Hoge aantallen drugsdoden in Noord-Europa

ELDERS - Estland telt relatief het hoogste aantal drugsdoden in Europa. 

Op basis van cijfers in het meest recente rapport van het EMCDDA (European Monitoring Centre for Drugs and Drugs Addiction) laat de Britse krant The Economist zien dat gemeten naar het aantal inwoners Estland het hoogste aantal drugsdoden heeft in Europa. Het land telde in 2017 op 1 miljoen inwoners van 15-64 jaar 130 doden. Op enige afstand volgen daaronder alle Noord-Europese landen die in het onderzoek zijn meegenomen, met uitzondering van Letland. Zweden telde 92 drugsdoden op een miljoen inwoners, Noorwegen 75, Denemarken en Finland elk 55. Het gemiddelde in de EU  (plus Noorwegen en Turkije) is 23. Nederland zit daar met 22 nog net onder. Onderaan de lijst staat Portugal met 4 doden per miljoen.

Het hoogste absolute aantal drugsdoden in alle leeftijden is te vinden in het Verenigd Koninkrijk: 3256. Schotland zou in verhouding de meeste drugsdoden tellen, volgens schattingen evenveel als het land dat wereldwijd de lijst aanvoert, de Verenigde Staten.  In de VS worden per miljoen inwoners 210 drugsdoden geteld. In 2018 waren dat er 70.000, 200 doden per dag, schrijft VRT Nieuws.

Fentanyl

Synthetische opioiden, zoals fentanyl, zijn de belangrijkste oorzaak van dood door overdosis. Fentanyl is een pijnbestrijdingsmiddel dat 50 tot 100 keer sterker is als heroïne. Het is goedkoop en wordt ook wel gemengd met cocaïne of heroïne, zonder dat de gebruiker dat weet. Anders dan in de VS waar het middel met dodelijke gevolgen op grote schaal wordt voorgeschreven door artsen zijn de slachtoffers in Estland vooral het gevolg van illegaal verkregen drugs. Het voorschrijfgedrag van fentanyl is volgens The Economist in Estland het laagst in Europa. In Spanje, waar veel minder drugsdoden vallen, worden opioiden veel vaker voorgeschreven dan in de Noord-Europese landen.

Meten

Waarom de relatieve cijfers van drugsdoden in Estland en andere Noord-Europese landen zo hoog zijn is niet duidelijk. Een mogelijke aanwijzing valt te lezen in het rapport van het EMCDDA:

Sommige EU-lidstaten, voornamelijk in Noord-Europa, hebben geïnvesteerd in het verbeteren van de beschikbaarheid en gevoeligheid van toxicologische gegevens en dit zorgt nu voor een beter inzicht in drugtrends en gezondheidsrisico’s. Zo heeft het invoeren van uitgebreide screenings en het verhogen van de gevoeligheid van tests in Zweden bijvoorbeeld geleid tot een verdubbeling van het aantal gevallen van fentanyl dat werd opgespoord in de monsters van onderzochte drugsgerelateerde sterfgevallen.

Dergelijke testen zijn niet overal in Europa beschikbaar. Minder of minder precieze screenings bij sterfgevallen zou kunnen leiden tot een lager aantal gesignaleerde drugsdoden. Het onderzoeksinstituut gaat nieuwe bronnen voor gegevens aanboren zoals deze testen, studies van afvalwater, analyses van injectiespuiten, gegevens van de spoedopnameafdelingen van ziekenhuizen en webenquetes.

Tegengif

In 2013 stond Estland ook al bovenaan het lijstje landen qua drugsdoden. In de meeste gevallen was het overlijden te wijten aan China White, een bijzonder verslavende vorm van synthetische heroïne, die vaak vanuit Rusland het land wordt binnengesmokkeld. Het grootste aantal slachtoffers was te vinden onder mannen uit de Russische bevolkingsgroep. Even was er hoop dat het tegengif naloxone het aantal dodelijke slachtoffers zou kunnen terugdringen. Maar sinds 2015 is het aantal drugsdoden toch weer gestegen.

Segregatie

Een toenemend gesegregeerde samenleving is de sociale context waarin de drugsproblematiek moet worden gezien. Een onderzoek naar de situatie in verschillende Europese hoofdsteden laat zien dat Tallinn weliswaar niet de meest gesegregeerde stad is, maar wel de stad waar de segregatie het hardst groeit. En dan gaat het niet alleen om verschillen tussen arm en rijk, maar ook om etnische groepen, de Esten en de Russen.