Het was een moeizame formatie in 1973. De PvdA van Den Uyl had 43 zetels behaald, D66 en GroenLinks voorloper PPR respectievelijk 6 en 7. Een links-progressieve samenwerking lag in het verschiet, maar een meerderheid ontbrak. Als altijd was de steun van confessionele partijen noodzakelijk: KVP (27), ARP (14) en CHU. De formatie stuitte echter op wantrouwen tussen de linksen en confessionelen, onder andere vanwege de Nacht van Schmelzer waarin het Kabinet Cals ten val kwam wegens partijpolitieke spanningen tussen KVP en PvdA.
Nu zijn (in)formateurs in de parlementaire politiek nogal tamme toneelspelers. Hun rol is beperkt tot het masseren en bijeen brengen. Daar dacht toenmalig PvdA-formateur Burger echter heel anders over. Zo dwong hij de partijen tot onderhandelen door onder andere te dreigen gevoelige correspondentie tussen de fractieleiders openbaar te maken. Belangrijker is dat hij buiten weten van de toenmalige partijleiders om een aantal politici van de KVP en ARP wist te overreden om minister te worden in een nieuw kabinet. Het onwillige CHU zette hij zonder pardon buiten spel. Deze ingreep is de geschiedenis ingegaan als “de inbraak van Burger”. Zo werd een kabinet geformeerd bestaande uit PvdA, D66, PPR, KVP en ARP: het vaak verfoeide Kabinet Den Uyl.
Om deze meesterzet van Burger op waarde te schatten moeten we nog een aantal bijzondere eigenschappen van dit kabinet beschouwen: het was een extraparlementair kabinet, het was een samenwerking tussen progressieve en linkse partijen, een samenwerking tussen linkse en confessionele partijen, een kabinet met een linkse premier, en de CHU (met wie de KVP en ARP later het CDA zouden oprichten) werd door haar confessionele partners buiten spel gezet.
Omdat de huidige formatieperiode wegens de versplintering van het politieke landschap al bijzonder is, kunnen we ons afvragen of dit een bijzondere aanpak vereist. Zal Lubbers zich schikken in zijn traditionele rol, of zal hij Burgers naar de kroon steken?
Daarbij moeten we wel vermelden dat het Kabinet Den Uyl een ouderwets vechtkabinet was – maar het wel vier jaar wist vol te houden. En Burger? Die was voortaan verguisd aan confessionele zijde, en worden de moeizame verhoudingen tussen linksen en confessionelen sindsdien regelmatig aan zijn optreden toegeschreven.
Reacties (18)
Ik neem aan dat wij nog geen minimale weergave krijgen van hoe de informatie tot nu toe achter de schermen verloopt. De inbraak van Burger is bekend, maar wat voor trucs zijn er intussen al uitgehaald waarvan wij geen enkel idee hebben.
Het eerste kabinet Joop Cohen (verspreking hoorde ik vanochtend op de radio).
Kijk eens aan: hoe historische informatie ineens relevant zou kunnen zijn. Ik zou dit stukje mailen aan dhr. Lubbers.
Die overigens een indrukwekkende status heeft als informateur en formateur bij Van Agt II en zijn eigen drie kabinetten. De schnabbel voor Balkenende III rekenen we maar niet mee.
Het stuk van Mark toont aan dat als partijen voor het landsbelang gaan en echt willen, er dus wel een kabinet mogelijk is. Zal de 3e informatieronde onder Lubbers scheepsrecht zijn?
Niet zo heel handig, die link naar extra-parlementair kabinet.
@Bismarck: eh?
Rest nog hier aan toe te voegen, dat na dit vechtkabinet zowel de linkse combinatie als de confessionelen stemmen wonnen. Dat is heel ongewoon. En dat terwijl dat kabinet ook nog eens de oliecrisis voor haar kiezen had gekregen.
Het kabinet Den Uyl werd en wordt door rechts dus wel vaak verfoeid, maar door de kiezers in 1977 niet.
Wat ik me wel afvraag is de positie van de koningin in dit geheel. Gisteren bij de persconferentie van Lubbers werd daaraan gerefereerd door een journalist. Een echt ‘lubberiaans’ antwoord tot gevolg.
@4: Je linkt naar de tekst: “Het kabinet-Den Uyl wordt wel extra-parlementair genoemd, hoewel dit slechts ten dele juist is. De fracties stemden namelijk in meerderheid in met deelname van hun partij aan het kabinet. Wel was er alleen sprake van afspraken op hoofdlijnen. PvdA en D66 gingen bovendien wel binding aan met het kabinet.”
Waaruit blijkt dat het kabinet de Uyl niet echt extraparlementair was.
