Komen we van het BBP af?

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Paul Teule werkt als freelance onderzoeker in Brussel en doet promotieonderzoek naar de geschiedenis en de toekomst van het BBP aan de Erasmus Universiteit.

Vandaag sloot het debat op economist.com over de vraag of het Bruto Binnenlands Product (BBP) een goede maatstaf is voor onze levenstandaard. Maar liefst 72% van de deelnemers vond van niet. En terecht. Het BBP is een hopeloos achterhaalde manier om te meten hoe goed het gaat met, of in een land. Dat ligt deels aan de methodiek van het BBP zelf, maar meer nog aan onze ongezonde focus op dit 75-jaar oude statistiekje.

Het BBP is een botte optelsom van de geldwaarde van alle verhandelde goederen en diensten (inclusief overheid) binnen een periode, vaak een jaar. De prijs van de verhandelde iPad en het salaris van de kleuterjuf telt mee, maar ook koopsompolissen, defensie uitgaven, of de bewaking van Geert Wilders. Het is de vraag of we wel zo blij moeten zijn met onze ‘economische groei’ als blijkt dat het BBP deels is gestegen omdat er meer politici bewaakt moeten worden. En dan hebben we het nog niet eens over de kwaliteit van de bewaking.

Het BBP meet vooral ook veel niet. Niet de waarde van huishoudelijk werk, vrijwilligerswerk (dat bijvoorbeeld leidt tot open source software). Het meet ook niet de negatieve effecten van vergrote productie op het milieu, of op onze geestelijke gezondheid, behalve als we milieuschade repareren, of naar de psychiater gaan. Dan stijgt het BBP. En naar dit BBP verwijzen we als we het hebben over ‘de economie’, of erger: onze ‘welvaart’.

In 1968 zei de democratische presidents-kandidaat Robert Kennedy het al: ‘het BBP meet alles, behalve dat wat het leven de moeite waard maakt.’ Duizenden (nobelprijs)economen, statistici en activisten hebben zich de afgelopen 50 jaar kapotgeërgerd aan de hegemonie van het BBP, en niet zonder succes. Nicolas Sarkozy, de Europese Commissie, de OESO, kleinere denktanks, ja zelfs politici als Andre Rouvoet zijn bezig met een alternatief.

Het punt is dat er al zoveel alternatieven zijn. Een greep: de Human Development Index, de Happy Planet Index, de Genuine Progress Indicator (mijn favoriet) en het Bruto Nationaal Geluk. Maar ook deze indicatoren zijn allemaal imperfect, en leggen op hun eentje te weinig politiek gewicht in de schaal om het BBP van de troon stoten. Waarschijnlijk is een een zogaamde ‘dashboard’ van economische, sociale en milieu-indicatoren, wat Sarkozy en de Europese Commissie willen, het maximaal haalbare. Feitelijk verandert er dan niets: het BBP zal zal die andere indicatoren blijven overschaduwen omdat het, helaas, nog steeds lijkt of het BBP met het milieu of onze geestelijke gezondheid concurreert, en een meerderheid van politici, statistici, financiëel journalisten en bankiers zal dan toch maar op safe spelen en kiezen voor ‘de economie’.

Misschien helpt het om te zingen.

Reacties (14)

#1 larie

Maar, poster Het BBP claimt toch niets over het individu maar slechts de staat te “meten”..

Groep van individuen binnen een potloodstreep, toch?

Twee indexen zou scherper zijn, complementair en ertoe doen. de kudde en het individu in de kudde.

Dan de resultante presenteren.

  • Volgende discussie
#2 DJ

no single statistic describes everything, ben benieuwd naar: “en de toekomst van het BBP” …

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 JSK

Och ja, je herhaalt even de meest gebruikte misconcepties over het BBP. Lovely.

Het is de vraag of we wel zo blij moeten zijn met onze ‘economische groei’ als blijkt dat het BBP deels is gestegen omdat er meer politici bewaakt moeten worden.

Dat zouden we niet moeten zijn, ware dat wat je stelt onzin is. Het BBP stijgt *niet* als er meer belastinggeld wordt uitgegeven aan de beveiliging van politici: het geld wordt namelijk onttrokken aan de markt (waar de productie daalt). Alleen door foutief dubbel tellen gebeurt wat hierboven wordt beschreven.

Verder:
Niet de waarde van huishoudelijk werk, vrijwilligerswerk (dat bijvoorbeeld leidt tot open source software). Het meet ook niet de negatieve effecten van vergrote productie op het milieu, of op onze geestelijke gezondheid, behalve als we milieuschade repareren, of naar de psychiater gaan. Dan stijgt het BBP. En naar dit BBP verwijzen we als we het hebben over ‘de economie’, of erger: onze ‘welvaart’.

Het tegenovergestelde wordt dan ook door niemand beweerd.

Nicolas Sarkozy (…) bezig met een alternatief.

Net zoals Angela Merkel. Wat weinig verbazend is aangezien zij de politiek leiders zijn van landen die sterk achterblijven op de BBP maatstaf. Duh.

