ACHTERGROND - Stel je voor: aan je deur staat een man met een pistool die vraagt waar je beste vriend zich bevindt. Jij weet dat deze bij jou thuis schuilt. Hij is bang om gedood te worden. Moet je de man aan de deur vertellen dat je beste vriend bij jou op de bank zit? Of mag je tegen hem liegen en zeggen dat je vriend tien minuten geleden vertrokken is naar zijn eigen huis?
Beschuldigen
Het negende gebod geeft een duidelijk antwoord op bovenstaande vraag: ‘Gij zult geen valse getuigenis afleggen.’ Dat betekent dat je de persoon aan je deur netjes moet vertellen dat degene die hij zoekt bij jou op de bank zit. Lange tijd is het gebod zo rechtlijnig geïnterpreteerd. Liegen was minstens net zo slecht als tegen het geloof in God ingaan, zo vertelt prof. dr. Maarten van Buuren in de serie ‘10 geboden revisited‘. Het gebod is namelijk ooit ingesteld om mensen te kunnen bestraffen, in dit of in een volgend leven. Dit was noodzakelijk omdat er geen duidelijke rechtsorde bestond. Daardoor kon iedereen elkaar valselijk beschuldigen. Dat is natuurlijk geen ideale basis voor een samenleving.
Moreel neutraal
In de zeventiende eeuw veranderde het perspectief op dit gebod. Hugo de Groot bracht toen een nuance aan. Soms is het geoorloofd om onwaarheid te spreken. Je bent de waarheid alleen aan diegenen verschuldigd die daar recht op hebben. Iemand die aanbelt en vraagt naar je vriend is, met het doel hem om te brengen, heeft dat recht natuurlijk niet. En dus is in zo’n geval liegen toegestaan.
Utilitaristen als Jeremy Bentham en John Stuart Mill hebben deze gedachte verder uitgewerkt. De waarheid vertellen en liegen zijn moreel gezien neutraal. De waarheid is niet per se goed en liegen is niet altijd fout. Het hangt af van het effect dat de waarheid of de leugen teweeg brengt. In iedere situatie moet je daarom een afweging maken: brengt waarheid of een leugen meer geluk op? En dat is toch eigenlijk ook wat wij tegenwoordig ook doen, aldus Van Buuren. Een leugentje om bestwil mag, het wordt pas immoreel als je er mensen mee schaadt.
Het doel heiligt de middelen
Van Buuren illustreert dit aan de hand van Machiavelli. Deze stelt dat een politiek leider alles mag doen om meer macht te verwerven: het doel heiligt de middelen. Deze gedachten ontstonden toen Machiavelli aan het hof van Cesare Borgia verbleef. Borgia wilde van Italië een eensgezind rijk maken (onder zijn eigen leiding). Door de grote verdeeldheid waren de Italiaanse staten namelijk erg kwetsbaar voor omringende landen.
Borgia had net een nederlaag geleden tegenover enkele omringende stadstaten. Hij trok zich terug naar Senigallia en liet vanuit deze stad weten dat hij zijn rivalen vergaf en nodigde hen uit om de hernieuwde vriendschap te vieren. Toen de rivalen echter aankwamen in Senigallia, nam Borgia hen gevangen en liet hen wurgen. Met deze leugen kon hij de verloren gebieden terugveroveren en van een deel van Italië een staat maken die eensgezind optrok tegen aanvallen van buitenaf.
Niet alleen voor Borgia gaf dit veel voordelen. Ook de mensen die in het gezamenlijke rijk woonden, waren zo verzekerd van een veilig onderkomen. Dat daarvoor enkele rivaliserende leiders moesten sterven, was een klein verlies ten opzichte van het grote voordeel dat het opleverde. Machiavelli sprak dan ook niets dan lof uit voor de moeilijke politieke keuzes die Borgia maakte om dit voor elkaar te krijgen. Of de leugen van Borgia goed of slecht was, is dus afhankelijk van het perspectief dat je inneemt.
