Een van de sectoren die niet zeurt over doorwerken na je 65e is de creatieve sector. Ik heb nog nooit een muzikant uitgeblust onderuit zien zakken en verzuchten: ‘zo, nu speel ik geen nóót meer!’ (deden sommige muzikanten dat maar). Het zelfde geldt voor schrijvers en journalisten. Wij gaan door tot ná onze dood. De uitgeverijen en de zoeklichtvereniging Stichting Brein beginnen hun ‘strijd tegen piraterij op e-books‘. Die ‘strijd’ is nogal overdreven, zeg ik als schrijver. Vanwege gratis versies van e-books (illegaal of niet) van Harry Mulisch of Dan Brown zijn die schrijvers heus niet van de een op de andere dag straatarm. Het zou de populariteit zelfs nog kunnen vergroten.
Er schijnt van mijn voorlaatste roman Coyote (2006) een illegale versie in omloop te zijn. Op een dubieuze boekenmarkt in België doken de exemplaren op, met alternatieve zwartwit-cover. Eerst was ik verontwaardigd. Er verdient toch iemand aan iets wat ik heb gemaakt, en ik zie er niets voor terug. In tweede instantie dacht ik: wat een eer, eigenlijk. Of een sjaggeraar nu sokken van Nike namaakt of mijn boeken; het wil lijken op het origineel. Maar iedereen weet dat het, net als bij de sigaretten- en horlogeverkoper op het strand, van mindere kwaliteit is. De lijmranden zullen loslaten en de letters vervagen. En de verkoper heeft zich ondertussen op een andere markt gestort en verkoopt nu tapijten van polyester. So be it.
In sommige landen staan hele cd-winkels vol met gekopieerde cd’s. Er is geen mens minder naar popconcerten gegaan door de piraterij. Concerten en lezingen zijn lucratieve evenementen. En misschien koop je juist wel de mooie uitgave, terwijl je de e-versie al had. Ik heb stapels vinyl die nu niet meer om aan te horen zijn. Who cares dat ik ‘m dan nu maar weer een keer gratis download uit de kast van een digitale buurman?
Ik zie soms wel eens mottige antiquairs die grof geld vragen voor beduimelde versies van een boek dat dat geld helemaal niet waard is. Zo’n antiquair is goedbeschouwd geen haar beter dan die zeldzame piraat die hele bibliotheken op een cd’tje of torrent zet. Want de auteur krijgt ook geen geld extra van antiquairs.
Als je komt om te eten, betaal je
Haal ‘gratis’ uit het illegale circuit, handel in gratis. Als ik nu als consument ruim 10 euro moet betalen voor een digitale versie van een boek, terwijl de auteur van dat boek geen cent meer krijgt dan bij de verkoop van papieren versie, moet de uitgever niet met Stichting Brein gaan heulen, maar met zijn auteurs.
Onlangs was ik in gesprek met Uitgeverij Boom over een non-fictieboek (Basisboek Crossmediale Journalistiek, dat in juli 2010 uitkomt). De uitgeverij gaat de papieren versie voor studenten en docenten redigeren, drukken, distribueren. Maar die uitgeefster zei mooi wel: ‘De rechten liggen bij jou, dus jij mag doen met je boek wat je wil.’ Dat zal een literaire uitgever niet zo snel zeggen tegen zijn auteurs.
Ik kreeg gelijk een idee: ik geef het boek straks als e-book gratis weg, maar je moet me wel vertellen wie je bent en waarom je het gaat gebruiken. Je moet iets hebben toe te voegen, je moet er over bloggen, ik en jij moeten er slimmer van worden (niet persé rijker). Als het boek – of de positie ervan – maar verbetert. Ik verwacht geen duizenden mails per dag te krijgen. Als je daar geen zin in hebt, betaal je me omdat je het idee hebt dat het boek je beloont. Vergelijk het met een restaurant: als jij als enthousiaste kok mij kan helpen, graag. Dan gaan we samen verder. Als je alleen maar komt om te eten, betaal je.
