In de kunstwereld geldt Gerhard Richter als een van de grote Europese namen. Volgens sommigen is hij de Picasso van de 21e eeuw. Bij het grote publiek is hij echter een stuk minder bekend. Maak kennis met het werk van een veelzijdig kunstenaar.
Foto: Pedro Ribeiro Simões (cc)
Een tijd geleden kwam ik een schilderij tegen van de Duitse kunstenaar Gerhard Richter: Abstraktes Bild, nummer zoveel-zoveel. Normaliter ben ik niet zo van de abstracte kunst, maar iets in de compositie maakte dat ik bij het beeld bleef hangen. Misschien omdat rood mijn favoriete kleur is.
De maker blijkt een van Duitslands meest vooraanstaande kunstschilders te zijn, wiens werk voor tientallen miljoenen euro’s geveild wordt. Gerhard Richter, sorry wie?
Als Oost-Duitser werd Richter (Dresden, 1932) aanvankelijk opgeleid in het socialistisch-realisme. Toen hij samen met zijn vrouw in 1961 naar West-Duitsland verhuisde, vlak voordat de Berlijnse muur werd opgetuigd, moest hij zich dus danig laten omscholen. Vanwege zijn afvalligheid werden zijn vroege muurschilderingen overgekalkt.
Pop art
Twee jaar later had hij zijn eerste happening in West-Duitsland, Leben mit Pop – Eine Demonstration für den kapitalistischen Realismus, waarin de burgerlijke consumptiecultuur op de hak genomen werd.
Uit diezelfde periode stammen Richters realistische schilderingen van jachtvliegtuigen, die op dat moment door Fiat weer deels in Duitsland gefabriceerd werden.
In een filmpje voor veilinghuis Phillips legt Jean Paul Engelen (algemeen directeur, afdeling Amerika) uit wat het historisch belang is van deze werken, en hoe deze in de popart-beweging passen.
Ze gebruiken alledaagse beelden, foto’s, objecten van massacommunicatie. En die vroege jaren, van 1962 tot ’65-’66 worden er zoveel belangrijke werken gemaakt die handelen over nationale identiteit en het trauma waar Duitsland door heen gaat na de Tweede Wereldoorlog.
Oorlogsverleden en massacultuur
Foto: Simon Jones (via Flickr)
Richters Düsenjäger (1963) is enerzijds een hommage aan Roy Lichtensteins ‘Whaam!’ (zie beeld), maar verwijst ook naar een Duitsland dat zich na WO weer herbewapent, en hoe moderniteit, kapitalisme, massaconsumptie, oorlog en de wapenindustrie met elkaar verstrengeld zijn.
Een ander schilderij van Richter uit die periode toont hoe bommenwerpers hun lading afwerpen. Het roept enerzijds de herinnering aan de verwoestende bombardementen op Dresden op, anderzijds de realiteit van de Amerikaanse militaire campagnes in Korea en Vietnam.
Kleurenschalen
Na een bezoek aan een doe-het-zelf-zaak halverwege de jaren zestig, raakt Richter geïntrigeerd door kleurstalen. In de decennia daarna zal hij steeds op dit thema terugkeren. Soms maakt hij een compositie aan de hand van gekleurde vakjes, in later werk schept hij dynamiek met gekleurde stroken, ook in buitensculpturen.
Een variatie op zijn kleurstaalcomposities zijn de zogeheten ‘Richter-Fenster‘, die in 2007 in de Keulse dom zijn geïnstalleerd.
Abstrakt werk
Foto: Fliegender, cc via Flickr.
In de jaren tachtig verandert Richter van opzet. Hij gaat abstracte beelden maken, waarbij hij soms foto’s met verf bewerkt. Vanaf 1989 raakt de schilder geïnspireerd door de Zwitserse natuur in het 80 kilometer lange dal Engadin, waar hij regelmatig wandelt, fotografeert en schetst.
Naast schilderwerk maakt Richter echter ook driedimensionale sculpturen, bijvoorbeeld uit glas of spiegels.
Veelzijdig oeuvre
Kortom, Gerhard Richter is een zeer veelzijdig kunstenaar met een wijdomspannend, boeiend oeuvre. Zeker de moeite waard om eens nader kennis mee te maken.