Onbeslisbaar
De filosoof Friedrich Nietzsche stelt dat de discussie over morele waarheid een verkeerde is. Er bestaat immers (volgens hem) geen objectieve morele waarheid waaraan kan worden getoetst of iets goed of slecht is. Wat goed is, is afhankelijk van het perspectief dat je aanneemt. En dat is weer afhankelijk van macht. Voor Borgia en de mensen die onder zijn bewind leefden, was het een goede zaak dat hij een leugen gebruikte om zijn macht te vergroten. Het bracht immers veiligheid voor hem en zijn onderdanen. Met de heersers die werden gedood, liep het dankzij diezelfde leugen minder goed af. Voor hen is de leugen daarom slecht. Maar om van bovenaf te kijken naar de situatie en te beslissen of deze keuze goed of slecht was, dat kan volgens Nietzsche niet. Wat morele waarheid is, is daarom onbeslisbaar.
Mogen we dan liegen, of moeten we altijd de waarheid vertellen? Dat ligt maar net aan de situatie. Word je er sterker van wanneer je de waarheid vertelt? Of zorg je er juist met een leugen voor dat je beter af bent? Dat zijn vragen die je volgens Nietzsche jezelf moet stellen om te beslissen wat je moet doen. Dat maakt de vraag of je je beste vriend moet verraden of de man met het pistool iets op zijn mouw moet spelden, een stuk makkelijker te beantwoorden.
Volgens prof. dr. Maarten van Buuren mag je in bepaalde gevallen dus liegen tegen anderen. Maar mag je ook liegen tegen jezelf? Voor antwoord op die vraag kijk je hier de lezing in de serie ’10 geboden revisited’ terug.
Reacties (26)
“Een leugentje om bestwil mag, het wordt pas immoreel als je er mensen mee schaadt.”
“Niet alleen voor Borgia gaf dit veel voordelen. Ook de mensen die in het gezamenlijke rijk woonden, waren zo verzekerd van een veilig onderkomen. Dat daarvoor enkele rivaliserende leiders moesten sterven, was een klein verlies ten opzichte van het grote voordeel dat het opleverde.”
Dus mensen schaden is geen probleem zolang je de winnaar bent of zolang er meer mensen binnen jouw groep plezier van hebben dan onder lijden? De omringende landen waren groter en hadden ook een grotere bevolking. Dus de voor sommige Italianen positieve winst van liegen en moorden was negatief voor een grotere groep mensen.
Persoonlijk ben ik helemaal niet zo van dat utilitarisme op dit punt. Het argument dat je door te liegen een andere morele actor berooft van zijn mogelijkheid om morele beslissingen te nemen, vind ik veel belangrijker. Wat die andere actor met die informatie doet, is zijn eigen verantwoordelijkheid. Dus de vraag is eigenlijk: is het moreel aanvaardbaar om je eigen morele keuzes aan anderen op te leggen? Dat zou ik zeggen van niet.
Als je werkelijk gelooft in je leugen, is het er dan wel een? Geloven tientallen, duizenden, of miljoenen mensen in een leugen, liegen al die mensen, of weten ze niet beter? Liegen rechtse politici, als ze de sociale gevolgen van hun handelen bagatelliseren? Of geloven ze echt dat armoede en marginaliteit karaktervormend is, terwijl rijkdom en macht als vanzelfsprekend toekomt aan de superieure? Hoort de leugen een gerechtvaardigd instrument te zijn om hele volkeren in het gareel te houden? Mogen leugens gebruikt worden om oorlogen te rechtvaardigen, die als noodzakelijk kwaad werden, of worden gevoerd?
Vragen, vragen, vragen …
Mensen zweren geloof in goden en hemelen af vanwege een wil tot waarheid, waarheid en rede boven alles!, maar deze ‘wil tot waarheid’ is zelf niet rationeel. Gesteld voor de keuze tussen een leugen die je op de been houdt, of een waarheid die je verlamt, is het immers rationeler om te kiezen voor die eerste. De overtuiging dat waarheid beter is dan een leugen, is dus zelf een geloof. Dat heeft Nietzsche puik opgemerkt.