Je wíl voor de creativiteit betalen. Nu is het betaalmiddel alleen nog maar een noodgreep: het kan niet anders. Als ik het oeuvre van JG Ballard eerst mondjesmaat als (gratis) e-book had gelezen, had ik halverwege kunnen denken: wacht, nu wil ik álles van Ballard kopen, en ik wil ook die DVD’s met interviews (leuk extraatje bij een uitgave), en ik ga er ook nog eens reclame voor maken ook door op twitter te zeggen dat Ballard de beste schrijver van de 21e eeuw is (wat waar is. En jij gelooft me meer dan de advertentie van bol.com). En als ik dan voor al die andere ongelezen saaie boeken in mijn kast mijn geld eens terug kon krijgen…!
Ik geloof meer in de kracht van de content dan in de kracht van het geld. Nog veel meer geloof ik in creativiteit. De hoogste beloning voor creativiteit is een plek in de geschiedenis, niet in de AKO top 10. Overigens, echte lezers piekeren er niet over om een illegale ‘cd’ vol e-books op Marktplaats te kopen. Die bestellen gewoon een boek bij Amazon of een van de andere winkels. In de toekomst maken schrijvers misschien wel samen met hun redacteur een boek en laten de rest over aan hun trouwe lezersschare. We zullen dan nog wel zien wie er met de buit vandoor gaat.
Ben ik tegen uitgeverijen? Nee. Maar nu roepen de uitgevers nog net te vaak: ‘Dankzij grote auteurs kunnen wij ook debutanten de kans geven…’ Schuif de kleine reuzen niet steeds onder de grasmat waar de melkkoeien op staan te loeien. Handel juist in gratis. Daar wordt de literatuur ook beter en diverser van.
Reacties (25)
Ik haat E-Books, papieren versie is veel prettiger lezen.
Een E-Book is net als een instrumentale versie van een wereldhit, leuk maar het is het net niet.
ballard beste schrijver? mmmhh, wel waar denk ik, ian mcEwen ook goed en kingdom come van ballard eigenlijk teleurstellend. maar verder gaan er beslist allerlei uitgaves sneuvelen door de huidige ontwikkelingen in de uitgeefwereld. en schrijvers zullen anders dan muzikanten niet grof geld kunnen gaan vragen voor live optredens…
Als schrijvers hun boeken gratis gaan weggeven verdienen de uitgevers steeds minder. Waarom zou ik nog een boek kopen wanneer ik hetzelfde boek om de hoek gratis kan krijgen?
Minder geld voor de uitgever betekent ook minder betaalde opdrachten voor de schrijver. Minder geld voor de creativiteit.
Een schrijver kan uiteindelijk alleen nog verdienen wanneer een aantal mensen bereid is om geld bijeen te brengen voor een opdracht.
“dat Ballard de beste schrijver van de 21e eeuw is”
Dat is ook maar een mening.
Voor de rest ben ik van mening dat boeken die niet geschreven zouden worden als er niet aan verdiend kon worden het papier waar ze op gedrukt zijn nog niet waard zijn. Daarnaast denk ik dat er prima via andere kanalen een eerlijke boterham verdiend kan worden in de creatieve sector dan enkel via banale verkoop op archaïsche media.
@Brein: Ga eens werken voor je geld! Jullie behartigen de belangen van…. ja, van wie eigenlijk? Uitgevers moeten zowel muzikanten als schrijvers gewoon goed betalen voor hun producten en niet het risico van hun vak afschuiven op de producenten door een bedrag per verkocht boek of cd. Een metselaar komt toch ook niet ieder jaar bij mij aan de deur om geld vragen omdat de muren van mijn huis nog steeds overeind staan? (vergelijking heb ik geloof ik uit de docu RIP a remix manifesto)
@5, “Een metselaar komt toch ook niet ieder jaar bij mij aan de deur om geld vragen omdat de muren van mijn huis nog steeds overeind staan?”
