Intersections – David Goldblatt

David Goldblatt (1930, Randfontein) is één van de pioniers van de Zuid-Afrikaanse fotografie. Vanaf 1948 begon hij de gevolgen van de apartheid te fotograferen, een systeem dat al eerder bestond, maar vanaf dat jaar officieel werd ingevoerd. Het woord werd als eerste gebruikt in een toespraak van Jan Smuts in 1919, de toenmalige premier van Zuid-Afrika, maar het werkelijke systeem werd ingevoerd door Hendrik Verwoerd (premier van 1958-1966), die het liever beschreef als goed nabuurschap nadat hij onder vuur lag door de internationale kritiek. Goede buren had hij echter weinig gemaakt; in 1960 werd hij beschoten en in 1966 werd hij doodgestoken door een klerk van Mozambikaanse afkomst.

Goldblatt die de chroniquer van de apartheid mag worden genoemd fotografeerde zijn onderwerpen altijd in zwart/wit. Deze voorkeur heeft echter niets te maken met het contrasterende effect dat Goldblatt in zijn foto’s naar voren wilde brengen, maar meer met een volgens hem gebrek aan techniek die bij het ontwikkelen van de kleurfoto’s kon worden toegepast. Pas eind jaren ’90 begon hij te experimenteren met kleur vanaf het moment dat de digitale fotografie in opkomst kwam. Intersections in Huis Marseille biedt een overzicht van deze nieuwe ingeslagen weg van Goldblatt. Middels deze zogenaamde kruispunten laat hij de tegenkrachten van waarden, ideeën, standpunten, plaatsen en mensen zien die de Zuid-Afrikaanse maatschappij vormen. Volgens Goldblatt heeft de gewelddadige geschiedenis van het land en de politieke en sociale structuur het landschap in de loop der jaren veranderd. Dit komt naar voren in het contrast tussen de zwarte thuislanden en de witte suburbs die gebouwd worden als dorpjes in Toscane, compleet afgezonderd en omheind tegen mogelijke gevaren van buitenaf.

Triest zijn de foto’s van verschillende graven en monumenten die volledig zijn afgeschermd met hekken of prikkeldraad tegen diefstal of vernieling en vaak als replica’s in minder kostbaar materiaal worden nagebouwd nadat het oorspronkelijke is verdwenen. Monumenten worden vaak met terugwerkende kracht opgericht omdat ze vroeger niet mochten bestaan waardoor de geschiedenis zich lijkt te herleven, maar ook weer niet omdat ze wegens bescherming moeten worden afgedekt waardoor het zicht op het gedenkteken wordt beperkt. Soms lijken de begraafplaatsen op vuilnisbelten, vervallen en verlaten zonder enige bekommernis om de overledenen die daar hun rustplaats kennen.

Een ander deel van Zuid-Afrika dat het landschap en de maatschappij heeft veranderd zijn de vele asbestmijnen die jarenlang konden functioneren terwijl men wist dat de gevolgen voor de gezondheid groot waren. De blauwe asbest werd gebruikt in de bouw, was goedkoop en het afval dat vrij kwam bij de bewerking werd gedumpt in de natuurgebieden. Complete abestbergen zijn er ontstaan en vele rivieren zijn nog steeds vervuild. De Zuid-Afrikaanse regering heeft onlangs toegezegd dat men de zieken een schadevergoeding gaat toekennen.

Intersections is een interessante tentoonstelling die echter wel wat leeswerk vooraf vereist. Zonder de nodige achtergrondinformatie spreken de beelden niet echt en dat bewijst eens te meer dat fotografie vaak haar kracht verleist wanneer deze niet begeleid wordt door een gedegen verhaal.

Intersections is nog t/m 28 mei te zien in Huis Marseille, te Amsterdam.

Huis Marseille