Als de theorie genaamd ‘depressief realisme’ klopt, liegt overigens iedereen voortdurend tegen zichzelf over zichzelf. Die theorie stelt dat eigenlijk alleen mensen met een klinische depressie een min of meer realistisch zelfbeeld hebben. De rest leeft in een soort roze wolk, overschatten hoe goed, slim, grappig, aardig, mooi en geliefd ze zijn. Ze kiezen, kortom, voor de leugen boven de waarheid. En dat werkt, want het kost mensen zonder depressie immers aanzienlijk minder moeite om te functioneren. Reality, zoals men zegt, bites.
En niet alleen psychologisch kan een leugen nuttig zijn, ook sociaal gezien werken ze. Leugentjes als sociaal smeermiddel zijn zelfs al een komisch cliché geworden. ‘Vind je dat ik een dikke kont heb?’, ‘Is mijn pasgeboren baby lelijk?’, ‘Ben je blij met dit cadeau dat ik je, tussen de regels door, net gegeven heb, en waar ik overduidelijk veel moeite voor heb gedaan?’ Dat soort dingen.
De vraag of liegen ‘mag’, van onszelf of de gemeenschap, hebben we dus eigenlijk allang beantwoord, met een: ja, als het werkt, en niet schaadt …
(Dat is dus nog buiten de (moreel sceptische) vraag of het überhaupt zinnig is om je af te vragen of iets ‘mag’ of niet, God en Sinterklaas zijn beide immers dood.)
Zo zijn er à propos zelfs situaties te bedenken waarin je misschien wel moet liegen. Als je het principe ‘a gentleman doesn’t kiss and tell’ in ere wil houden, bijvoorbeeld, hoe reageer je dan op deze vraag van iemand (zeg, een vriend van je) die helemaal geen recht heeft op het antwoord:
-Hela, zijn er lichamelijke intimiteiten voorgevallen?
Als je zegt ‘Daar geef ik geen antwoord op!’, en je armen demonstratief over elkaar vouwt, dan heeft de bemoeial immers toch zijn antwoord gekregen. Als er namelijk géén intimiteiten zijn voorgevallen, dan is ontkenning de enige geloofwaardige (en fatsoenlijke) reactie. Door geen antwoord te geven, geef je dus toch antwoord. Een ‘gentleman’ zou dus gewoon liegen tegen diegene die zijn neus in zaken steekt waar zijn neus niet thuishoort.
(en daar ook niet à la Augustinus van wakker liggen … )
Ik begrijp niet dat die steriele waarheid zo op een voetstuk geplaatst wordt. Het is volgens mij fundamentalistische en calvinistische ijdeltuiterij.
Het is naïef, dwaas en kinderlijk. Het doet met denken aan de kinderen in een dictatuur die hun ouders verraden en daarvoor een medaille kregen.
Straks mogen de kinderen ook geen schoen meer zetten. Omdat je zelf niet gelooft dat Sinterklaas bestaat.
Overigens is deze vraag (van #0) ook een thema in de Batman-reeks van Christopher Nolan. Dat ‘Rachel’ koos voor Harvey Dent, en niet niet voor Bruce Wayne, bijvoorbeeld, wordt door Alfred niet verteld aan Wayne. (“Liegen = nobel.”) Harvey Dent vertelt Gotham dat hij Batman is zodat Batman niet gepakt wordt. (Liegen = nobel.) En in The Dark Knight zegt Batman openlijk:
Liegen, kortom, is nobel. Aldus de filmreeks. In verband met wat #2 zegt inderdaad vrij duistere films. Ook in deze zin verkondigen ze dus het (neoconservatieve) Evangelie volgens Leo Strauss.
(Dat ze dat ook op andere manieren doen is volgens mij duidelijker, en ontgaat hopelijk niemand: ze schaarden zich in The Dark Knight bijvoorbeeld achter extraordinary renditions, achter martelen, achter massasurveillance, en in The Dark Knight Rises laat Nolan zijn Batman tegen de Occupy Gotham-beweging vechten.)
