COLUMN - Laten we niet vergeten: het is al duizenden jaren uitzonderlijk warm. Het Holoceen, de geologische periode waarin we ons nu bevinden, is een paar graden warmer dan de andere interglaciale periodes die daaraan vooraf gingen. En eigenlijk wist niemand tot voor kort waarom dat zo was.
Waarom gedroeg de aarde zich na de laatste ijstijd anders dan na al die andere ijstijden? Geologisch en biologisch waren de verschillen miniem. Waarom gedraagt het mondiale klimaat zich dan nu anders dan anders? U begrijpt, in deze bange tijden waarin bij elke hete zomer gewaarschuwd wordt voor ‘klimaatverandering’ is dat een boeiende academische vraag.
Paleoklimatoloog Stephen Vavrus en zijn collega’s besloten tot een vergelijkend onderzoek. Te midden van alle interglaciale warme periodes van de afgelopen honderdduizenden jaren, gingen ze op zoek naar dát interglaciaal dat qua startcondities nog het meest leek op de start van het holoceen. De winnaar was een periode genaamd Marine Isotope Stage 19 (MIS 19), 800.000 jaar geleden. Die periode startte met dezelfde CO2 en methaanconcentraties als het Holoceen, tienduizend jaar geleden.
Bij alle interglacialen zie je dat die concentraties in de loop der jaren langzaam dalen, totdat er weer een ijstijd aanbreekt. Zo ook bij MIS19. En ook bij het Holoceen. Dat gedraagt zich vijfduizend jaar lang zoals elk interglaciaal. Daarna gaat het mis. De daling stokt en slaat om in een langzame stijging. (En na plm. 1850 schiet met name de CO2-concentratie nog sneller omhoog, maar dat is een ander verhaal.)
Zo begon halverwege het Holoceen de mondiale temperatuur te stijgen. En zo kregen we dat uitzonderlijk warme holoceen. Wat gebeurde er vijfduizend jaar geleden? Waarom begon ‘ons’ interglaciaal toen af te wijken van de norm?
Die CO2-omslag was al eerder aangetoond (in omhoog gehaalde ijskernen, voornamelijk) en onderzoekers hadden toen al gesuggereerd dat de mens daarvoor verantwoordelijk was. Ze valt immers samen met het ontstaan en de grootschalige verbreiding van de landbouw, met name van de rijstbouw in Zuidoost-Azië. Deze hypothese, dat de mens al heel lang het mondiale klimaat beïnvloedt en verantwoordelijk is voor dat warme Holoceen (de Early Anthropogenic Hypothesis), wordt nu nog eens versterkt door het werk van Vavrus cs. De mens heeft zijn eigen geologische tijdperk geschapen.
En er is nog iets.
De huidige klimaatmodellen zijn keurig in staat zijn om de ontwikkeling van een interglaciaal te beschrijven. Ze geven aan dat onder normale interglaciale omstandigheden die (immer dalende) concentraties CO2 en CH4, en de bijbehorende verkoeling, een cruciale rol spelen bij het ‘aanzetten’ van een nieuwe ijstijd. Die factor ontbreekt nu in ons Holoceen.
Zo’n interglaciaal duurt pakweg tienduizend jaar. Zo lang duurt ons Holoceen inmiddels ook. Vandaar dat je vroeger na een strenge winter nog wel eens gewaarschuwd werd voor een nieuwe ijsstijd. Want, zo zeiden klimaatwetenschappers, het werd nu toch onderhand tijd dat de gletsjermassa’s weer eens onverbiddelijk hard over de wereld en zijn beschaving zouden schuiven. Vergeet het maar. Er komt nooit meer een ijsstijd. Het blijft warm en het wordt nóg warmer.
Reacties (18)
Waar haalt Hulspas deze onzin vandaan? Bij mijn weten wordt bijvoorbeeld algemeen aangenomen dat het vorige interglaciaal (het Eemien) iets warmer was dan het huidige.
Meer onzin. Na het Holocene Thermal Maximum (zo’n 5 – 6000 jaar geleden) begon de temperatuur heel langzaam te dalen. Zoals dat normaal is in een interglaciaal.
Het begint toch echt tijd te worden voor een andere naam voor deze rubriek. Zou “Hulspas lult maar wat” iets zijn?
Dat is wel erg boud gesteld. Maar het zou best zo kunnen zijn dat de aanwezigheid van mensen een nieuwe ijstijd heeft voorkomen. Of dat de zogenaamde kleine ijstijd al een opmaat voor een werkelijke ijstijd was.
Hoe dan ook, de concentratie CO2 van het pre-industriële tijdperk was wel wat aan de lage kant. Misschien is de mens net op tijd gekomen om het leven op aarde te redden?
@1 Ik lul ook maar wat, ik weet nu eenmaal niet alles zo zeker als jij.
@2: Misschien is de mens net op tijd gekomen om het leven op aarde te redden?
