Hulspas weet het | Grote schoonmaak in de wetenschap

COLUMN - De #metoo campagne heeft afgelopen week een zeer opmerkelijk slachtoffer gemaakt. Een gletsjer. De Marchant gletsjer op Antarctica is niet meer. Hij heeft voortaan Matataua gletsjer. De gletsjer was oorspronkelijk genoemd naar de Amerikaanse geoloog David Marchant, wegens zijn ‘outstanding contributions to scientifc knowledge’,  zoals de officiële toewijzing door de United States Board on Geographic Names het omschreef. Hij was er reuzetrots op. Iedereen moest het horen. Maar dezelfde Marchant bleek nog een andere, duistere zijde te hebben.

Een van zijn studenten, Jane Willenbring, reisde in 1999/2000 samen met hem naar Antarctica, en werd tijdens die expeditie door hem regelmatig gepest en lastiggevallen met seksistisch grappen. Na afloop diende ze geen klacht in (zoiets kan je carrière ruïneren) maar in 2016 kwam het er toch van. Dankzij #metoo. Ze ontdekte twee collega’s die hetzelfde hadden ervaren, en even later lag er een formele klacht bij de universiteit van Boston. Het onderzoek nam een jaar in beslag; daarna besloot het bestuur dat Marchant moest vertrekken. Iemand (niet Willenbring) heeft rond die tijd ook de Board ingeseind en binnen de kortste keren was Marchant niet alleen verdwenen uit Boston maar ook van de kaart van Antarctica.

De Board kent geen andere criterium voor het toewijzen van een aardrijkskundige naam dan die outstanding contributions. Maar die kunnen blijkbaar teniet worden gedaan door wat de betreffende wetenschapper nog aan side activities vertoont. De regels zullen wel worden aangepast. En wanneer dat dan algemeen wordt doorgevoerd, zijn de gevolgen voorspelbaar.

We moeten een aardig alternatief vinden voor de tientallen Fritz Haber-strassen in Duitsland. Want een straatnaam is toch te veel eer voor de bedenker van gifgas. Of neem al die Oppenheimer Streets in de Verenigde Staten. En in Rijswijk, Leiden en Dedemsvaart (en vast ook elders) heb je een Snouck Hurgronje-straat. Toegegeven, de man leverde outstanding contributions aan de arabistiek en islamologie. Hij was een van de eerste westerlingen die geruime tijd in Mekka verbleef en daar een fascinerend boek over schreef – maar hij liet er ook een vrouw met kinderen achter. En later deed hij in Indië hetzelfde. (Hij was daar actief als adviseur voor het bestuur in de strijd tegen de Atjeeërs, ook al geen pluspunt.)

Simon Stevin, ook geen onbekende in veel gemeentes, ontwierp vestingwerken en oorlogstuig voor prins Maurits en Antonie van Leeuwenhoek legde zijn eigen sperma onder de microscoop, naar verluidt verkregen door coïtus interruptus. Ook geen mooi voorbeeld voor de moderne jeugd.

Slechts twee wetenschappers komen redelijk ongeschonden uit deze morele voorwas: Christiaan Huygens en Hendrik Lorentz. Gemeentelijke commissies naamgeving wordt verzocht om verdachte wetenschappers te vervangen, en bij nieuwe straten één van deze twee te kiezen.

Tot nader order, uiteraard. We weten uit de dagboeken van Huygens’ broer Constantijn junior dat hij een kenner was van de Amsterdamse bordelen en de nodige pornografie bezat. Of zijn studiebol van een broer die literatuur ook las… we geven hem voorlopig het voordeel van de twijfel. Maar de #metoo speurtocht gaat verder en verder. Traag en niet te stuiten. Als een gletsjer. Wellicht hebben we straks alleen maar die brave huisvader Lorentz over.