(en de muziek erbij is ook wat fascistoïde, maar prachtig … )
Liegen, kortom, is nobel.
‘Computer says no’.
Nou jij weer.
Altijd de tegenvraag stellen: “Waarom (wil je dat weten)”, altijd achterdochtig zijn.
Niet mogen liegen is voor de onnozele en/ of de roekeloze. Zij, waarvan het instinct niet is ontwikkeld (waar? kan ik dat zo zeggen?), die steunen op en geloven in mooie praatjes en totale bescherming, die alles en iedereen vertrouwen. Totdat een en ander niet meer waargemaakt kan worden.
@2: Zal dat werkelijk een wenselijke uitwerking hebben? Volgens mij valt zoiets als ‘eigen verantwoordelijkheid’ heel moeilijk en trefzeker aan te wijzen. Want ga maar na. In het gehanteerde voorbeeld van de persoon op de bank zal jouw antwoord -of je er nu voor kiest om te liegen of juist niet- altijd van invloed zijn op de morele mogelijkheden. Kies je ervoor om te liegen dan onthoudt je de man aan de deur met het pistool zijn mogelijkheid om te handelen zoals hij graag zou willen. Zijn eigen verantwoordelijkheid wordt hem op dat moment dus ontnomen. In het geval van de waarheid spreken ontneem je juist degene op de bank de mogelijkheid om in het vervolg een morele beslissing te nemen. En dit wel heel erg concreet bovendien.
In de gegeven situatie zul je toch echt zelf een morele beslissing moeten maken naar beste eer en geweten. De gevolgen van het maken van een verkeerde keuze (in dit geval waarschijnlijk de waarheid spreken), vallen m.i. niet af te schuiven op de eigen verantwoordelijkheid van de ander.
Toch heb ik zo de indruk dat ik je uitleg verkeerd begrepen heb. De consequenties zouden namelijk absurd zijn.
@5: Onderschat het begrip waarheid niet. Er zijn situaties in een mensenleven waar er gesmeekt kan worden om waarheid. Mensen die valselijk beschuldigd worden van bijv. een misdrijf weten dat.
Je mag hopen nooit aanspraak te moeten maken op waarheid.
Iedereen liegt in het dagelijks leven. Klein, iets groter. Het doet er niet toe. Alleen als je expliciet aan iemand de vraag stelt of wat hij/zij zegt waar is en er wordt dan gelogen is het een probleem. Dan wordt het vertrouwen beschaamd.
En beschaamd vertrouwen is het ergste dat een mens kan overkomen. Zeker binnen een relatie.
En binnen politiek is beschaamd vertrouwen een doodzonde.
Nou leg me die -1 maar uit hoor. Dat goedkope knopje drukken is de dood in de pot. Lulkoekzeikershuftersenlafbekken.
@9 Het mooie van het verhaaltje is dat het zo wordt gebracht dat jij ineens verantwoordelijk wordt gehouden voor de morele keuze van de man aan de deur. Als je de waarheid spreekt, ben je plotsklaps medeplichtig aan moord.
Het probleem met liegen is dat je anderen misleidt en dus oneerlijk beïnvloedt. Je ontneemt de belogene een mogelijkheid op die informatie te handelen. Een ander voorbeeld: overspel. Het gaat mij niet aan wat mensen achter andermans rug om uitspoken, maar ook voor een vriend ga ik niet liegen. Waarom? Omdat het de partner aangaat en zij dus een morele beslissing moet nemen. Als ik lieg, neem ik die beslissing zelf: de status quo blijft behouden en het overspel gaat door.
Dat is dus het probleem met liegen. Overigens is er dan nog altijd ruimte om soms te liegen als de situatie dat verlangt. De consequentie is alleen dat je diegene daarmee niet als moreel actor behandelt. Tegen een bekende zal ik nooit liegen. Het draait allemaal om of je je gesprekspartner respecteert, niet om de inhoud van de leugen.
@11
Dat ben ik niet met je eens. Als het er niet toe doet, waarom lieg je dan?
@13:”Het probleem met liegen is dat je anderen misleidt en dus oneerlijk beïnvloedt.”
