VERSLAG - Op dit moment kun je op twee locaties in ons land het werk van de Duitse schilder Neo Rauch (1960) verkennen. Voor Kunst op Zondag bezocht ik in Museum De Fundatie in Zwolle Die Mitte, Rauch’s tweede solo expositie in dit kunsthuis. In het Drents Museum in Assen ontdekte ik Wegzehr, werken op papier van Neo Rauch. Rauch is een van de meest toonaangevende hedendaagse kunstenaars. Zijn wortels liggen in Leipzig, hij is een van de motoren achter de ‘Neue Leipziger Schule’.
Wegzehr (2015) © Neo Rauch, courtesey Galerie EIGEN+ART © foto Uwe Walter.
Wegzehr, een snack voor onderweg
Neo Rauch heeft net als Frits Spits een passie voor vergeet-woorden. Wegzehr betekent ‘voedsel voor onderweg’ een woord dat bijna niet meer wordt gebruikt in het Duits. Rauch heeft net als vele kunstenaars altijd een schetsboekje op zak. Daarin verzamelt hij ‘beeldend voedsel’ dat hij onderweg tegenkomt. In zijn ruime atelier in de Spinnerei in Leipzig, werkt hij vaak aan meerdere werken tegelijk. In het Drents Museum kun je in de filmkamer de kunstenaar aan het werk zien.
Wegzehr, zaalimpressie Abdijkerk © Neo Rauch in het Drentsmuseum © foto Wilma Lankhorst.
Neo Rauch: Werken op papier
Ik kende Rauch als de man van het grote gebaar: grote doeken waarop hij zijn droomwereld op kleurrijke wijze met ons deelt. In Assen ligt de focus op Rauch’s werk op papier. In de Abdijkerk hangen wel enkele grote werken op papier, allemaal achter glas omdat ze kwetsbaar zijn. Hier hangt onder andere de naamgeving van deze expositie ‘Wegzehr’ (2015). Een werk op papier van twee meter bij een meter zestig waarop vier figuren staan, een geknield, de andere drie staan tegen over hem. Een kleine man met zwart krullend haar houdt de geknielde figuur een bord voor. In zijn rechterhand heeft hij een lange lepel vast. De geknielde man heft zijn beide armen op zodat zijn handen op oorhoogte komen. Rechts onder staat een vrouw met in haar ene hand een langwerpige doos. Met haar andere hand houdt ze een (slangen)staart vast. De kunstenaar nodigt je uit om er zelf de rest van het verhaal bij te dromen.
Wegzehr litho’s, pen- & viltstifttekeningen © Neo Rauch © foto Wilma L
Kamers vol tekeningen
Op de tweede verdieping van het Drents Museum hangen bijna honderd kleine werken. Hier hangen talrijke litho’s, potlood-, pen- en viltstifttekeningen die een intiemere blik geven op het werkproces van deze Duitse meester-schilder. Het merendeel hiervan was nog nooit eerder te zien ons land. In de schilderkunst en in zijn tekeningen vind je sporen van zijn omgeving, Leipzig. Invloeden van magische, terugkerende motieven als fabrieksschoorstenen en kerktorens en komische figuren, komen samen in zijn persoonlijke wereld. Rauch werkt nooit volgens een vooropgezet plan. Hij laat zich leiden door zijn intuïtie. Wegzehr, is een uitgelezen kans om je eigen verbeeldingskracht te voeden, en op de terugreis nog eens te herkauwen.
Wegzehr van Neo Rauch in het Drents Museum in Assen is nog te zien tot en met 26 maart 2022. Gratis te bezoeken met je Museumkaart.
Voor de liefhebbers is het gelijknamige boek Neo Rauch – Wegzehr Werken op papier € 28,50 te koop in de museumwinkel, online bij Waanders Uitgevers of bij je eigen, lokale boekhandel.
Nu ook te zien in het Drents Museum: Sterven in schoonheid, de wereld van Pompeï en Herculaneum.
Op de onderste regel enkele tondi © Neo_Rauch © foto Wilma L.
Overzichtstentoonstelling Die Mitte in Zwolle
Naast de Rauch-expositie in Assen kun je in Museum de Fundatie in Zwolle de overzichtstentoonstelling Die Mitte verkennen. Hier hangen zijn meest recente schilderijen (2018-2022), in combinatie met een bijzondere selectie uit zijn vroege werk, de reeks tondi uit 1993 en 1994. Het Engelse woord tondi staat voor ronde schilderijen. Een ander woord daarvoor in de ornament-kunst is de medaillon en in de architectuur noemen we ronde panelen een tori. In de jaren 1993-1994 maakt Rauch een serie tondi’s naar aanleiding van een droom die een fundamentele verandering in zijn manier van werken tot gevolg had. Schilderde hij tot die die bewuste nacht vooral abstract, na de droom gaat hij figuratief verder. Curator van Die Mitte is Ralph Keuning, oud directeur van de Fundatie en een van de meest deskundige Rauch-kenners in ons land.
