Hoe kan de financiële sector dienstbaar gemaakt worden aan een duurzame reële economie? Deze vraag staat centraal bij het Sustainable Finance Lab van ondermeer oud-Rabo topman Herman Wijffels. In een serie van vijf lezingen wordt deze vraag uitgediept Sargasso doet verslag van deze lezingen.
In de eerste lezing werden meteen een aantal prangende en soms ook verrassende vragen opgeworpen (de lezing is hier terug te kijken) Herman Wijffels constateerde dat de financiële sector compleet dysfunctioneel is geworden. De krantenkoppen spreken voor zich. Woekerproducten, onverantwoordelijke speculatie, de totaal onevenwichtige handel in derivaten en de enorme crisis die het gevolg hiervan is. Weliswaar wordt op (internationaal) politiek niveau aan maatregelen gewerkt. Er komen meer regels, meer toezicht en hogere solvabiliteitseisen voor financiële instellingen. De focus blijft echter op het bestaande systeem. De incentives in de sector komen niet wezenlijk anders te liggen. Dat is onhoudbaar.
Wijffels twijfelt erover of het wezenlijk anders kan. Het fundamentele debat wordt volgens hem in Nederland niet gevoerd, terwijl dat in andere landen, zoals Engeland, wel gebeurt. Hij stelt daarom een aantal prangende vragen die hij met het Sustainable Finance Lab hoopt te agenderen.
Relatief actuele vragen zijn:
- Moeten we aansturen op een bankenbelasting en/of op een financiële transactiebelasting zoals is voorgesteld door de Europese Commissie. Vraag is alleen te beantwoorden aan het criterium wat levert het meeste maatschappelijke nut op?
- Moet er nu wel of niet een scheiding komen tussen retail- en zakenbankieren in termen van aansprakelijkheid van de belastingbetaler?
- Zijn we er nu met het zelfregulering in beloningsbeleid? Bonnussen zijn er nog steeds en in aanzienlijke mate en die werken nog steeds overwegend in dezelfde richting als voor de crisis.
- Hoe zit het eigenlijk met de ethische vorming van werkers in de financiële sector? Welke conclusies moeten straks verbonden worden aan het lopende parlementaire onderzoek naar de financiële crisis. Het onderzoek nogal smal gedefinieerd.
- Wat is maatschappelijk gezien de meest wenselijke toekomstige positionering van ABN Amro. Moeten we mikken op een beursgang en daarmee de staatsschuld terugbrengen?
- Is het wel zo verstandig om bij het beleggen op onze pensioenbesparingen op zeer speculatieve financiële markten, zoals nu in het akkoord is voorzien?
Maar er moeten ook vragen beantwoord worden over de financiële architectuur:
- Kunnen we eigenlijk nog wel verder met een monetair bestel waarin geld in belangrijke mate in omloop komt als schuld? Er zijn nauwelijks partijen die nog schuld op zich kunnen of willen nemen.
- Geldscheppende functie: hoe kan voorkomen worden dat banken die functie vooral inzetten voor speculatieve activiteiten. Hoe kunnen we borgen dat dat bijzondere maatschappelijke prerogatief wordt ingezet voor reële maatschappelijke belangen.
- Moet niet dat deel van de financiële sector dat vooral bestaat uit onderlinge handel in derivaten en dat deel dat zich grotendeel is losgezongen van de echte economie, moet dat niet in belangrijke mate worden afgeschaft, bijvoorbeeld door het stellen van hoge vermogenseisen, of belastingen, of door een zeer stevig premier risk bij de zogenoemde originator te laten. Die hele derivatenketen is een zoekmaken van risico geweest.
- Moeten er voor de financering van ondernemingen niet andere financieringsbronnen dan verhandelbare aandelen, bijvoorbeeld vormen die in islamitisch bankieren gebruikelijk zijn – participatie.
- Gezien vanuit mijn huidige werk in het Utrecht Sustainability Instituut zeer belangrijke vraag: hoe kunnen we waarborgen dat de noodzakelijke transitie naar een duurzame circulaire economie door de financiële sector passend gesteund en gefaciliteerd? Er is 100 miljard nodig voor het halen van onze duurzame economie?