Waarom zou dat per definitie een probleem zijn? Misleiding kan, afhankelijk van de gegeven situatie en context, wel degelijk lovenswaardig zijn.
Consequentie van de door jou gevolgde argumentatie zal in de praktijk al snel een onwelgevallige zijn. Juist degene met macht zal zijn of haar recht van de sterkste nog beter ten gelde kunnen maken. Denk hierbij aan de man met het pistool. Laat de laatste nu een de staat zijn waarvoor een ieder van zijn onderdanen transparant dient te zijn. Niet mogen liegen is een stap in de richting van een totalitaire staat.
Overigens wil ik er wel bij vermelden dat ik hiermee dus geen pleidooi houd voor het te pas en onpas bezigen van leugens.
@13
Een heel klein, simpel en waargebeurd voorbeeldje: ik speel gitaar en mijn buurmeisje van 11 sinds kort ook. Laatst kwam ze naar me toe omdat ze me haar ‘nummer’ wilde laten horen. Ze was apetrots, maar ze was net een maandje bezig en het klonk gewoon nog nergens naar. Dan kan ik dat zeggen, of ik speel even met haar mee en geef haar wat kleine tips hoe ze het ‘nog beter’ kon maken, waardoor ze nog blijer werd. Als ik haar de waarheid had gezegd -dat het pijn aan de oren deed- was ze naar alle waarschijnlijkheid huilend weggelopen, maar door mijn kleine leugentje dat het niet slecht was maar nog wel beter kon, ging ze vol goede moed en enthousiasme verder aan de slag, waardoor ze sneller beter zou worden en zou ik in de toekomst wellicht echt gemeend zou kunnen zeggen dat ze goed was.
Zeg me nu eerlijk: had ik tegen m’n buurmeisje de waarheid moeten vertellen?
@4 Bij cultuurfilosofie vertelde de hoogleraar toen dit aardig lijvige onderwerp weer eens ter sprake kwam, dat in pre-communistisch China ouders een kinderfeestje hielden wanneer ze hun kroost betrapten op het eerste leugentje.
De kinderen hadden dan namelijk ontdekt dat de wereld veel meer is dan de één-dimsensionale voorstelling die die kinderen er tot dan toe van hadden gehad: De wereld, of dan toch in elk geval de voorstelling ervan, is kneedbaar. Één stap in de evolutie van die kinderen was gezet. Het leren van het bestaan van dat idee was reden voor een feestje. Een kneedbare wereld strekt tot voordeel.
@15 Kindjes die een instrument bespelen (mits ze het naar hun zin hebben) altijd +1. Ik zou dus gelogen hebben, net als jij. (@4) Muziek zorgt immers voor een leefbaarder wereld, imho.
Liegen is helemaal niet nodig, ook niet in de casus die de schrijver vermeldt. Er is namelijk nog een alternatief: weigeren antwoord te geven, bijvoorbeeld als je vindt dat de vragensteller zijn boekje te buiten gaat. Dat is veel stoerder en minstens zo effectief, tenminste als iedereen dat zou doen. Het is te wijten aan slappelingen die “om bestwil” besluiten te liegen, dat dit niet zo goed werkt als zou kunnen.
En wat betreft mensen gelukkig houden door te liegen: er zijn vast creatieve oplossingen te bedenken met hetzelfde resultaat.
Een simpel”dat zeg ik niet”volstaat meestal,althans bij mij.
De ander staat dan vaak wat schaapachtig te lachen, alsof ik een geintje maak,maar er wordt niet doorgevraagd.
@8 Een uitbreiding
@4 Altijd de tegenvraag stellen: “Waarom (wil je dat weten)”. Immer stutzig sein: verwonderd, versteld en/of schichtig ben je al, nu nog achterdochtig zijn. Nadat je weet waarom (de ander dat wil weten), ben je niet meer stutzig: ben je bevrijd, dan heb je je angsten overwonnen. “OK, nu ken ik je weer”.
