het Saillant | Prestatiemaatschappij maakt geen slachtoffers

Een prestatiemaatschappij maakt geen slachtoffers.

Zij die solidair trachten te zijn met de minderbedeelden in de samenleving stellen deze mensen graag als slachtoffers voor: slachtoffers van uitbuiting; slachtsoffers van “het systeem”; of, in de woorden van Agnes Kant, “slachtoffers van onze prestatiemaatschappij.”

De voorvrouw van de Socialistische Partij was verbijsterd over het gebrek aan bijval waarop Marcel van Dam en zijn De Onrendabelen konden rekenen. Van Dam was er volgens haar juist uitstekend in geslaagd om, “zonder hun tekortkomingen te verbloemen, […] de onzichtbare kaste van onrendabelen zichtbaar” te maken. Dat hij wat met de cijfers en feiten draaide deed daar niets aan af.

Het lot van deze “onzichtbare kaste”, die Kant op een aanzienlijke vijftien tot twintig procent van de bevolking beraamt, is de schuld van de “afbraak van de sociale zekerheid” die zich sinds de jaren tachtig heeft ingezet. “Sluipenderwijs hebben politici ons laten wennen aan het idee dat rijen bij de voedselbank acceptabel zijn” maar dat is dus niet zo. We leven hier niet in een socialistische heilstaat!

Met die afbraak van de sociale zekerheid valt het in werkelijkheid wel mee. De groei van de “warme verzorgingsstaat” waarnaar Kant terugverlangt is inderdaad afgeremd maar volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau is tussen 1997 en 2007 zowel het aantal kinderen als het aantal ouderen dat in armoede leeft in ons land sterk afgenomen en de algehele inkomensongelijkheid verminderd. Tot op de dag van vandaag worden miljarden besteed aan uitkeringen, toeslagen, het subsidieren van banen, sociale werkplaatsen, en het reïntegreren van voormalige werklozen—en zeker niet altijd met het gewenste resultaat. Toch stelt Kant dat we ons hebben overgeleverd aan een “kille, zakelijke prestatiemaatschappij.” Was het maar zo!

In de woorden van de socialiste veronderstelt een prestatiemaatschappij “onterecht gelijke mogelijkheden voor iedereen” terwijl het in principe weinig meer betekent dan een systeem waarin mensen voornamelijk beoordeeld worden op grond van de door hen geleverde prestaties. Dat in een liberale, kapitalistische maatschappij dikwijls uitgegaan wordt van gelijke kansen en gelijke mogelijkheden is waar. Tot op een zekere hoogte hebben mensen in zo een maatschappij die gelijke kansen en mogelijkheden ook. In Nederland worden zij die dat niet hebben ruimschoots gecompenseerd van overheidswege. Zij zijn niet langer “slachtoffers” van enig systeem. In tegendeel, zij zijn degenen die het meest mogen profiteren van onze zogenaamde “prestatiemaatschappij” terwijl burgers die wel degelijk zelf presteren met een verhoging van hun belastingtarief en een verlies van toeslagen en belastingvoordeel worden afgestraft.