REPORTAGE - Ook voor cultuurliefhebbers was het een warme, hete zomer. Een bezoek aan een museum is gegarandeerde een fijn verkoelend moment. Nog fijner is een wandeling door een beeldentuin. Voor Kunst op Zondag bezocht ik Skulpturenpark Waldfrieden in het Duitse Wuppertal. Deze zomer kon je met een € 9 ticket een maand lang met trein en bus door Duitsland reizen. Voor ons een uitgelezen kans voor een bezoekje over de grens.
Runner (2015) © Tony Cragg, Skulpturenpark Waldfrieden © foto Wilma Lankhorst.
Skulpturenpark Waldfrienden
Een groene oase van ruim veertien hectare ligt in het glooiende landschap tussen het centrum van Wuppertal en de wijk Barmen. De Duitse industrieel Kurt Herberts was de oorspronkelijke eigenaar van het park. Hij gaf architect Franz Krause de opdracht om hier tussen 1947 en 1950 een ruime villa te bouwen. Een plek waar Herberts met zijn gezin tot rust kon komen. Het huis kreeg de naam Villa Waldfrieden en is sinds 1992 een rijksmonument. Naast een ruime tuin hadden de Herberts een uitgebreid loofbos voor de deur. Je ziet hier een grote variatie aan loofbomen en dat maakt een wandeling over de slingerende paden extra fijn. In 1974 werd de Engelse beeldend kunstenaar Tony Cragg, die in Wuppertal woont en werkt sinds 2006 de nieuwe eigenaar van de villa en het landgoed. Twee jaar later heeft hij de beeldentuin geopend.
Still video Tony Cragg Retrospectief (2016) Museum Von der Heydt © foto Wilma Lankhorst.
Wie is Tony Cragg?
Mijn eerste kennismaking met een werk van Tony Cragg (Liverpool, 1949) was in mijn vorige woonplaats, Nijmegen. Voor het station staat een beeld van hem dat heel oneerbiedig de bijnaam, de drollen, kreeg. Het beeld staat hier sinds 1999 en bestaat uit drie delen. Je zou het kunnen omschrijven als drie stapels slordig gestapelde borden. Cragg heeft dit werk, net als veel van zijn andere sculpturen, geen titel gegevens. Dus voel je vrij. Tony Cragg is op 9 april geboren in de Engelse havenplaats Liverpool. Deze stad is ook bekend als de stad van de Beatles. Tony’s vader was elektrotechnisch ingenieur. Tony begint na zijn middelbare school als stagiair in de technisch/chemische hoek als technisch laborant. Hij studeert hierna verder door aan de kunstacademie in Gloucestershire, gevolgd door de Wimbledon School of Art en het Royal Collage of Art in Londen (1973). Hij begint zijn studie in de hoek van de schilderkunst, naar mate de studie vordert, verschuift zijn belangstelling naar de beeldhouwkunst. Twee Britse kunstenaars die van invloed zijn geweest op zijn artistieke ontwikkeling zijn conceptkunstenaar Richard Long (Bristol, 1945) en beeldhouwer en tekenaar Bill Woodrow (Henley on Thames, 1948).
Sfeerbeeld Retrospectief, midden Stack (1980) Tony Cragg (2016) Musum Von der Heydt Wuppertal © foto Wilma Lankhorst.
Op strooptocht voor materialen
Nadat Cragg het werk van Long en Woodrow leert kennen, zoekt hij zelf regelmatig de natuur op. Tijdens zijn strooptochten verzamelt hij (huishoudelijk) afval en natuurlijke materialen om sculpturen mee te maken. In de jaren zeventig experimenteert Cragg met plastic en kunststof. Samen met beeldhouwers Anish Kapoor (Bombay, 1954) en Richard Deacon (Wales, 1949) behoort hij in het begin van de jaren 80 tot de vooruitstrevende Engelse beweging van de New Sculpture. Deze beweging kenmerkt zich door het gebruik van nieuwe materialen (o.a. plastic en kunststof) binnen de beeldhouwkunst.
St. Jan Kathedraal Den Bosch (1996) Coll. Noordbrabants Museum © foto Wilma Lankhorst.
Kunstenaar en docent
Cragg combineert zijn kunstenaarschap sinds 1976 met zijn werk als docent aan verschillende kunstacademies. Hij begon als docent aan de École des Beaux Arts in Metz. In 1977 verhuist hij naar Wuppertal, waar hij nu nog steeds woont en werkt, met zijn Duitse echtgenoot. In de jaren 80 is zijn werk te zien op de Documenta #7 (1982) en #8 (1987) in Kassel. Hij krijgt in 1988 de prestigieuze Engelse kunstprijs, the Turner Prize uitgereikt. In dat jaar is zijn werk ook te zien op de Biënnale in Venetië, gevolgd door de biënnales van São Paulo en Sydney. Sinds 1979 geeft Cragg les aan de kunstacademie in Düsseldorf. Eerst als docent, vanaf 1988 als professor en van 2009 tot 2013 als directeur. In die jaren was hij ook hoogleraar beeldhouwkunst aan de kunstacademie in Berlijn. Cragg is jaren op zoek geweest naar een plek waar hij zijn beelden in de vrije natuur kan plaatsen. Met de aankoop van Waldfrieden, komt deze wens uit.
Skulpturenpark Waldfrieden Covered Motorbike (2013) © Jonathan Monk © foto Wilma Lankhorst.