Instinctief kun je iemand dan alsnog niet vertrouwen. Hij versteld zich goed maar eens valt hij door de mand.
“Je mag niet liegen” is voor de onnozele en/of de roekeloze. Zij, waarvan het instinct niet is ontwikkeld, die steunen op en geloven in mooie praatjes en totale bescherming, die alles en iedereen vertrouwen. Ook (in) zichzelf.
Totdat een en ander niet meer waargemaakt kan worden. Maw hij is er niet geschikt voor, en dat geeft hij toe = hij is niet meer stutzig.
Corporate Bodies (too big to fail) geven nooit toe, want welke afschuiver van waarheid moet je in de gevangenis zetten?
Lees meer in Indoktrination van Olivier Reboul.
@14 @15 Dat zijn goede voorbeelden waarin je de andere partij niet serieus genoeg neemt om de waarheid te spreken. Kinderen zijn nog niet in staat morele beslissingen te nemen. Totalitaire staten en moordenaars aan de deur verdienen ook bij mij geen respect.
Utilitaristen kunnen altijd fantastische scenario’s ophangen waarin alles dat immoreel is, de enige juiste keus is. Simpel: door de alternatieven nóg slechter te maken. De formule is steevast dat om “X is fout” te ontkrachten, je iemand laat kiezen tussen X en de dood van onschuldige mensen. Dat maakt het niet dat X niet fout is, alleen dat er altijd randgevallen moeten bestaan. Dat is ook het punt: utilitaristen hebben geen echte regels, bij hun is alles een kosten-batenafweging. Daar ga ik niet helemaal in mee. X is nog steeds fout en de kosten-batenafweging is niet het uitgangspunt maar een fail-safe voor randgevallen.
@20: Met alle respect, maar in de situatie van de man met het pistool zit je wel met een concreet probleem. Alle mooie woorden over respect voor andermans moraliteit ten spijt. De rechter zal jou ook ter verantwoording roepen wanneer je de persoon op de bank zou hebben verraden.
Ik vind het zelfs een gruwelijk beeld dat we een plicht zouden hebben om de verwerpelijke moraliteit van een moordenaar of dictator te moeten respecteren in de vorm van het spreken van de waarheid. Als gezegd, dan zal het recht van de sterkste nog beter tot uitdrukking kunnen komen.
Het is juist de leugen waarmee wij onszelf en ons belang kunnen beschermen tegen indringers en vijanden. Dat is de kracht en primaire functie van de leugen. In het beoordelen van het juiste morele toepassen van de leugen moeten we niet uitgaan van een zekere deontologie, maar moeten we telkens de gegeven situatie en context beschouwen.
Leugen en waarheid zijn diep geworteld in de concrete, ons omringende werkelijkheid. Iemand die uit plichtbesef weigert toe te geven aan de leugen heeft een probleem. Met zichzelf en vooral met de wereld waarin hij of zij woont.
@21 Van mij hoef je helemaal niemand te respecteren, ik wijs er alleen op dat als je liegt, je iemand niet kunt respecteren. Dat is ongeacht hoe klein of groot, schadelijk of onschuldig de leugen is. Jouw houding ten opzichte van de gesprekspartner is leidend, niet de inhoud van de leugen. Het liegverbod zou ik niet laten gelden voor mijn ergste vijand, dat is toch niet zo raar?
@22: Nee, dat is waar. Het zou ook wat zijn wanneer we op voorhand voor een ieder onvoorwaardelijk respect dienen te tonen. Juist het afleggen van respect en het je bedienen van een leugen kan een vorm van bescherming zijn. Van jezelf of van een ander. In het verlengde daarvan kan het natuurlijk ook uitgelegd worden als een vorm van verzet. En dat kan in bepaalde situaties zelfs heel nobel zijn. Sophie Scholl loog immers ook.
@7: ”‘Computer says no’. Nou jij weer.”
No offence, maar het is niet je computer die dienst weigert, maar je leesvermogen. Probeer het anders nog een keer te lezen. Ik wil het ook wel voor je voorkauwen als dat nodig is, maar ik denk niet dat dat nodig is. (Ik geloof in je! … )
@16: Interessante anekdote. Maar weet je zeker dat het waar is? Misschien wilde je hoogleraar jullie wel op een geraffineerde manier een lesje over liegen leren?
