ANALYSE - Doet het CPB tegenwoordig aan politiek? De policy brief over zorgkosten doet dat wel vermoeden.
Het CPB publiceerde maandag een zogenaamde policy brief over toekomstige zorgfinanciering. Het CPB concludeert hierin dat de solidariteit in de zorg onder druk staat door stijgende zorguitgaven. Het zorggebruik neemt immers vooral toe onder laagopgeleiden. Hoger opgeleiden maken daarentegen minder vaak gebruik van de zorg, terwijl zij steeds meer moeten bijdragen aan de zorgkosten van anderen. Zodoende suggereert het CPB dat het geen kwaad zou kunnen de collectieve zorgkosten te verlagen, ‘bijvoorbeeld via een grotere rol voor private zorg.’
Binnen de regeringscoalitie zijn inmiddels de eerste strubbelingen ontstaan over de aanbevelingen van het CPB. SP-Kamerlid Renske Leijten noemt het advies van het CPB een ‘politieke stellingname.’ Is dat verwijt terecht?
Een nadere beschouwing van twee citaten uit de policy brief van het CPB laat zien dat dit best wel eens het geval zou kunnen zijn. Zo lezen we op pagina 5:
Uit eerdere studies (RIVM, 2010, Kunst e.a. 2007) is bekend dat mensen met een lage opleiding minder gezond zijn en meer zorg gebruiken dan mensen met een hoge opleiding.
Iets later, op pagina 7, komt de aap echter uit de mouw:
Nadere analyse laat zien dat dit verschil in zorggebruik vooral komt door ongelijk beroep op de AWBZ. Mensen met een hogere opleiding maken relatief weinig gebruik van AWBZ-zorg (gemiddeld 400 euro per jaar), dan mensen met een vmbo-opleiding (1000 euro) of basisopleiding (1100 euro). Dit komt vooral doordat mensen met een lagere opleiding een groter beroep doen op de collectief gefinancierde zorg, terwijl mensen met een hogere opleiding langer thuis blijven wonen en hun zorg vaker zelf regelen en financieren (SCP, 2012).
Kortom: zorggebruik hangt vooral samen met bezit en inkomen, concludeert het CPB zelf, en slechts in tweede instantie met opleidingsniveau. Waarom concentreert het CPB zich dan toch op deze laatste factor? Hoogopgeleiden hebben de laatste jaren kunnen merken dat een goede opleiding geen garantie vormt voor een goed inkomen. Ook hoogopgeleiden, zo ligt in de lijn der verwachtingen, zullen zich daarom – mede uit eigenbelang – verzetten tegen minder genereuze zorgregelingen voor lage inkomens. Maar wanneer niet een laag inkomen, maar een lage opleiding het probleem is? Dan zal het wellicht meevallen met die solidariteit. En misschien is dat wel – zo ga je bijna denken – wat ze bij de directie van het CPB graag willen zien.
Foto Flickr cc PaulSh
Reacties (18)
Dat ik weinig gebruik maak van de zorgpremie die ik betaal is nu niet echt iets dat ik als een groot probleem zie.
Ik stel voor de pensioenen en AOW-uitkering van de hoger opgeleiden ook te verlagen:
Een hoogopgeleide man leeft 4,1 jaar langer dan iemand met basisopleiding, een hoogopgeleide vrouw 4.0 jaar. Het aantal jaren in als goed ervaren gezondheid is respectievelijk 7,1 en 8 jaar hoger.
(1) Een 65 – jarig academisch gevormd echtpaar geniet dus langer van de AOW, terwijl er korter premie is betaald. De contante waarde van de hogere uitkering is ca € 67.000 hoger. De academici zullen gemiddeld ook zo’n 8 jaar korter AOW-premie hebben betaald.
(2) De pensioenpremie is gebaseerd op een doorsneepremie. De academisch gevormde man betaalt dus te weinig premie, over de vrouwen, die systematisch te weinig premie betalen, zullen we het maar helemaal niet hebben.