Het punt is dat er al zoveel alternatieven zijn. Een greep: de Human Development Index,

Ohja, een welvaartsindex waarin Spanje hoger staat dan Denemarken, en Italie hoger dan Duitsland (zie: http://en.wikipedia.org/wiki/Human_development_index) is natuurlijk erg geloofwaardig… not.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 JSK

Wat serieuser: de schrijver noemt terechte tekortkomingen van het BBP, namelijk dat het niet alle zaken meet die wij belangrijk vinden. Zoals goede gezondheid, een schoon milieu, etc. Maar er bestaan al goeie indices voor deze zaken: zoals de gezonde levensverwachting in jaren, de BMI, het aantal fijnstof deeltjes per miljoen, de jaarlijkse uitstoot van stikstofoxiden etc.

Maar in plaats van met deze indices genoegen te nemen, wil de schrijver een superindex die vooruitgang meet. En dat vind ik een kwalijke zaak. Want, wie is de schrijver om het begrip vooruitgang te defineren? Is er een wiskundige stelling voor ontwikkeling? Nee, natuurlijk niet: het is een waardeoordeel. En als wetenschapper vind ik dat je je verre van waardeoordelen moet houden.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 paulteule

@3, @4 “Het BBP stijgt *niet* als er meer belastinggeld wordt uitgegeven aan de beveiliging van politici: het geld wordt namelijk onttrokken aan de markt (waar de productie daalt). Alleen door foutief dubbel tellen gebeurt wat hierboven wordt beschreven.”

Dat is natuurlijk maar de (klassieke) vraag. Daarbij geldt nog steeds dat het uitgegeven wordt aan iets waar we niet blij mee zijn, zgn, defensieve uitgaven.

“Want, wie is de schrijver om het begrip vooruitgang te defineren? … En als wetenschapper vind ik dat je je verre van waardeoordelen moet houden.”

Deed ik dat? Het is eerder andersom, juist omdat ik geen waardeoordeel heb, ok, probeer te hebben, vind ik het raad dat we aan het BBP een collectief waardeoordeel hangen dat veel groter is dan het BBP kan dragen…

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 JSK

Daarbij geldt nog steeds dat het uitgegeven wordt aan iets waar we niet blij mee zijn, zgn, defensieve uitgaven.

Ja, maar probeer het los te zien van je eigen waardeoordelen. BBP is een maatstaf voor de waarde van geaggregeerde productie, akkoord? Dus ik durf te beweren dat de productie van een tank of JSF-straaljager een zekere waarde vertegenwoordigd, en daarom terecht bijdraagt aan een maatstaf total productie (zoals het BNP).

Waarom? Kijk naar het aantal manuren dat in de productie van een tank gaat zitten. De hooggespecialiseerde technici die eraan werken worden gecompenseerd voor hun arbeid omdat zij met dezelfde arbeid een marktgoed kunnen produceren tegen een bepaalde waarde. Dus de werktijd aan de tank is besteed is niet waardeloos. Dus het lijkt me dat de tank zelf een zekere (materiele) waarde vertegenwoordigt.

vind ik het raad dat we aan het BBP een collectief waardeoordeel hangen dat veel groter is dan het BBP kan dragen…

Dat zouden we dan niet collectief moeten doen. Of ook rekening houden met niet-materiele productie indices zoals de Gini, BMI, misdaden per hoofd van de bevolking etc.

Mij lijkt het dat de materiele productie niet het belangrijkst maar wel zeer belangrijk is voor de individuele welvaart. Niet zozeer omdat ik van bezittingen houd, maar omdat materiele productie de verwezelijking van menselijke waarden behelst. Een anekdote: afgelopen winter gleed mijn zwangere vriendin uit op een onbestrooide straat in Amsterdam. Vanwege de zwangerschap moest zij naar de eerste hulp met alle verontrustheid van haar en haar vriend van dien. Gelukkig bleek er niks aan de hand te zijn.

De reden van haar bijna ongeluk was een landelijk tekort aan zout: een probleem van materiele schaarste, van een ’te laag’ BBP. Maar het mogelijke gevolg was immaterieel, het verlies van een ongeboren kind. In mijn optiek maakt een hogere materiele welvaart (dus een hoger BBP) ons leven ook in *immaterieel* opzicht beter.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 paulteule

@6

Ja, de JSF vertegenwoordigt een waarde, embodied zullen we maar zeggen, en hij heeft een gebruikswaarde. Waar wat is de waarde precies, en in vgl met andere uitgaven? Is het probleem met ons hele buza beleid dat we het eigenlijk niet weten (beh. prestige, reputatie etc).

Ik ben zeker ook voor materiele productie, maar het gaat me eigenlijk om het volgende (en je zoutvoorraad punt gaat daar ook een beetje over): je zou van het BBP die productie moeten aftrekken die op een of ander wijze onderliggende voorraden (natuur, mensen, instituties, zout, geld/staatsschuld) opmaken. Het moeten wel voorraden zijn die in de toekomst BBP genereren. Hicks zei het in 1948 al.