Ik ben benieuwd welke aanwijzingen jij hebt voor een wel heel abnormale (aardlevenbeëindigende) ijstijd die eraan zou komen, ware het niet voor de voorzienigheid van de CO2 spuiende mensheid?
@1
Ja, dat is me wel vaker opgevallen.
Ik pretendeer helemaal niet alles zeker te weten. Daarom probeer ik meestal onderbouwing te geven bij mijn argumenten, bijvoorbeeld in de vorm van links. Onzin is soms gewoon onzin en jouw ad hominem doet daar niks aan af.
@3
Planten hebben zich steeds weten aan te passen aan een lagere CO2 concentratie. Maar waar de ondergrens ligt, dat weten we niet. Als er meer CO2 wordt opgeslagen in de vorm van steenkool, gas enz. dan er via vulkanisme bij komt, dan zakt per saldo de concentratie CO2. Over miljoenen jaren gezien uiteraard.
Een ijstijd op zich maakt uiteraard geen einde aan het leven op aarde. In Afrika is geen ijstijd. Voor ons in Europa zou een ijstijd wel vervelend zijn.
@4
Dat jij er een ad hominem in ziet is in the eye of the beholder Hans. Ik merkte slechts op dat jij nogal zeker bent van je zelf. Wat ik wel ontzettend zeker weet is dat het klimaat zich niets aan trekt van jouw of mijn mening. En ook dat er over het fenomeen ‘ijstijden’ nog heel wat te wisselen valt.
Verder verbaasde het mij dat de mens al zo veel invloed had op het klimaat vóór het pre-industriële tijdperk. Als modern mens geef ik al het moderne gedrag de schuld, zoals bio industrie, verkeer en industrie.
@5: Even serieus, dat ‘vervelend’ in de laatste zin. Hoe vervelend zou dat nou echt zijn? Ik heb nooit serieuze stukken gelezen waar bijvoorbeeld de omvang van de laatste ijstijd geprojecteerd werd op de huidige samenleving. Dat zou ik wel interessant vinden.
Vervelend is het als je elke dag startproblemen hebt, of je de rekening om je huis warm te houden onder ogen komt. Maar geen landbouw kunnen bedrijven, volksverhuizingen en dat soort dingen vallen m.i. niet onder vervelend.
@6
Nee, het IS een ad homimen. Je gaat namelijk niet in op wat ik in #1 schreef en begint in plaats daarvan wat over mijn persoon te insinueren. Dat is precies wat er bedoeld wordt met “ad hominem”.
Dat is dan wel weer in the eye of the beholder. Ik heb me aardig verdiept in het klimaat en meen daar dus wel wat van te weten en dus was ik er vrij zeker van dat de beweringen die ik in #1 aanhaalde onzin zijn. Maar toch heb ik voor de zekerheid nog wat dingen nagekeken voor ik die reactie plaatste.
En dat is dus precies de reden waarom ik op de onzin in dit stuk wijs. Als de mens ook voor de industriële revolutie al invloed had op het klimaat – de wetenschappelijke discussie daarover woedt nog volop – dan is die invloed lang niet zo groot als #0 suggereert.
@5: “Planten hebben zich steeds weten aan te passen aan een lagere CO2 concentratie. Maar waar de ondergrens ligt, dat weten we niet.”
Maar je suggereert in #2 wel dat we er tegenaan zaten (er de komende ijstijd onder gingen duiken, if not for humanity). Op mij komt dat wat ideologisch verdwaasd over.
tl;dr: https://xkcd.com/1732/
@7
Of we het nu hebben over een nieuwe ijstijd of een rijzende zeespiegel, voor ons deltabewoners heeft dat vervelende consequenties. Vervelend in die zin, dat ik dan in de rol van vluchteling wordt gedrongen. De exacte omvangen van de ijstijden heb ik ook niet zo direct paraat, maar aan de stuwwallen kun je opmaken dat het Nederland wat ik ken niet meer zou bestaan. Ik hou van de status quo, maar de klimatologische geschiedenis leert dat die überhaupt niet bestaat. En daar het gehalte aan CO2 aardig is opgehoogd denk ik dat het gevaar van een ijstijd voorlopig wel is afgewend;-)
@8
Sub 3
Ik weet pas recent dat de mens in het pre-industriële tijdperk al invloed uitoefende. Het komt op mij ongeloofwaardig over, maar ik ben niet zo’n zeker-weter.
@9
Er zijn in het verleden hogere concentraties CO2 geweest. Mogelijk heeft de aanwezigheid van plantaardig leven, voorkomen dat de Aarde in een Venus-achtige toestand is geraakt. (Als-dan scenario) Planten hebben immers CO2 vastgelegd in de bodem. Voor de huidige planten is een concentratie van 300 ppm niet erg hoog. Ergens tussen de 100 en de 200 ppm stopt de assimilatie. Mijn inziens was het ecologisch systeem van de aarde bezig CO2 op te slaan, welke een op zich stervend systeem in hield. Zonder voldoende CO2 is het leven immers gedoemd te verdwijnen.