Breng ze nou niet op ideeen.
@Thomas: Schitterend dat jij het fijn vindt als mensen gratis jouw werk tot zich nemen en dat daar misschien zelfs iemand geld mee verdient. Maar dat is dan wel jouw keuze (afhankelijk van de afspraken die je met je uitgever hebt gemaakt uiteraard).
Een auteur die zijn werk alleen in gebonden versie voor hoge bedragen verkocht wil zien, moet dat ook zelf kunnen bepalen. En iemand die geld probeert te verdienen aan illegale kopieën moet gewoon worden aangepakt.
Er bestaat niet zoiets als het recht op gratis muziek, boeken en films. Toch lijken heel veel mensen tegenwoordig te denken dat zoiets wel bestaat.
@Spam, #7 Er bestaat niet zoiets als het recht op gratis muziek, boeken en films.
Copyright bestaat pas zo’n 300 jaar. Daarvoor was er niets dat het “recht op gratis muziek, boeken of films” in de weg stond; het was gewoon zo. Je zong de liedjes die je leuk vondt (zelfs op werk zonder BUMA te moeten betalen!), de monnik schreef over waar hij zin in had en eenieder kon zelf Shakespeare spelen zonder royalties af te moeten dragen.
Het is dan ook helemaal niet zo dat heel veel mensen tegenwoordig denken dat zoiets wel bestaat. Het is juist omgekeerd: vroeger dacht iedereen dat het wel bestond en tegenwoordig denkt men dat veel minder.
Bij/in star trek was er nooit sprake van gewin (ok, buiten de ferengi)en ik heb me daar altijd over verbaast, hoe logies (zonder ontbijt) het ook lijkt (neem wat je nodig hebt)op een of andere manier zijn de veredelde apen er nog niet aan toe.
@7 “Een auteur die zijn werk alleen in gebonden versie voor hoge bedragen verkocht wil zien, moet dat ook zelf kunnen bepalen.”
Ik zeg ook niet dat dat niet zo is. Gaat aub uw gang.
“Er bestaat niet zoiets als het recht op gratis muziek, boeken en films.”
Dat zeg ik ook niet, dat het een recht is. Hooguit een voorrecht. Ik koop zelf liever de DVD van Nip/Tuck: betere beeldkwaliteit, goede geluidskwaliteit. Maar wat is er mis dat ik mijn buurman zou attenderen op Nip/Tuck via, retorisch, een gratis stream? Anders had-ie ’t helemaal niet gezien. Ik zeg alleen dat je het ‘gratis’ (of openbaar, zo je wilt) moet inzetten. Muurtjes bouwen, beveiliging, opsporing, hek op slot, dat hebben we nu wel gezien.
@Thomas: Je post lijkt wel een beetje de blog-versie van een aflevering van VPRO’s Trendspotting van vorige week waarin de Marike de Jager op SXSW precies hetzelfde gesprek aangaat met artiesten, ondernemers en publicisten.
(eigenlijk was ik verbaasd dat over die documentaire niet eerder werd bericht op sargasso)
De boekhandels en uitgevers hebben 10 jaar de tijd gehad om zich op deze discussie voor te bereiden. En wat doen ze?
Stichting Brein erbij halen in plaats van experimenteren met nieuwe businessmodellen… zucht.
Zou onbeperkt lezen (zoals dat nu kan bij de bibliotheek) voor pakkumbeet 30 euro per jaar gaan werken? Ik zou zeker weer een bibliotheek abonnement nemen (digitaal) als de beperking van het beheren van een fysieke collectie is verdwenen (het meeste van wat ik lees staat namelijk niet in een bibiotheek)
@zmoc; Copyright bestaat pas zo’n 300 jaar. Daarvoor was er niets dat het “recht op gratis muziek, boeken of films” in de weg stond; het was gewoon zo.