Econoom Arnoud Boot probeerde de huidige crisis in een historisch perspectief te plaatsen. Ons geheugen is kort, zo meent hij. En de zelfgenoegzaamheid is er niet minder op geworden.
,,Tot 1995 veel onderzoek gedaan over de gewenste indeling van de financiële sector. Dat kwam voort uit Savings en Loans en de Scandinavische financiële crisis. In 1995 zou er geen probleem meer zijn met de financiële sector. Dat vertaalde zich in parlementen, toezichthouders en regeringen die iedere discussie over hervormingen tegenhielden. In 2008 trokken gewoon de laden weer open om te kijken wat we tot 1995 geschreven hadden.”
Er is echter buitengewoon veel veranderd sinds die tijd. Het is niet zo, meent Boot, dat bankiers ineens slechte mensen zijn geworden. ,,Een gebrekkige moraliteit is net zo goed een probleem in andere sectoren.” Van wezenlijk belang zijn de ontwikkelingen in de ICT en de verknooptheid van de financiële sector met de reële economie.
Informatietechnologie heeft het op allerlei manieren mogelijk gemaakt om de verhandelbaarheid en veranderbaarheid van de economie te maximaliseren. Financiële markten daarom zo’n grote rol kregen. Bankbalansen zijn verhandelbaar geworden.Met andere woorden, het hele bankbedrijf is veel meer fluïde geworden, waarbij het onderscheid tussen bezit en schuld zoek raakt.
Omgekeerd, door ICT is veel meer markinformatie, haast in real time ontsloten. Er is een kudde van analisten, consultants en media die banken continu de maat neemt en afrekent. ,,Is aandelenkoers laag, dan staat er meteen iemand voor de deur en zegt: waarom is uw koers zo laag? Doe daar eens direct iets aan. Is ‘ie hoog? Staat er iemand voor de deur die zegt dat de cijfers niet kloppen, dat de markt de bank hoger inschat dan het geval is en dat de bank aan die verwachtingen moet voldoen en dus actie moet ondernemen.”
Boot vindt de Zweede financiële crisis van begin jaren negentig in dit verband exemplarisch. Er was één bank die niet mee had gedaan met de gekte, Svenska Handelsbanke. En wat was de kop in de krant? Svenska Handelsbanke is losing it’s touch. De bank werd achtervolgd en opgejaagd door analisten, terwijl het de enige bank echter die niet als een kip zonder kop meeging. Als de Zweede financiële crisis niet was uitgebroken, was ze ook gedwongen om mee te gaan met de rest.
Is er een maatregel die u bent tegenkomen die inspeelt op de fundamentele verandering van de financiële sector in de afgelopen jaren, vroeg Boot aan zijn gehoor. ,,Als we de fundamentele krachten niet begrijpen en terug gaan spelen naar de bonussen die mensen krijgen, dan veranderen we niets. Nationale overheden hebben een hele grote verantwoordelijkheid op formuleren van een visie en verankeren van de financiële sector.”
Reacties (9)
Ben nu aan ’t kijken: Meteen al erg interessant. Dank voor de tip!
Gezien vanuit mijn huidige werk in het Utrecht Sustainability Instituut zeer belangrijke vraag: hoe kunnen we waarborgen dat de noodzakelijke transitie naar een duurzame circulaire economie door de financiële sector passend gesteund en gefaciliteerd? Er is 100 miljard nodig voor het halen van onze duurzame economie?
Dat lijkt me makkelijk: beprijs de vervuiling van het milieu en het uitputten van natuurlijke hulpbronnen. Als er geld mee verdiend kan worden hebben de banken interesse. Maar goed, dat wil de politiek AKA de gemiddelde burger niet.
Toen het plassen pissen werd, is het gezeik begonnen; het geldscheppend vermogen van willekeurig welke bank samen met de amorele handel in dat uit-de-lucht-gegrepen geld zijn de perversiteiten van de vrije markt waar we aan ten onder gaan.
