De kroonprins en zijn vrouw zijn gefotografeerd in een Argentijns skioord. Wat de nieuwswaarde van de foto’s is, begrijp ik nog steeds niet. Persbureau Associated Press verspreidt ze echter en nu zijn de rapen gaar. De Rijksvoorlichtingsdienst daagt het internationale bureau voor de Nederlandse rechter en eist verwijdering van de beelden.
De RVD, een omhoog gevallen clubje spindoctors en communicatieadviseurs, beroept zich op de mediacode. Dat is een afspraak tussen de RVD, als vertegenwoordigers van het Koninklijk Huis, en het journaille. De Oranjes willen niet constant worden gehinderd door paparazzi in struiken.
De dienst probeert dit gevolg van de ontegenzeggelijk publieke functie van de Oranjes te ondervangen door in conclaaf te gaan met de Nederlandse media. De media krijgen fotomomenten met lachende kinderen in de duinen in ruil voor privacy voor de Oranjes als ze niet hun publieke taak uitvoeren.
Het AP heeft echter lak aan de zelfbevlekking van de Oranjes en publiceert de foto’s gewoon. Daarin wordt het AP gesteund door Reporters Sans Frontiers, een organisatie die strijdt voor de vrije pers. Die weet de zaak op waarde te schatten door te reppen van een gedevalueerde functie van de pers.
?If the Dutch courts comply with this request, it will limit the press to being promotional agencies that just publish photos selected for them. This would be censorship pure and simple, and would give other heads of states the opportunity to demand similar treatment.?
Klare taal. Het kan niet zo zijn dat de RVD de bescherming van de persoonlijke levenssfeer (wat ís dat eigenlijk?) van de Oranjes als excuus aandient voor censuur in welke vorm dan ook. Het Nederlandse volk verdient een volledig en belangeloos samengesteld beeld van haar Koninklijke familie. Daar passen geen geregisseerde fotomomenten in.
Omgekeerd is een pragmatische houding van het journaille gewenst, maar de RVD is geen partij om die houding op te leggen. Daar zijn voldoende mediacodes voor binnen de journalistiek. De Nederlandse Vereninging voor Journalisten (NVJ) conformeerde zich in 1954 aan de Code van Bordeaux. Ten eerste bevat die code een regel die in mijn ogen strijdig is met welke mediacode voor berichtgeving over Oranjes dan ook:
?De journalist dient het volgende als ernstige journalistieke vergrijpen te beschouwen (…) het aanvaarden van steekpenningen, in welke vorm ook, tot het verrichten of het achterwege laten van enige publicatie.?
In mijn ogen zijn de fotomomenten met de Oranjes steekpenningen in de ruime zin van het woord. Die door de RVD georganiseerde momenten gelden als compensatie of wisselgeld voor het niet publiceren van foto’s waar de RVD tegen is.
De Code van Bordeaux biedt ook een handvat voor de privacy van de Oranjes. De mediacode van de RVD is immers ingesteld omdat vooral Willem-Alexander en Máxima last hadden van te opdringerige pers. Daarover zegt de Code van Bordeaux: bij het verkrijgen van nieuws, foto’s en documenten zal hij op faire wijze te werk gaan. Fair geldt hierbij niet alleen in de ethische zin van het woord, maar ook in de praktische zin van het woord.
In de Code voor de Journalistiek wijden de auteurs, de leden van het Nederlands Genootschap van Hoofdredacteuren, het begrip fair uit:
?De journalist publiceert geen tekst of foto?s en zendt geen audio-opnames of beelden uit die zijn gemaakt van personen in privé-situaties zonder toestemming van de betrokkene, tenzij met de publicatie een groot maatschappelijk belang is gediend.?
Ik moet toegeven dat groot maatschappelijk belang een ruim interpretabel begrip is en dat de codes beiden niet bindend zijn. Het zijn interne gedragscodes en geen algemene wetgeving. Dat neemt echter niet weg dat de RVD zich verre van beïnvloeding van de pers moet houden. Ik hoop dat de Nederlandse rechter inziet dat artikel 7 van de Grondwet zwaarder weegt dan het belang van één of andere pr-machine.
Instant update: Advocaten zijn verdeeld over de juridische kant.
Reacties (4)
Ik neem aan dat Maxima en haar ventje zich zullen beroepen op het portretrecht. Je mag in principe foto’s van willekeurig wie publiceren, behalve als dat tegen een redelijk belang ingaat. Als het nieuws is dat WA en Mxa in Argentinië op vakantie zijn, lijkt me een foto daarvan bij dat nieuws te horen. Maar voor hoe dat precies zit, en hoe rechters tegenover de privacy van bekende Nederlanders staan, zul je de jurisprudentie in moeten duiken (of wachten tot er een uitspraak in deze zaak is).
(En als de zaak buiten Nederland wordt gevoerd lijkt het me helemaal kat in ’t bakkie, want daar zal de rechter zich afvragen: Willem-Wie?)
Ik had overigens een linkje naar een uitleg over het portretrecht bijgesloten, maar dan gaat b2 blijkbaar finaal op zijn bek. Heb de tekst naar de webmaster gemaild, misschien kan die de link er weer inmonteren.
Edit JJ: Link erin gezet.
Het wordt tijd dat de Oranjes eens een echte klap krijgen. Van een rechter in dit geval.
@1: Belang van het nieuws zal, gezien de status van de familie als publieke figuren, zeer waarschijnlijk prevaleren boven portretrecht (zolang de foto’s in het openbaar genomen zijn). Vandaar dat het koningshuis ook een soort mediadeal heeft: Zolang de foto’s die genomen worden niet onwelgevallig zijn, krijgen de betreffende media ook toegang tot selecte privé-momenten. Het enige dat de koninklijke familie kan doen is het AP van verdere selecte prive-kiekjesmomenten te weren. Daarmee snijden ze uiteindelijk zichzelf in de vingers (want dan blijft alleen de roddelpers over voor die momenten). Het lijkt me dus voor W&M onverstandig het tot een rechtszaak te laten komen, of zelfs maar maatregelen tegen het AP te nemen (en terecht natuurlijk, ze worden door het publiek betaald, mogen ze ook wel wat voor teruggeven, anders zie je maar af van de kroon).