Westerse democratie bestaat ook nog niet zo lang. Zullen we die dan ook maar niet als vanzelfsprekend beschouwen ? Jezus wat een kul-argument is dat, zeg.
…zei de man die vlees eten als primaire levensbehoefte noemt.
@InvertedPantsMan; Misschien moet je dat even uitleggen, want al dat vlees heeft me kennelijk een beetje dom gemaakt ofzo. Wat is precies de pointe van jouw, ongetwijfeld erg goed gevonden, tegenspraak in mijn argumenten ?
Je vergelijking met de westerse democratie is geen argument. Het lijkt me evident dat je dat niet als vanzelfsprekend beschouwd als je even om je heen kijkt in de wereld. Ik reageer vooral op hoe jij reageert op een zeer ter zake doende constatering terwijl je zelf een paar dagen geleden nog met de grootste ‘kul-argumenten’ je puntjes probeert te maken. Nu ja, je oogst wat je zaait, niet?
Zmocs punt is dat regelgeving niet valide is, omdat ‘ie pas 300 jaar oud is. Mijn punt is, dat er jongere regelgeving is, die we toch als heel basaal zien (o.a. democratie), en dat zmocs punt daarmee eh.. niet zo krachtig is. Lijkt me ok – leeftijd is niet noodzakelijkerwijs rechtstreeks evenredig aan geldigheid als het gaat om de wet. Ben je het daarmee oneens ? Dat lijkt me sterk.
Mijn punt inzake vlees als primaire levensbehoefte was, dat als de overheid een definitie maakt van ‘primaire levensbehoeften’ (en dat doen ze, o.a. inzake beslagleggingen), en dat ‘voedsel’ daaronder valt, *en* ze een defintie van voedsel maakt (m.b.v. haar eigen ‘voedingscentrum’), en dat op hun ‘schijf van vijf’ vlees staat. En dat daarmee de overheid in feite zegt: vlees in een primaire levensbehoefte.
Ik zie vooralsnog niet in hoe deze twee argumenten te vergelijken zijn, en hoe het gebruik van de een, de ander zou ontkrachten. Maar doe vooral je best.
Als je het boek of de LP al hebt, is het volgens mij niet illegaal om deze digitaal nog een keertje te downloaden voor eigen gebruik.
Je hebt immers al betaald voor de rechten.
@KJ “Zmocs punt is dat regelgeving niet valide is”
Dat is wat jij er in leest. Zmoc ziet dat waarschijnlijk iets subtieler. Hij reageert op de stelling dat er ‘niet zoiets bestaat als recht op gratis muziek’ door een historisch perspectief te geven dat aantoont dat het recht je eigenaar van intellectuele inhoud te noemen een vrij recente en kunstmatige menselijke uitvinding is. Zodra genoeg mensen in een democratische omgeving weer gaan zeggen dat ze dat een slecht plan vinden is het van de baan. Ik vind dat een interessante gedachtegang, maar dat is slechts mijn mening.
Waar ik over val is dat jij denkt dat je zelf de grootste kul kan spuien en vervolgens nog serieus genomen willen worden als het gaat om het beoordelen van andermans argumenten. Volgens jou redenering zijn praktisch alle voedselproducten namelijk primaire levensbehoeften ze staan immers allemaal op de schijf van vijf. Verdedig jij maar waarom je denkt dat vlees een primair goed is. Je maakt erg arbitrair gebruik van definities namelijk. Vlees is voedsel, voedsel is primair goed –> vlees is primair goed. Ik zou me kapot schamen voor zo’n gedrocht van een redenering en me vooral stil houden over de kwaliteiten van andermans argumentatie.