Ik schilder voornamelijk mannen, omdat ik er zelf een ben en erin geïnteresseerd ben mijn innerlijke natuur te doorgronden. En die is nu eenmaal mannelijk. Ik wil door middel van mijn schilderkunst liever over dingen spreken waar ik iets van begrijp
Neo Rauch tijdens interview met Bettina Krause (mei 2022) Verlichting & Romantiek
Die Vulkanschule (2018) © Neo Rauch © foto Wilma Lankhorst.
Neo Rauch is een tijdreiziger
We staan anno 2022 in Zwolle oog-in-oog met de meest recente schilderijen van Neo Rauch. Hierin lijkt hij terug te grijpen naar de tijd van de Verlichting (18de eeuw) en de Romantiek (19de eeuw). “Hier zoeken zijn figuren naar evenwicht, naar dromen en kunst, en binden ze gedecideerd de strijd aan met ideologen en herrieschoppers. Tijdreiziger Rauch lijkt de 20ste en 21ste-eeuwse verwarring en aftakeling te becommentariëren, binnen de hoopgevende coulissen van de 18de en 19de eeuw“, aldus Keuning.
Een thema heb ik niet. Bij mij moet de kijker wel moeite doen om antwoorden te krijgen
Neo Rauch tijdens interview met Bettina Krause (mei 2022)
Het raadsel van Neo Rauch Die Mitte zaalimpressie © foto Wilma Lankhorst.
Het raadsel van Rauch
De curator vervolgt: “In de jaren ’90 van de vorige eeuw veroverde Neo Rauch de kunstwereld met zijn figuratieve schilderijen. Zijn schilderijen vielen toen buiten de boot van de hedendaagse kunst: ze waren niet abstract en niet conceptueel. Zijn voorliefde voor strips, zijn afkomst uit de DDR en het nieuwsgierig makende, ongrijpbare karakter van zijn verhaallijnen versterken nog eens het Raadsel Rauch.” Rauch wordt in de kunstwereld gezien als een grote voorvechter van de grote terugkeer van de figuratie binnen de beeldende kunst. Met én door hem kreeg Leipzig andermaal de internationale reputatie als stad van de schilders. De oprichters van de Leipziger Schule, Werner Tübke (1929-2004), Bernard Heisig ( 1927-2011) en Wolfgang Mattheuer (1927- 2004) gingen hem voor, ook hier in de Fundatie
Die Mitte © Neo Rauch in Museum De Fundatie © foto Wilma Lankhorst.
Uitgebreide tentoonstellingscatalogus
Bij deze expositie hoort ook een uitgebreide catalogus, met veel foto’s van Rauch’s werk. In het interview dat Ralph Keuning met de Duitse kunsthistorica Bettina Krause heeft, leer je de denkwereld van Neo Rauch weer een stukje beter kennen. Ook de droom die Rauch’s werkwijze drastisch heeft veranderd wordt hierin door Krause uitgebreid beschreven. De catalogus is te koop in het museum en je favoriete boekhandel.
Die Mitte van Neo Rauch s tot en met 8 januari 2023 te zien in Museum de Fundatie Zwolle. Ook deze expositie is gratis te bezoeken met de Museumkaart.
Zaalimpressie met een blik op Drift © Nieke Koek © foto Wilma Lankhorst.
Nu ook te zien in Museum de Fundatie: Gelichaamd van Nieke Koek.
Meer lezen over het werk van Neo Rauch?
Neo Rauch met die Mitte in Museum de Fundatie in Zwolle © foto Wilma Lankhorst.
In 2018 had hij zijn primeur in Zwolle met zijn retrospectief Dromos: een selectie van 65 werken uit de periode 1993-2017.
Ook zijn partner Rosa Loy heeft een solo tentoonstelling in ons land gehad. De sprookjeswereld van Rosa Loy was in 2018 te zien in het Drents Museum in Assen.
© tekst en foto’s Wilma Lankhorst, foto Wegzehr © uwe Walter Berlijn. © gebruik van de afbeeldingen met toestemming van en met dank aan het Drenst Museum, Museum de Fundatie en Neo Rauch.
Reacties (1)
Wel grappig ergens, ik had het woord nog nooit gehoord(/gelezen), maar je begrijpt toch meteen wat het betekent als je het leest.