Met een grote snuit

Wat op deze plek besproken wordt is niet zelden betrekkelijk obscuur nieuws. Het haalt dikwijls de kranten niet, laat staan het journaal. Ontwikkelingen rondom ons eten staan nu éénmaal niet zo op de radar bij de grote media. Maar heel soms kan ook de mainstream niet om ons voedsel heen. Bijvoorbeeld als super nummer 3 super nummer 2 opslokt.

Het is tekenend voor de krachtsverhoudingen onder de grootgrutters dat Jumbo, de relatieve nieuwkomer onder de Nederlandse supers, daarmee niet in één klap de grootste wordt. Daarvoor is het verschil tussen de Blauwe Reus en de rest te groot. Wel is AH niet langer ruim tweemaal zo groot als de nummer twee, die met deze overname een marktaandeel van 23% heeft, tegen 34% voor ’s lands grootste kruidenier.

De reacties zijn over het algemeen positief. Jumbo heeft kennelijk qua imago de wind in de rug en staat bij consumenten kennelijk beter aangeschreven dan C1000 en AH. Ook bij een aantal marktpartijen konden tevreden reacties worden opgetekend. Groente- en fruitspecialisten nieuwe stijl Willem en Drees twitterden “Jumbo en C1000 samen, dat is goed nieuws voor lokaal-voor-lokaal eten!”. Ook de Consumentenbond ziet de zaken zonnig in.

Uit andere hoeken kwamen somberder reacties. Dan wordt er gesproken van een oligopolie: een situatie waarin een product of dienst in handen is van een extreem klein aantal partijen. Dan heerst er ook onbegrip dat deze overname kennelijk genade kan vinden in de ogen van de NMa, hoewel ze ertoe leidt dat de grootste twee marktpartijen samen 57% van de markt in handen hebben.

Dat laatste vind ik persoonlijk ook zorgelijk. Zelfs vóór deze geruchtmakende overname was het al zo dat in geen enkel westers land zo’n groot aandeel van de voedselmarkt in handen was van zo’n klein aantal partijen: in de praktijk had een half dozijn grootinkopers ruim 90% van de markt in handen. Dat zijn er nu zelfs nog maar vijf.

Ik vrees niet zozeer voor wantoestanden op het gebied van de prijs. Een grotere Jumbo zal AH nóg beter partij kunnen geven en de twee zullen elkaar wel scherp houden. Dat vind ik eerlijk gezegd nog aanzienlijk zorgwekkender. Als 57% van het voedsel gaat worden verkocht aan slechts twee marktpartijen, ligt het in de verwachting dat producenten onder nóg grotere prijsdruk zullen komen te staan dan nu al het geval is–en die prijsdruk is gezien het kleine aantal partijen momenteel al extreem hoog. Daar komt nog bij dat Jumbo zijn positie vooral heeft weten te verwerven door zich op te werpen als prijsvechter. Dat lijkt op korte termijn goed nieuws voor de consument, maar die ondervindt er op lange termijn alleen maar nadeel van wanneer de leefbaarheid voor de producent niet gewaarborgd is.

Als bijna 60% van de markt in handen komt van slechts twee partijen, moeten we bovendien gaan vrezen voor een nog verdere verarming van het eetlandschap. Als er veel partijen zijn, is er veel onderscheidend vermogen nodig dat voor een groot deel voor rekening komt van de diversiteit in het aanbod. Met deze dominantie zal daar vermoedelijk nog minder sprake van zijn dan in de huidige situatie–en dat was eerlijk gezegd al niet best.

Mogelijk zie ik dat laatste te pessimistisch in: het is zeker een feit dat Jumbo in zijn versproducten meer diversiteit heeft dan AH. Het is niet helemaal uitgesloten dat de laatste in de nieuwe dreiging grond zal zien om het eigen aanbod eens onder de loupe te nemen en mogelijk ook iets meer aan lokaal aanbod te gaan doen. Dat zou geen slechte zaak zijn.

Blijven de kleine middenstanders, die steeds meer uit het straatbeeld verdwijnen. Het lijkt wel zeker dat het verschijnen van een tweede superspeler in die situatie meer kwaad dan goed zal doen.

(Featured foto van Domien Verschuuren)