@InvertedPantsMan; Ik zou zeggen – vraag het zmoc. Dan hoef jij tenminste niet langer meer voor hem te reageren. Recht op onderwijs is een vrij recente en kunstmatige menselijke uitvinding. Het geven van een salon-filosofisch ‘historisch perspectief’ verandert daar voor mij niets aan, en nee, dat is ook geen interessante gedachtengang – ik houd wel van het recht op onderwijs.
Waar ik over val is dat jij denkt dat je zelf de grootste kul kan spuien en vervolgens nog serieus genomen willen worden als het gaat om het beoordelen van andermans argumenten.
Maar godallejezus kom dan toch eens een keer met een voorbeeld van ‘kul’ man !
Volgens jou redenering zijn praktisch alle voedselproducten namelijk primaire levensbehoeften ze staan immers allemaal op de schijf van vijf.
Marsen staan er niet op. En vla ook niet. En slagroomtaart. En bier. En ja, de rest staat er wel op en dat is goed ! Ik zou niet willen dat de overheid incompleet was in datgene wat zij zou willen dat ik at om gezond te blijven. Jij wel ?
Vlees is voedsel, voedsel is primair goed –> vlees is primair goed. Ik zou me kapot schamen voor zo’n gedrocht van een redenering…
Laat me het voor je corrigeren op een manier zoals ik het *wel* gezegd heb:
Vlees is door de overheid als onmisbaar aangemerkt voedsel, voedsel is een primair goed -> vlees is een door de overheid aangemerkt primair goed.
Laat ik het anders formuleren: als de deurwaarder langs komt, en hij ziet een speklapje in je koelkast liggen, dan mag hij dat niet meenemen. Het is niet mijn zwakke redenering en het spijt me verschrikkelijk dat er geen goddelijke beschikking is die jou verder zou kunnen helpen met je ongetwijfeld heel erg sluitende, door persoonlijke ervaring geperfectioneerde en universeel goede definitie van ‘primaire levensbehoefte’, maar het is een stomme formulering van jouw eigen overheid. Ik vraag het nog een keer: heb jij een betere definitie dan ?
Ik ben op het moment bezig aan mijn tweede boek, en weet niet goed wat ik van E-books moet denken. Zoals ik het zie, verhoudt het E-book zich tot een pampieren boek als een MP3 tot een CD. Makkelijker en goedkoper, maar ook doodeenvoudig voor gratis van de internets te plukken.
Voor zover ik het overzie, hebben muzikanten niet echt last gehad van MP3tjes. Ze hebben de merchandise nog, en verdienen geld met optredens. Resultaat is wel dat ze minder muziek opnemen, omdat ze vaker optreden, maar voor de fans is dat niet erg omdat ze, ook weer dankzij de internets, nu meer interessante artiesten kunnen horen in plaats van twee keer per jaar de nieuwste CD van hun ene idool te kopen.
Maar nu schrijvers. Die treden ook wel eens op, maar elke week twee zalen uitverkopen zit er niet in. Merchandise? Hooguit dat er misschien een film komt, maar dat is maar weinigen gegeven.
Als straks iedereen de digitale versie van mijn boek downloadt, verdien ik dus geen reet. Nou hoef ik er ook niet rijk van te worden, maar als ik er meer dan duizend uur in heb gestoken wil ik er wel iets voor terug zien. Als ik geen geld kan verdienen aan mijn boeken, zal ik zeker geen derde schrijven – ook niet als er honderdduizend tevreden downloaders zijn.
Kortom: wat ik mis in Thomas’ verhaal is hoe schrijvers straks geld verdienen aan schrijven.
“Vlees is door de overheid als onmisbaar aangemerkt voedsel, voedsel is een primair goed -> vlees is een door de overheid aangemerkt primair goed.”
