Kunst op Zondag | Over 100 jaar

Laat vandaag nog een portret van u schilderen en over honderd jaar ziet u er nog even patent uit als nu. Mits het schilderij goed wordt geconserveerd. Komt u in een museum te hangen, hoeft u zich daar geen zorgen over te maken. De anti-rimpelzalfjes, vitaminen en mineralen waar u jong en fit bij zou blijven, worden ruimschoots overtroffen door de hedendaagse conserveringstechnieken.

U heeft er weinig aan. De kans is uiterst klein dat u over honderd jaar uw eigen portret zelf nog eens bekijkt. En hoe u en de wereld er over honderd jaar uit zal zien, is een boeiende vraag, maar u zult het nooit zelf ‘In Real Life’ aanschouwen.

Als u meent dat u dat over honderd jaar wél kan, dan bent u op zijn minst een vlot lerende 6-jarige die dit stukje nu leest. De kans dat u een 100-plusser wordt, is weliswaar met de dag groter, maar is vooralsnog zeer klein. Laat staan dat een 100-jarige ooit zichzelf nog eens 100 jaar later zal kunnen bekijken.

Overigens waren er meer dan honderd jaar geleden, toen leefstijl en gezondheidszorg toch echt heel anders waren dan nu,  ook al 100-plussers. Martinus Wilhelmus van de Waal te Rhenen overleed in 1898 op 102-jarige leeftijd. In Rhenen herinnert de M.W. van de Waalstraat aan de zeer actieve diaken, ouderling, notabele in de kerkvoogdij, lid van de Watersnoodcommissie en 20 jaar raadslid 4 jaar wethouder.

Pieter de Goeje tekende een tweetal 100-plussers die in de collectie van het Teylers Museum zijn opgenomen.

Pieter de Goeje – Portret van Lijsje Pieter Ruiter (ca. 1697-1804) op 107-jarige leeftijd overleden.

© Teylers Museum Pieter de Goeje – Portret van Lijsje Pieter Ruiter (ca. 1697-1804) op 107-jarige leeftijd

Terugkijken in de tijd kan dus op meerdere manieren wel. Mocht de vergrijzing zodanig pandemisch zijn geworden dat het sterft van de 100-plussers, kan er teruggekeken worden op ontelbare portretten. Het zal uiterst zeldzaam zijn dat iemand geen enkel beeld heeft van zijn/haar jonge en actieve zelf.

Alice Barker kreeg op 102-jarige leeftijd filmpjes voorgeschoteld uit de tijd dat ze danseres was. Ze had ze niet eerder gezien, maar herinnerde zich die tijd nog wel. De filmpjes zijn gevonden dankzij speurwerk van een vrijwilliger en een recreatietherapeut die in het tehuis werkten waar Alice Barker was opgenomen. Zij hebben ook een website opgezet waar je meer hierover kunt lezen en zien.

Terugkijken kan enigszins helpen te kijken naar de toekomst. Als het gaat on hoe wij er over honderd jaar uitzien, staat zo goed als zeker vast dat wat in het verleden gold, ook in de toekomst voor ons zal opgaan: rimpels, grijze haren, broze botten en wat er zoal meer aan aftakeling onderhevig is.

Eén verschil met vroeger: we kunnen al vooruit zien. Met appjes waarmee je selfie kan laten verouderen is dat geen kunst. Het verouderingsproces jaren blijven volgen, vraagt een kunstenaarswaardige discipline/

Diego Goldberg portretteert zichzelf en zijn verwanten vanaf 1976 tot nu (met en zonder mondkapjes!). Het wordt al weer wat eigentijdser om dat proces is time-lapse filmpjes te vatten.

Noah Kalina maakt al twintig jaar elke dag een selfie en zette dat achter elkaar.

Dat gaat u misschien te snel? Anthony Cerniello creëerde ‘Danielle’ en haar verouderingsproces is heel wat rustiger te volgen.

Steeds vaker zien we in de kunst odes aan de verouderde gestalte. Bijvoorbeeld de zelfportretten van Antonio Finelli (o.a. gemaakt tussen 2010 en 2013 en in 2018).

Kijk ook eens naar Marna Clarke’s ‘Time as we know it’ en ‘Autumn’. Of de met wol en vilt gemaakte gezichten van Rosemarie Péloquin, niet keurig ingelijst maar op hout bevestigd zodat het nog meer reliëf krijgt.

De fotograaf Karsten Thormaehlen verzamelde tussen 2011 en 2016 100-plussers, resulterend in aardig wat tentoonstellingen met als titel Happy at One Hundred en ‘Mit Hundert hat man noch Träume’. Thormaehlen zet het ‘Aging gracefully’ in de spotlights (ook in boekvorm verkrijgbaar).

Kunstenaars van nu laten zien dat we levendig en mooi oud kunnen worden. Zelfs over honderd jaar. Het beeld dat James Ensor van zijn honderdjarige zelf had, zal in de loop der tijd steeds verder gedateerd raken.

James Ensor – Mijn portret in 1960 (1888).

cc commons.wikimedia.org Mijn portret in 1960 James Ensor 1888, Museum voor Schone Kunsten Gent, 1998

Neil Young zong op jonge leeftijd “Old man look at my life, I’m a lot like you were”. Toch die terugblik weer. Waar is de visionaire jongeling die zingt: “Old man look at my life, I’ll become like you are.”?

Prettige zondag.