@6: De rol van de koningin is om op basis van de haar gegeven adviezen een informateur of formateur te benoemen. Het feit, dat Lubbers het is geworden, bewijst dat Verhagen samenwerking met de PVV niet zit zitten (na het LPF drama niet geheel verwonderlijk, lijkt mij).
@7: er staat “ten dele”. Er werd aan een van de twee voorwaarden voor die categorie kabinetten voldaan, vond ik voldoende om die term te gebruiken als shorthand. En wiki er zelf ook ambivalent over is:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Kabinet-Den_Uyl
“Het kabinet rustte daardoor niet op een regeerakkoord maar werd gedoogd door de KVP en ARP. Het kan daarom een extraparlementair kabinet genoemd worden.”
Ondertussen geeft Wilders weer maar eens aan niet tot compromissen bereid te zijn en geen echte regerinsgsverantwoordelijkheid te willen nemen.
Grappig: na jarenlange kritiek op het Nederlandse gedoogbeleid nu zelf gaan gedogen.
Eh? Zijn eerste keus is een rechts kabinet, tweede keus rechts kabinet met gedoogsteun. Dat is niet “geen verantwoordelijkheid willen nemen”.
Je tweede opmerking vermengt twee verschillende vormen van gedogen.
@11: gedogen, maar niet mee doen, is geen echte verantwoordelijkheid dragen. Dan hoef je geen verantwoordelijkheid te nemen voor bepaalde beslissingen, waar je kiezers niet volledig achter staan, en hoef je niet te verklaren, waarom je compromissen hebt moeten sluiten over andere zaken. Je bent dan niet verantwoordelijk voor het beleid.
Door al meteen over gedoogsteun te beginnen, geeft hij al aan op bepaalde gebieden geen compromissen te willen sluiten, en dat hij daardoor niet mee zal kunnen doen. Maar dat is slechts mijn mening over deze uitspraak. Hij kan me nog verrassen door wel echt te gaan regeren. Dan moet ik deze woorden inslikken. Maar ik geloof er niets van, dat hij echt in een regering wil, met zijn onervaren ploeg, en gezien de compromissen, die hij daarvoor zou moeten sluiten. het zou ook onverstandig zijn, want een groot deel van zijn kiezers rent bij hem weg, als hij gaat regeren. Ook hij kan geen ijzer met handen breken en de redenen voor de ontevredenheid in korte tijd weg nemen, zelfs als zijn oplossingen mogelijk zouden zijn en zouden werken.
PS: het gedogen is hetzelfde, maar op verschillende terreinen. Dat onderscheid maakten de critici van het Nederlandse gedoogbeleid echter ook nooit. Zij riepen slechts, dat het eens uit moet zijn met het (linkse) NL gedoogbeleid.
@12:”gedogen, maar niet mee doen, is geen echte verantwoordelijkheid dragen.”
Ik zou zeggen dat je dan wel degelijk verantwoordelijkheid draagt, maar geen verantwoordelijkheid neemt.
Je maakt namelijk wel ’t beleid van de regeringspartijen mogelijk (dus ben je er mede-verantwoordelijk voor), alleen je kunt er dan niet op afgerekend worden (verantwoording moeten afleggen).
Eerlijker zou andersom zijn: PVV en VVD de regering, CDA gedoogsteun geven. Dat komt beter overeen met de verkiezingsuitslag en bovendien moet de PVV dan met de billen bloot. Daarnaast kan het CDA er zonder veel pijn de stekker uit trekken, zodra de PVV over de schreef gaat.
Beter is een minderheidskabinet van VVD/PVV (de winnaars) en gedoogsteun van het CDA. Hoe zit het trouwens met de verschillen op economisch-sociaal terrein tussen de vrijheidspartijen. De PVV komt dicht in de buurt van de SP (behoud van alles en nog wat), terwijl de VVD sterk hervormingsgezind is (afbouwen verzorgingstaat, alles overhevelen naar het bedrijfsleven).
Formeren doe je zo
http://www.youtube.com/watch?v=AyNnKleP5-w
Is er misschien zo’n slimmerik in den haag die mij kan vertellen hoe het mogelijk is dat een Partij? die eigenlijk verboden zou moeten worden mee kan doen bij formatie-besprekingen?
Wanneer het economisch wat minder gaat dan gaat het met het soort idioten als wilders vaak wat beter.
Ik ken nog een voorbeeld ± 65 jaar geleden. En de mens heeft dus niets geleerd. En een CDA dat gehalveerd is heeft er al helemaal niets te zoeken.
Bedoel je de beste verkiezingsuitslag uit de geschiedenis van de CPN?