims en de taboe-kaart

OPINIE - Meer mensen zijn neutraal over moslims, blijkt uit onderzoek. Wat zou daarvoor een aannemelijke verklaring zijn?

De Telegraaf liet onderzoek doen naar de houding jegens moslims (2 sept, Blendle). Onderzoeksbureau Kantar Public ondervroeg 1126 Nederlanders over moslims, islam en terrorisme. In een redactioneel spreekt De Telegraaf van een “belangrijk signaal”. Wat naast het pessimisme over integratie de aandacht trok was dat meer mensen “neutraal” zijn over moslims, wat zou duiden op een “taboe”.

Uitleg van de onderzoeker, in de Telegraaf: “Mensen raken gewend aan het debat, aan de dreiging en dat de islam nu redelijk geworteld is in Nederland. Als iets went, worden mensen vaak wat neutraler.” De krant vraagt vervolgens of het zou kunnen dat de groeiende neutrale groep sociaal wenselijke antwoorden heeft gegeven? “Ik denk het niet”, zegt de onderzoeker, “Bij een telefonisch interview zou dat kunnen, maar in dit soort online-onderzoeken merken we dat mensen zeker geen blad voor de mond nemen. De tijd dat mensen niet meer durfden te zeggen dat ze bijvoorbeeld PVV stemden, is voorbij.”

Taboe

Maar De Telegraaf denkt daar dus anders over: “De groeiende groep burgers die zich niet in positieve of negatieve zin wil uitspreken over moslims en de islam, kan duiden op een taboe.” Hoogleraar Afshin Ellian mag een paar pagina’s verderop nog eens herhalen dat het “bijzonder zorgwekkend [is] dat mensen zich niet meer lijken te durven uitspreken.” Volgens Ellian wijzen negatievere antwoorden op twee vragen – ’Ik ben bang dat Nederlandse vrouwen zich in het openbaar niet meer kunnen gedragen zoals ze willen’ en ’Integratie moslims zal nooit slagen’ – erop dat mensen wel degelijk negatiever gestemd zijn over moslims.

In de Elsevier weidt Ellian er nog eens over uit. Ruim de helft van de ondervraagden laat zich neutraal uit over de aanwezigheid van moslims, over de vraag of ze moslims als een bedreiging ervaren en over of ze moslims zien als een verrijking. 46 procent reageert neutraal op de stelling ‘Ik zou zelf graag meer contact hebben met moslims’. “De zwijgende meerderheid kan ooit voor een grote electorale verrassing zorgen”, besluit Ellian.

Nou, dat hebben we gezien bij de recente verkiezingen. Vraag is ook waarom mensen dan zo inconsequent zouden zijn in hun angst zich uit te spreken of neiging sociaal wenselijk te antwoorden. Duidt de inconsequentie er niet gewoon op dat mensen het niet zo goed (meer) weten? Ik weet het, nuance is uit, maar is het mogelijk dat neutraal antwoorden betekent dat mensen bij veel vragen denken: ik weet het niet, want (bijvoorbeeld) ik vind de islam in het algemeen niks, maar mijn Turkse buurvrouw is een hartstikke gezellig mens?

Dubbel

Volgens Ellian ligt zijn interpretatie in lijn met een recent SCP-rapport waaruit blijkt dat integratie en immigratie zorg nummer 1 zijn voor veel Nederlanders. Laat het SCP in dat rapport nou ook vaststellen dat Nederlanders “dubbel over discriminatie” zijn. 27 procent vindt dat moslims “vaak” worden gediscrimineerd, 32 procent zegt “regelmatig” – 5 procent zegt “nooit”. Tegelijk vindt 51 procent dat moslims “vaak” of “regelmatig” te snel de ‘discriminatie-kaart’ trekken. Het is mogelijk dat de overlap tussen deze groepen klein is, maar het is ook aannemelijk dat mensen er zelf dubbel over zijn, aangezien ze, zo blijkt uit de focusgroepen, niet goed weten wanneer iets discriminatie is en wanneer niet. Bovendien is het net zo goed aannemelijk dat mensen naarmate ze meer kennis krijgen over islam en moslims – uit eerste hand of via de media – ze genuanceerder worden.

Maar vooral is het bizar te beweren dat mensen te bang zijn om hun mening over islam en moslims in een geanonimiseerde enquête te uiten. Nog nooit hebben we zo veel gepraat en (virtueel) geschreeuwd over moslims en islam, het vermeende gevaar voor islamisering, het falen van integratie en de multiculturele samenleving et cetera, en toch bestaat bij rechts het idee dat “het niet gezegd mag worden”. Misschien zijn de Telegraaf en Ellian teleurgesteld dat mensen niet negatiever waren of de PVV geen overwinning behaalde, maar de taboe-kaart trekken is weinig overtuigend.