@24: Ik wil het wel voor je uitspellen hoor: wat is er nobel aan een jobsworth die tegen je liegt als je iets aan hem of haar vraagt?
@25: Niet nog een keer geprobeerd te lezen dus? Jammer dat het blijkbaar nodig is, maar no worries … ik kauw het je wel voor.
Er is hier namelijk sprake van een misverstand (aan jouw kant). Jij denkt, op basis van het zinnetje dat je citeert in #7 (“Liegen, kortom, is nobel.”) dat ik hier stel dat liegen “nobel” is. Ten onrechte. Zoals je had begrepen als je mijn bericht gewoon, zoals ik suggereerde, nog een keer had gelezen … maar dan wat aandachtiger.
Als je dat gedaan, dan had je namelijk gezien dat je een aantal cruciale zaken over het hoofd ziet. Kijk alleen al naar het zinnetje direct ná het zinnetje dat je citeert bijvoorbeeld:
”Liegen, kortom, is nobel. Aldus de filmreeks.”
Dit zou iemand die kan lezen, en deze vermogens ook gebruikt, al vertellen dat niet ik hier stel dat liegen nobel is, maar de filmreeks waarover ik het heb. Dat is namelijk wat ‘aldus’ hier betekent: “zoals gezegd door”. En in de zinnen daarna neem ik zelfs nog verder afstand van het standpunt. O.a. door te zeggen dat ik de filmreeks – juist dóórdat ze dit standpunt inneemt – “vrij duister” vind.
Maar je ziet veel meer over het hoofd. Het woordje “kortom” in het zinnetje dat je citeert, bijvoorbeeld, negeer je ook. Dat betekent immers iets als ‘kort gezegd’, ‘samenvattend’, en wil iets zeggen als: ‘dit betreft een beknopte herhaling van wat hiervoor is besproken of getoond’. Het verwijst dus altijd naar iets van daarvoor. En wat staat er precies vóór het zinnetje waarop je je misverstand in #7 baseerde? Daar staan drie voorbeelden waarin de filmreeks in kwestie impliciet (2×) en expliciet (1×) stelt dat liegen nobel is. Het zinnetje (”Liegen, kortom, is nobel.”) is dáár dus een samenvatting van. Het heeft op dit punt dus al de betekenis: niet ik stel dit, maar de filmreeks die ik hier bespreek. En direct daarna wordt dat – eigenlijk ten overvloede dus, maar ik ben nu eenmaal een gulhartig mens – herhaald en uitgediept.
Jij ziet echter alles vóór, na, én halverwege het zinnetje dat je aanhaalt over het hoofd. Slechter lezen had gewoon niet gekund. Als je het helemaal niet had gelezen had je het nog beter begrepen.
Dus bedankt voor het nog eens “uitspellen” van je eigen blunder in #25, maar dat was onnodig, ik begreep hem immers al. En inmiddels overbodig om te zeggen (hoop ik) maar je uitgespelde vraag (“wat is er nobel aan een jobsworth die tegen je liegt als je iets aan hem of haar vraagt?”) is dus gewoon niet van toepassing. Hij bevat een stropop, neemt aan dat ik zou vinden dat een liegende jobsworth “nobel” zou zijn, terwijl er niets is dat erop wijst dat ik dat überhaupt zou vinden.
—–
(En ik wil de zaken niet onnodig compliceren, maar de vraag (of je hele misverstand eigenlijk) is sowieso absurd. Ook Nolans Batman-filmreeks, die dus zo duidelijk pleit voor enkele straussiaanse ‘nobele leugens’, pleit daarmee natuurlijk nog niet voor liegen per se, en zou dus ook niets nobels in een zinloos liegende jobsworth hoeven te zien … )
—–
Graag uitgelegd hoor, maar met voortaan gewoon iets beter lezen zou je jezelf denk ik ook een plezier doen.