(3) Het CPB zal wel kunnen rekenen, in elk geval zullen ze ook de effecten van het oprekken van de levensjaren, met bypasses, heupoperaties, etc. wel hebben meegerekend voor al die extra levensjaren, maar je weet natuurlijk nooit, het zal niet de eerste keer zijn dat ze daar wat steken laten vallen.
(4) Door al dat ziekteverzuim van die lager opgeleiden betalen die hoogopgeleiden in hun comfortabele kantoren ook te veel ziektewet premie. We kunnen dat gelijk trekken door de kantoren niet meer te verwarmen en de deuren waag weid open te zetten, maar beter is het natuurlijk om de laagopgeleiden meer premie te laten betalen.
Sinds dat de jongeren volwassen zijn geworden en het Oikos principe is verlaten, heb ik niet zo veel hoeven rekenen.
Zo lust ik er nog wel een: artsen kunnen beter de gevolgen voor hun gezondheid inschatten en zouden daarom een hoger eigen risico moeten krijgen. Of: mensen met een hogere opleiding kunnen beter voor zichzelf zorgen en dienen daarom extra belasting over hun pensioen te betalen.
CPB? Het lijkt wel een club die heel hard dingen roept om maar niet opgeheven te worden.
@3: “mensen met een hogere opleiding kunnen beter voor zichzelf zorgen en dienen daarom extra belasting over hun pensioen te betalen.”
Dat bestaat toch al?
AOW + aanvullend pensioen > 15k euro = extra belasting toch?
Een policy brief, dat is toch gewoon een beleidsnotitie?
Ik trigger nogal op de woorden “solidariteit staat onder druk”. Instanties die dat zeggen, staan telkens aan de kant van de egoïsten die geen solidariteit kennen. De druk op de solidariteit komt van het CPB zelf.
Roemer hierover:
http://www.eenvandaag.nl/economie/42363/cpb_hogere_zorgpremie_voor_laaggeschoolden
Dit onderzoek dient grondig te worden onderzocht op onzuivere aannames en denk- en rekenfouten. Het geval is m.i. dat de hoger opgeleiden (beter gesitueerden) zich de luxe kunnen veroorloven om zonder al teveel nadenken te kiezen voor het meest uitgebreide aanvullende zorgpakket. Al die luxe willen ze nu (alweer) afwentelen op de groepen die elk dubbeltje een aantal malen moeten omkeren tussen de keus voor (o.a.) eten, zorgverzekering, energie, schoenen, kleding. Deze groepen zijn op de aanvullende verzekeringen zwaar onderverzekerd, en krijgen dus toch al niet de zorg die ze nodig hebben of moeten zich toch al diep in de schulden steken voor de juiste therapie.
Vroeger meende men dat er een relatie was tussen opleidingsniveau en gezondheid vanwege het simpele feit dat de zogenoemd slimmere mens makkelijker en betere kennis kan vergaren over gezondheid en betere keuzes kan maken op hetzelfde gebied. Daarnaast zou er een voor de hand liggende relatie zijn tussen financiën en gezondheid, meer geld is meer mogelijkheden. Mijns inziens heeft dit alles niets te maken met het principe van solidariteit.
Overigens is een en ander nogal relatief. Vierduizend euro voor een hoog inkomen kan op een inkomen procentueel lager uitvallen dan tweeduizend euro voor een laag inkomen. Dat is ook het hele idee achter de verdeling die er nu is.
Wat ik vooral niet begrijp is waarom men steeds meer denkt dat het leven en gezondheid uiterst maakbaar is. En waarom niet eens gekeken wordt wat maakt dat gezondheidszorg in Nederland zo absurd duur is. Zoek een beetje en je zal merken dat veel hulpmiddelen, zorgartikelen, apparatuur, medicatie – hetzelfde merk – in het buitenland goedkoper is dan hier. Hebben we het niet over verre buitenlanden, even over de grens en je bespaart jezelf honderden euro’s per jaar.