Gebeeldhouwde logees
Als je de lange, steil oplopende toegang tot de entree van de beeldentuin oploopt, ontdek je de eerste werken van Cragg: Bulb (2000), To the Knee (2008), Ferryman (2001) en The Runner (2015). Vóór de ingang van de museumwinkel staat een motorfiets, bedekt met een bronzen beschermhoes. We staan voor ‘Covered Motorbike’ (2013) van de Engelse beeldend kunstenaar Jonathan Monk (Leicester, 1969). Na een vriendelijke ontvangst in een doos van glas en cortenstaal, lopen we de volgende een trap op en slaan bovenaan links af naar de villa. Op het glooiende grasveld vóór en opzij van Villa Waldfrieden staan een aantal beelden die ik voor het gemak de logees noem. In de rest van het park staat vooral eigen werk van Tony Cragg.
Femme (1982) © Joan Miro, Skulpturenpark Waldfrieden © foto Wilma Lankhorst.
De logees van Tony Cragg
Met Monk er bij, tel ik zeven logees op het grasveld van de villa. Van de Spaanse kunstenaar Joan Miró staan hier twee werken: bij de droge vijver staat de sculptuur Femme (1982)van de Spaanse kunstenaar Joan Miró. Hij begint zijn artistieke loopbaan als schilder. Na zijn veertigste jaar maakt Miró ook beelden. Ik vind het werk van Miró, zowel op papier als zijn beelden vaak iets vrolijks hebben. Het lijkt alsof hij ‘schildert met steen’. De vrouw bij de lege vijver kan zo weg zijn gelopen uit een tekening. Ik loop door naar ‘Personnage’, waar een jongetje bij staat. Hij vraagt aan zijn vader: “Wat heeft het mannetje aan zijn been?”
Skulpturenpark Waldfrieden Steinarbeit (1999) © Uhlrich Rückheim © foto Wilma Lankhorst.
Rechts van de villa staat een abstract werk van Uhlrich Rückriem (Düsseldorf, 1938). Hij noemt het zelf Steinarbeit (1999). Dit werk is gemaakt van graniet. Navraag leert dat hij zijn werk tot het minimalisme wordt gerekend. Dat zie ik hier dan ook duidelijk terug.
Draped Seated Woman (1957-58) © Henry Moore © foto Wilma Lankhorst.
Thomas Schütte & Henry Moore
Blikvangers op het grasveld zijn de man met de vlag (2018) van de Duitse beelden kunstenaar Thomas Schütte (Oldenburg, 1954) en links daarvan die ‘Draped Seated Woman’ (1957-58) van de Engelse beeldhouwer Henry Moore (1898-1986). Schütte studeerde ruim acht jaar (van 1973 tot 1981) aan de kunstacademie van Düsseldorf, de opleiding waaraan Cragg ook lang was verbonden. In 1992 brak Schütte door na deelname aan de Documenta #9 met zijn sculptuur ‘die Ankunft der Fremden’. Het werk van Schütte is veelzijdig, zowel in vormgeving als in het gebruik van technieken. Schütte maakt maquettes, tekeningen, foto’s, grafieken, etsen en (grote) beelden. In ons land kun je in Museum De Pont (Tilburg) enkele grote beelden uit de serie ‘grote geesten’ van Schütte zien.
Expositie Anish Kapoor in Skulpturenpark Waldfrieden © foto Wilma Lankhorst.
Twee glazen showkamers in het groen
Op het landgoed heeft Tony Cragg twee expositie ruimtes van glas laten bouwen. In de eerste ruimte, dicht bij de museumwinkel zijn tot en met 1 januari 2023 vijf werken van Anish Kapoor te zien. Iets verderop in de tuin staat van zijn hand de installatie ‘Sectional body preparing for Monadic Singularity (2015). Het lijkt wel op onderdelen van ons oor. Ik hoor ook bezoekers die in de opening gaan roeptoeteren.
Expositie Andreas Schmitten in Skulpturenpark Waldfrieden © foto Wilma Lankhorst.
In de tweede ruimte helemaal boven aan in het park ontdek je werk van Andreas Schmitten (1980). Je ziet hier enkele werken uit de serie ‘Geboorte’ (2021) en uit de serie ‘De andere’ (2021). Ook deze tentoonstelling is tot 1 januari 2023 te verkennen in Skulpturenpark Waldfrieden.
Villa Waldfrieden, links ‘de man met de vlag’van Thomas Schütte © foto Wilma Lankhorst.
Skulpturenpark Waldfrieden is van 1 maart tot en met 31 oktober geopend van dinsdag tot en met zondag en van 1 november tot en met 31 december van vrijdag tot en met zondag. Klik hier voor alle details. Een dagkaart kost in 2022 € 12, kinderen tot 18 jaar zijn gratis. Op het landgoed is een café-restaurant waar je een o.a. een lunch kunt gebruiken. Wij hebben bijna vier uur doorgebracht op het landgoed. Denk er wel aan dat de bijna zestig sculpturen in een glooiend landschap van veertien hectare liggen. Mijn idee: neem je wandelschoenen mee.
Een deel van het beeldenpark rondom Villa Waldfrieden © foto Wilma Lankhorst.
© foto’s, video en tekst Wilma Lankhorst © gebruik van de afbeeldingen met dank aan en toestemming van Museum Skulpturenpark Waldfrieden en de genoemde kunstenaars.
Mijn kennismaking met een sculptuur van Tony Cragg in Nijmegen, Zonder titel (1999) © Tony Cragg © foto Wilma Lankhorst.