Heden: Dag van het Ras

Vandaag is het in Latijns-Amerika feest. Het is Dia de la Raza, ofwel Dag van het Ras. Hoewel het woord ‘ras’ in Zuid-Amerika lang niet zo beladen is als bij ons, is de dag toch omstreden.
Officieel viert men op het feit dat Columbus in 1492 de Amerika’s ontdekte. Dat dat aanleiding kon zijn voor een feest werd in 1913 door een Spanjaard bedacht in het kader van de warme Ibero-amerikaanse banden en de gedeelde geschiedenis.

In 1917 was de toenmalige Argentijnse president Hipolito Yrigoyen een van de eerste leiders die de dag omarmde en er een officiële nationale feestdag van maakte. In de decennia daarna volgden velen anderen. Rasdag was de dag dat twee culturen elkaar ‘ontmoeten’ (ras en cultuur…verbinden sommige politici in Nederland die woorden ook niet stiekem aan elkaar?).

Hoewel Argentinië nog steeds vasthoud aan de naam ‘rasdag’ is men in veel landen al lang door de bocht. In de VS heet de dag heel correct Columbus day en wordt hij lang niet overal gevierd. In Hawaii kan Columbus de boom in en heeft men het over ontdekkersdag, nog neutraler. Chili praat over de dag van twee werelden en Uruquay heeft dag van de Amerika’s.

Mexico zoekt meer de grens op en heeft het over de dag van het iberoamerikaanse ras, als een trotste positionering van de mesties die Mexico bevolkt.
Spanje noemt de dag dia de la hispanidad (Dag van de Spaansheid), wat het perspectief naar het westen verlegt. Iets als: Het door inboorlingen bewoonde Zuid-Amerika werd een goud-en zilvermijn dankzij de beschaving die de RK kerk en de conquistadores in hun boten meebrachten. Een manier van kijken.

Dat brengt ons bij de naam die sinds 2003 in Venezuela aan 12 oktober wordt toegekend: Dia de la resistencia indigena, ofwel ‘dag van het verzet door de oorspronkelijke bewoners’.
Niks feest, niks Spaans, niks Columbus of ontdekken: “Verzet! Wij waren er het eerst en jullie kwamen en onderdrukten de boel!” Een verfrissende blik op de geschiedenis, gedragen door Hugo Chavez, president van Venezuela en Bolivariaans Zuid-Amerika.

Intussen speelt ras keihard een rol in de Zuid-Amerikaanse samenlevingen. Brazilië is als perfecte melting pot wellicht de uitzondering, maar in andere landen bepaalt ras een boel:
Van de voormalige slaven die naar de kusten van Colombia gedreven zijn tot de dappere, overmoedige en wat onhandige kleine indigeno Evo Morales, president van Bolivia, die strijd tegen alles wat rijk en VS-gerelateerd is. Dat daarbij iedereen met blond haar het moet ontgelden is een geringe prijs.

In Argentinië speelt ras weer anders een rol. De indigenos zijn daar al lang naar de periferie van het land verdreven, om gehuld in verkleedkleren voor een leemhut een beetje te weven en toeristendollars te scoren. Het spannendste aan de geschiedenis hier is de mysterieuze verdwijning van de Afrikaanse slaven…. Ze kwamen wel naar Argentinië, maar wie nu op straat rondkijkt, ziet een opvallend blanke bevolking. Een van de theorieën is dat negersoldaten voorop werden gestuurd als kanonnenvlees… bataljon 8 is berucht. Het bataljon bestond goeddeels uit ex-slaven en vooral in de slag om Chacabuco zouden de verliezen enorm geweest zijn…

Vandaag vieren we de dag van het ras. Voor de meeste Argentijnen (en andere Zuid-Amerikanen) is het een vrije dag die verwelkomd wordt in een wereld waarin mensen bar weinig vakantie hebben. Al het andere is vooral geschiedenis, gekleurd en vervormd door de belangen van politici, de dogma’s van activisten en de eerzucht van wetenschappers. Het zal ze worst zijn hoe die dag heet. En geef ze eens ongelijk…