Aan ideologie doe ik niet en het klimaat ook niet. Klimaat is niet links of rechts en heeft van socialisme of neoliberalen nog nooit gehoord.
@11: Dat is nog geen antwoord op de vraag hoe je weet dat precies de komende ijstijd de concentratie te laag zou worden, ware de mensheid daar niet om het leven op aarde te redden?
Het is een COLUMN…… Kortom, we moeten het allemaal een beetje met een korreltje zout nemen. Nu kan ik best over enkele dubieuze punten in de tekst heenstappen maar dan vraag ik mij toch af wat nu de boodschap van de COLUMN schrijver is. In een beetje goede COLUMN zit toch een klein beetje een boodschap verstopt….
@13: sterker: een goede column creëert instemming, brengt handen op elkaar en een glimlach van instemming pp de gezichten.
Eventueel bewust polariserend maar wel met goede argumenten.
Hulspas mist dat alles bij vrijwel elke column. Hij zoekt de randen van de waarheid op tot waar die bij wetenschappers en kenners irritatie teweeg brengt. Hij zoekt daarbij bewust de grote aandachtsgebieden op , op de fora waar hij publiceert, om zeker te zijn van de aandacht die hij zoekt.
Gegevens verheffen tot conclusies, vermengen met halve waarheden. Het bewust creeren van ‘obfuscated truth’. Een soort Weird Duck van de wetenschap.
@12
Er is een steeds afnemende concentratie CO2 naarmate een ijstijd nadert. We hebben te maken met astronomische cycli én met een aardse cyclus. Dat het klimaat reageert op CO2 concentratie lijkt me zonneklaar en buiten discussie. Het gaat om de aardse cyclus van afnemende CO2 concentratie. In interglacialen is normaliter de concentratie onder de 300 ppm. Wat de exacte ondergrens is waarop planten geen assimilatie producten kunnen maken is niet precies bekend en verschilt ook van plant tot plant. Het punt is natuurlijk dat het leven op aarde verdwijnt als die ondergrens bereikt wordt tijdens een interglaciaal. We dienen dat dan ook nooit te weten.
Nee, ik ben geen zeker-weter. Maar wat wel bekend is, dat is dat het ritme van ijstijden en interglacialen al heel lang gaande is. Hulspas heeft een punt dat het Holoceen afwijkend is van voorgaande interglacialen. De mens heeft nú al een miljoenen jaren durende cyclus onderbroken. De aardse cyclus dus die ‘voorspelt’ wanneer het weer eens tijd is voor een ijstijd. Op de astronomische cyclus hebben we uiteraard geen invloed. Mijn inziens betreden we onbekend terrein op klimatologisch gebied.
Eigenlijk is dit artikel een soort geschiedkundig whataboutism t.a.v. klimaatverandering. De meest vileine klimaatontkenners zijn vooral automobilisten, onder hooikoortslijers die bij +30 weken ijlend door hun keet dwalen zul je ze niet vinden. We zijn de lul, lemmingen die de juiste hoek van het laatste selfie proberen te vinden terwijl ze van de rots afduiken: https://youtu.be/_NpdLwHMeQ0
@15: Voor zover ik weet is de stand van zaken vwb alle factoren die met aardbanen en -stand tov de zon te maken hebben, dat we licht hadden moeten afkoelen. We doen inderdaad het tegenovergestelde.
@17
De kwestie is een beetje dat de laatste 50 miljoen jaar de aarde aan het afkoelen is. En volgens mij komt dat door koolstofopslag in de vorm van olie, gas, steenkool enz. Via vulkanisme komt er wel weer wat CO2 bij, maar het heeft er alles van dat we per saldo afstevenden op een CO2 tekort.
De astronomische effecten zoals baanverandering (ellips/rond) en de tollende beweging (precessie) waren er altijd al of we weten niet hoe dat in een ver verleden was. Doch van de aardse effecten weten we steeds meer en je kan het ook zo bekijken dat de aarde bezig was af te stevenen op een permanente ijskast. Het is aan CO2 te danken dat het nog een beetje leefbaar is op aarde.
Dat de mens in de prehistorie al CO2 en methaan uitstootte verbaasde mij wel. Maar anderzijds ken ik het effect niet van ontwatering van veengebieden. In ons eigen land zijn we al meer dan 20 eeuwen bezig met veen te ‘verbranden’ via ontwatering.
Om kort te gaan, tijdens een interglaciaal daalt het CO2 gehalte door koolstof vastlegging en afhankelijk van astronomische factoren zet dan een ijstijd in. Dat is zo’n beetje de cyclus waar we in zitten. En het klopt dat het Holoceen vergelijkbaar is met MIS19. Alleen verstoort de mens nu de ijskastcyclus welke sinds een jaar of 50 miljoen gaande is.