@0 Uit het rapport
In de berekeningen brengen we daarnaast een aantal vereenvoudigingen aan. Zo wordt geen onderscheid gemaakt naar inkomen maar naar opleidingsniveau. De meting betreft dus de gemiddelden van personen van verschillend opleidingsniveau. Dit is omdat de gegevens over zorggebruik en loopbaanprofielen van verdiende inkomens veelal zijn ingedeeld aan de hand van het opleidingsniveau.
Verder is de regel dat hoog opgeleiden hoge inkomens hebben en laag opgeleiden lage. Dat er uitzonderingen zijn is natuurlijk logisch en het was beter geweest om naar inkomen te berekeken. Niettemin zie ik niet dat er daardoor de resultaten noemenswaardig zouden veranderen.
@Cor Mol: ‘Hoger opgeleiden zullen zo’n acht jaar minder premie betalen dan laagopgeleiden’
-De betaalde AOW-premie van jongeren die werken is zeer gering, als ze die al betalen. Verder zullen ze alleen het maximum betalen als zij een belastbaarinkomen hebben van tenminste 33.000 euro.
-Een derde van de AOW-uitkering niet door de premie opgebracht maar door de belastingen. Zo zal iemand met een hoog pensioen door de betaalde belasting een stukje van zijn eigen AOW betalen. Bij de laagste inkomens is dat nauwelijks het geval.
@6: Ja, als de solidariteit onder druk staat, verminderen we de solidariteit toch? Neoliberale egoisme-politiek. En dat van een organisatie die objectief zou moeten zijn.
#11 Wat voor een hoogopgeleide weinig geld, kan voor een laag opgeleide veel geld zijn. Als 15 jarige betaalde ik op mijn vakantiebaan (48 uur incl. zaterdag) al AOW op een loon van omgerekend ca 9 euro bruto in de week.
Ik ben eerlijk gezegd te lui om het hele rapport te lezen, maar toch vraag ik me wat af:
“Zodoende suggereert het CPB dat het geen kwaad zou kunnen de collectieve zorgkosten te verlagen, ‘bijvoorbeeld via een grotere rol voor private zorg.’
Om vervolgens te stellen dat het voornamelijk de laagopgeleide en de armen zijn die een grotere zorg behoefte hebben.
Ik ben toch reuze benieuwd welke rol het CPB ziet voor de private zorg voor deze groep?
@14:
Er is wel meer dat vreemd is.
De grootste nettozorgontvangers zijn mensen met een laag inkomen die daardoor sneller dan rijkere individuen gedwongen zijn van de AWBZ gebruik te maken. Zeg maar: oude mensen met een klein pensioen.
En wat raadt het CPB aan? Een kleiner basispakket.
Tsja.
Je kunt er ook anders tegenaan kijken: Het is al veel langer bekend dat mensen meer onderwijs geven zich terug verdient (onder andere in zorgkosten, maar bijvoorbeeld ook in de kosten van criminaliteit). Je zou daar ook de conclusie uit kunnen trekken dat je als maatschappij (overheid) meer op onderwijs moet inzetten (bijvoorbeeld langere onderwijsplicht en de kosten van het onderwijs collectief dragen, zodat iedereen meer onderwijs kan krijgen), omdat die inspanning op den duur zichzelf terugbetaalt.
Helaas zie je bij de afgelopen regeringen steeds de tegenovergestelde beweging: Het individu wordt beter van meer onderwijs, dus mag die de kosten ook dragen, is de redenering. Het nut voor de maatschappij wordt opzettelijk uit het oog gelaten om de verantwoordelijkheid (en vooral: de kosten) bij het individu neer te kunnen leggen. Omdat veel individuen (om welke reden dan ook, maar logischerwijze mede vanwege de oplopende kosten) vervolgens niet meer de maatschappelijk gunstige keuzes maken, betaalt de samenleving daar op den duur de prijs voor.
@13 Als je een vakantiebaan hebt gehad dan krijg je alles wat je aan premies en belastingen hebt betalld terug.
Een jongeren betaald dus niets of vrij weinig AOW-premie.
#17 Niet in 1963. :=)