Ik denk niet dat je zo dom bent dus dan rest mij de conclusie: je liegt dat je barst. De schijf van vijf geeft aan dat je uit elke schijf moet eten. Dat wil zeggen dat je kiest uit: vlees, vis, zuivel, ei of vleesvervanger bij de schijf waar waar vlees in zit. Lees de site nog maar eens na:
http://www.voedingscentrum.nl/nl/acties-achtergronden/het-nieuwe-eten.aspx
Dit is overigens wat wikipedia te zeggen heeft over primaire goederen:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Primair_goed
Je argument zou er toe leiden dat een banaan, die staat immers in de schijf van vijf, een door de overheid als onmisbaar aangemerkt voedselproduct is en daarmee een primaire levensbehoefte.
Daarnaast ben je ook lekker bezig met het interpreteren van andermans comments en het vervolgens affakkelen als je er op gewezen wordt dat de betreffende comment misschien iets anders betekende.
Om op je vraag in te gaan mijn definitie van een primaire levensbehoefte is: een product of dienst zonder welke het onmogelijk is een gezond leven te leiden. Ik weet echter niet of die beter is, wat dat ook moge betekenen.
En wat vindt de SP: Artiesten hebben recht op een fatsoenlijke vergoeding. Waar de wet overschreden wordt, moeten politie en justitie daar wat aan doen. Het is niet aan particuliere stichtingen als Brein om die taak te vervullen.
Liever ziet de SP afspraken over een generieke heffing in Europees verband om artiesten te compenseren, verder betalen op internet voor geluid en beeld zou niet nodig hoeven zijn. Meer daarover in het Manifest Digiveiligheid.
Frank Capra’s film It’s a wonderful life! (1946) was aanvankelijk geen succes. Toen in de jaren ’70 de rechten niet werden vernieuwd, werd de film opgepikt door Amerikaanse tv-stations die er een traditie van hebben gemaakt de film uit te zenden met Kerst. Nu is het een klassieker.
Ook in de jaren ’70: Als Lee “Scratch” Perry de opnames van The Wailers die hij had geproduceerd niet voor een habbekrats in Engeland had verkocht, dan lagen er nu in de winkels niet al die goedkope Bob Marley compilaties. Zou Bob Marley dan zo wijd verspreid zijn geraakt?
Het zijn de krokodillentranen van de fietshandelaar, die klaagt over fietsendieven en -heling, maar beter gewoon een goed en niet overprijsd product levert, als hij misstanden wil tegen gaan.
@23:
Generieke heffing over wat precies?
product
bandbreedte
inkomen
devices
In het algemeen zijn geen generieke heffingen niet erg gepast voor zaken die zeer gevarieerd worden gebruikt. Als de inkomstenstroom te vast ligt is er weinig reden tot vernieuwing. Nu is het wel aan de markt gerelateerd aan twee kanten.
Overigens wordt er door de grote jongens al wel gewerkt aan het principe “Buy once, play anywhere” dmv DECE en KeyChest.: http://www.engadget.com/2010/01/06/dece-and-keychain-both-laying-claim-to-friendly-drm-of-the-future/
Maar of dat de muziekauteur en muzikant verder helpt is de vraag.
Het benoemde pijnpunt van BartB is overigens vergelijkbaar met dat van de componist; wel een creatief met een intellectueel eigendom maar geen performance om aan te verdienen. Mede daarom bestaat juist ons stelsel van auteursrecht organisaties niet?
Verschil alleen is dat muziek bij uitstek vaker wordt ‘gebruikt’ itt de meeste boeken en artikelen.
Daarom heeft een (muziek)artiest volgens sommigen voldoende aan 1000 fans/volgelingen en heeft een schrijver een veelvoud daarvan nodig (of een sterke aanvullende performance)
Overigens is volgens mij nu het omgekeerde aan de hand als wat van Aalten zou willen: Iedereen kan gratis eten, maar wanneer je het recept wil veranderen, iets toevoegen etc. moet je juist betalen of toestemming krijgen.
Vraag is of dat nu heel verkeerd is of juist niet (aangezien eten in dit geval niemand echt kost)