Zoals zo vaak wordt er geprobeerd de symptomen te bestrijden zonder de elite achter de schermen aan te spreken. Bang ook afgeschoten te worden? Fractional reserve banking en het uit handen geven van het produceren van onze eigen valuta zijn de eigenlijke problemen. Als dit niet klopt, meneer Hermann Wijffels, graag uw commentaar, maar zie het volgende voorbeeld;
Een bank, zeg de rabo bank, heeft 1 miljoen aan spaargeld in zijn ‘kluis’ liggen. nu wil er 10 miljoen geleend worden. Rabo belt met de centrale bank, die dan uit het niets 9 miljoen aanmaakt. Tegen een rente lager dan 1% mag de Rabobank dit weer uitlenen tegen zeg 5%. Nu is 5% van 10 miljoen 500.000 . Dus met eigenlijk 1 miljoen in de kluis maakt de bank 500.000 winst aan rente per jaar?!?! WTF. Waar om mag ik dit niet? Wie heeft dit recht aan de banken gegeven om ons leeg te zuigen? Dit maakt me razend! Ik ben niet jullie slaaf! Weet dat steeds meer mensen dit in de gaten krijgen, en niet erg blij met jullie zijn. Bankiers, kies de kant van het volk. Veel tijd hebben jullie niet meer!
links
http://nl.wikipedia.org/wiki/Fractional-reserve_banking
Je mag het wel, maar ten eerste heb je niet zoveel in jouw kluis, en ten tweede vergeet je het risico dat de bank loopt. Wil jij ook slapeloze nachten? Zolang je te laf bent om je geld te investeren moet je niet klagen.
Banken zijn goed en noodzakelijk voor de economie, lees jouw dagelijks brood. Probleem is alleen dat de regulering ervan niet bij wet vast ligt, en dat politici te zwak zijn om zo’n wet toe te staan. Kunnen ze ook weinig aan doen.
Vanwaar die slapeloze nachten? Als ’t mis dreigt te gaan, past de belastingbetaler bij.
Waarom? Omdat het kan. Ook met geleend geld! Nu nog een paar miljard bij elkaar krijgen..
Bijvoorbeeld de wiki over George Soros:
On September 16, 1992, Black Wednesday, Soros’s fund sold short more than $10 billion in pounds, profiting from the UK government’s reluctance to either raise its interest rates to levels comparable to those of other European Exchange Rate Mechanism countries or to float its currency.
Finally, the UK withdrew from the European Exchange Rate Mechanism, devaluing the pound, earning Soros an estimated $1.1 billion. He was dubbed “the man who broke the Bank of England”. In 1997, the UK Treasury estimated the cost of Black Wednesday at £3.4 billion.
On Monday, October 26, 1992, The Times quoted Soros as saying: “Our total position by Black Wednesday had to be worth almost $10 billion. We planned to sell more than that. In fact, when Norman Lamont said just before the devaluation that he would borrow nearly $15 billion to defend sterling, we were amused because that was about how much we wanted to sell.”
Stanley Druckenmiller, who traded under Soros, originally saw the weakness in the pound. “Soros’ contribution was pushing him to take a gigantic position.”
Een duidelijke analyse van wat de financiele sector in zijn huidige omvang en bereik
de samenleving oplevert dan wel kost zou een mooie aanzet zijn tot een discussie over de plaats van die sector in de maatschappij; dienstbaar of leidend.
De financiële sector produceert zelf niets. Het is pure dienstverlening aan de primaire, secundaire en tertiaire sector. En toch is de financiële sector enorm gegroeid.
De financiële sector zal weer moeten krimpen. Dat kan gecontroleerd, dan moet men de hand in eigen boezem steken en grote schoonmaak houden. Het kan ook ongecontroleerd, dan zullen de klanten afhaken en hun eigen lokale munteenheden gaan invoeren of terugvallen op ruilhandel.
Wat produceert de handel en logistiek?