Eigenlijk is het heel gek dat we als we boekhouden voor een bedrijf, inkomsten/uitgaven en de balans samen beschouwen, maar dat we voor een land alleen de uitgaven, cq kosten, bezien.

Onze echte welvaart zijn wij zelf.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 DJ

wij =
/interessant

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 DJ

ironie syntaxis … ik bedoel, dit is een interessante vraag wie is de wij in welvaart …

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 Yevgeny Podorkin

Y=C+I+O+E-M(+HL)

*HL=HardeLul*

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 XYZ

In het stuk heb ik drie argumenten kunnen ontdekken:

1. Het BBP stijgt naar mate “meer politici bewaakt moeten worden” e.d. Feitelijk onjuist, zoals hierboven al betoogd.

2. Het BBP meet onbetaald werk niet. Terechte kritiek. Al is de reden eenvoudig: de geldwaarde van onbetaald werk is, for obvious reasons, lastiger te bepalen dan van betaald werk.

3. Het BBP meet externaliteiten niet. De auteur wijst op negatieve externaliteiten zoals milieuschade en psychische schade. Zoals de auteur ongetwijfeld weet zijn externaliteiten in het algemeen, negatief of positief, moeilijk (of vaak gewoon geheel niet) te meten.

Het kritiekpunt, dat van toepassing is op alle door de auteur genoemde alternatieven, is dat het setje variabelen dat relevant geacht wordt voor het ‘welzijn’ van mensen veel te subjectief is. Sommige alternatieven gebruiken zelfs de inkomensverschillen als een relevante variabele. Op die manier lijken al deze alternatieven – laat ik het maar eerlijk zeggen – slappe pogingen om allerlei socialistische, voor de economie schadelijke plannen er doorheen te drukken.

Bovendien is ‘welzijn’ geen universeel te definiëren begrip; waar een Nederlander gelukkig van wordt, wordt een Braziliaan wellicht ongelukkig van. Hoe wil de auteur dan internationale vergelijkingen mogelijk maken?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 JSk

@11: True, true.
En elke ontwikkelingsindex die:
1). Laag opgeleid Spanje boven hoogopgeleid Denemarken
2). Corrupt Italie boven ordelijk Duitsland
3). En technologisch achterblijvend Griekenland boven Zuid Korea stelt, is gewoon een slechte index. En dat is de Human Development Index dus (http://en.wikipedia.org/wiki/Human_development_index).

1). In Denemarken verlaat 14% van de scholieren de middelbare school zonder diploma. In Spanje is dat 28%. Bron: OECD, education at a glance 2006.
2). Duitsland staat op nummer vijf van de bribe payer index, Italie nummer 17 (bron: Transparency International).
3). Ruim 30% van de Koreaanse uitvoer is hoog-technologisch (computer hardware en software, medicijnen, etc) tegenover minder dan 10% van de Griekse uitvoer (OECD Science, Technology and Innovation Scorecard 2009).

Ontwikkeling associeer ik met onderwijs, de rechtstaat en de technologie. Just saying.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 TRS

Economisch productieve activiteiten zijn in essentie activiteiten die door iemand als zinvol worden gezien en daarvoor bereid is een ruiltransactie (betaling) aan te gaan. De schrijver lijkt te suggereren dat het bewaken van politici geen zinvolle bezigheid is? Daar denken anderen blijkbaar anders over, en daar zit dus ook het issue: moet er een soort centraal orgaan komen dat de zinvolheid van een activiteit gaat bepalen? Ik hoop toch van niet.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 paulteule

@11, 12

Kijk, het gaat mij om externaliteiten op het onderliggende kapitaal van een land dat toekomsitge stromen van BBDP gaat genereren, of daar in ieder geval flink mee correleert. Onderwijs/mentaal kapitaal, rechtstaat, sociaal kapitaal, natuur, economisch kapitaal (gebouwen, krediet, reputatie, what not). Als een groot BBP ten koste is gegaan van onze ‘ activa’ past gewoon geen blijheid.

En er is zeer veel bekend geworden over die kapitaalvormen. De externaliteiten, wat niet het goede woord meer is maar soit, zijn wel deglijk beter in te schatten.

Eigenlijk is het gewoon beter boekhouden op nationaal niveau, cq. net zoals je boekhoudt bij een bedrijf: ink/uitg EN activa/passiva.

@13

Ik vind het feit dat er een transactie plaatsvindt slechts indirect bewijs dat het goed/de dienst ook echt ‘nut’ heeft opgeleverd, hoewl ik me bij het mechanisme neerleg. Het punt is dat een de prijs van een activiteit niets zegt over de kwaliteit, of de ext. effecten, dus dat het optellen van prijzen toch een beetje een rare oefening is om kwalitatieve, normatieve statements te maken…Wat het BBP nooit heeft willen doen, maar wat wel gebeurt…

  • Vorige discussie