Hertzbergers te late gelijk

OPINIE - Goede column van Rosanne Hertzberger in het Handelsblad, “Belachelijk, al dat onderzoek achter de betaalmuur”. Ze vertelt dat ze weg is gegaan bij de universiteit en nu ineens te maken krijgt met wetenschappelijke betaalsites:

Nu ik zelf met grote regelmaat tegen betaalmuren oploop, realiseer ik me pas hoe belachelijk zoiets is. Gewoon voor mijn column of boek iets opzoeken. Mijn vakgebied blijven volgen. Hoeveel is er eigenlijk bekend over voordelen van borstvoeding na zes maanden? Ik zoek het op en dan staat er “Sign in”. Of “Koop dit artikel voor 35 euro”.

Ik aanschouw het bastion nu van buitenaf. De hele site schreeuwt je toe dat het vooral NIET de bedoeling is dat je dit paper leest. Dat ik daar niet hoor.

Vervolgens herinnert ze eraan dat ze er ooit anders over heeft gedacht en drie jaar geleden zelfs schreef dat ze discussie over open access onzinnig vond. Ik wist meteen waarover ze het had, want dat stukje staat me nog levendig voor de geest. Ze schreef toen:

Ik zou me zeker druk hebben gemaakt over een eventuele betaalmuur voor het artikel als ik de schade ervan zou kunnen inzien – als de inhoud ervan bijvoorbeeld direct van belang zou zijn voor de maatschappij. Dat is niet zo. Dit artikel bestaat uit tien kantjes jargon over een bij u onbekend enzym dat een rol speelt in een bij u onbekend metabolisme van een bij u onbekende melkzuurbacterie. De enige mensen die dit willen lezen, werken aan iets vergelijkbaars bij een bedrijven en universiteiten die een abonnement hebben op dit soort tijdschriften.

Nu ziet Hertzberger dus dat ze ongelijk had. Dat is mooi en het is weinigen gegeven daar zo duidelijk over te schrijven. Alleen hebben wij daar weinig aan.

We zitten namelijk nog wel even opgescheept met een universitaire wereld waar mensen moeiteloos kunnen negeren dat wetenschap er is dankzij betalingen door de burgers en dat het onjuist is dat de burger een tweede keer moet betalen als hij of zij de resultaten nodig heeft. We zitten namelijk nog wel even opgescheept met een universitaire wereld die denkt dat wetenschap een concurrentiespelletje is, waarbij informatie strategisch moet worden achtergehouden – lees het intro van Hertzbergers eerstgeciteerde column. We zitten namelijk nog wel even opgescheept met een universitaire wereld die wetenschap beschouwt als financieel product, terwijl het wetenschappelijk proces erop is gericht de burger te informeren.

Wetenschap – ik leg het nog even uit – is pas klaar als de burger het ook weet. Niet meer, niet minder, en liefst zo snel mogelijk. We zitten nog wel even opgescheept met een universitaire wereld die dat niet als prioriteit heeft.

Eén Hertzberger maakt nog geen zomer. Wat we nodig hebben, is een universiteit die zó is ingericht dat ze de gemeenschap dient. Een universiteit waar het niet langer mogelijk is dat de onderzoekers de ernst van een probleem als betaalsites jarenlang kunnen ontkennen. Een universiteit die het geld dat in de eerste geldstroom voor voorlichting ter beschikking wordt gesteld, ook werkelijk benut voor voorlichting en zich er dan niet toe beperkt de burger wat vereenvoudigde conclusies toe te werpen, maar de burger het wetenschappelijk proces uitlegt.

En laten we onder ogen zien: het probleem zit diep. Er zijn een paar positieve ontwikkelingen, maar er is nog altijd geen regeling waarmee mensen die hebben moeten betalen om datgene te mogen weten waarvoor ze hebben betaald, te compenseren. Zelfs nu een oplossing in zicht komt, worden we geacht nog enkele jaren door te gaan met betalen. En ik heb nog niet één voorstel gehoord om de schade te niet te doen die door tekortschietende informatieoverdracht is ontstaan.

De halfhartige oplossingen bewijzen dat het de VSNU, die de onderhandelingen voert, in feite weinig kan schelen. Ik geef nog even het woord aan Hertzberger, die opsomt voor wie de schijnoplossingen van de VSNU nadelig zijn:

Voor schrijvers zoals ik. Voor diëtisten en psychologen en kraamzorgers en verpleegkundigen en docenten op middelbare scholen. Voor u, belastingbetaler. Veruit de belangrijkste geldschieter van wetenschappelijk onderzoek. En voor die jonge vrouw die een joekel van een tumor in haar borst heeft en zich afvraagt welk wetenschappelijk bewijs er is voor het nut van een extra rondje chemo.