janroos

COLUMN - Dat afgunst een evolutionair voordeel kan bieden, hebben de experimenten met kapucijnaapjes door het team van Frans de Waal overtuigend aangetoond. Ook aapjes reageren jaloers en verontwaardigd als de een voor hetzelfde werk beter beloond wordt dan de ander.

Het laat zich gemakkelijk inzien hoe afgunst er – ook bij ons – evolutionair ingesleten is: wie protesteert en in staking gaat zoals de aapjes in het experiment, maakt eerder kan op een betere beloning. Primaten die zo voor zichzelf opkomen, worden groter en sterker en lopen zo meer kans hun genen door te geven aan hun nageslacht.

Jengelende kinderen

Hetzelfde gedrag zien we ook bij mensenkinderen. Als Pietje een chocoladereep van mamma krijgt, wil Jantje er ook een. Sterker nog, zelfs als kinderen van volstrekt andere ouders regelmatig merkschoenen dragen, luidt het argument van Jantje nog: “Ja, maar die-en-die hebben ook Nikes!”

Het werkt ook omgekeerd, waar sprake is van straf en boete. Zowel schoolgaande jeugd als volwassen wegpiraten hebben er een handje van in verontwaardiging naar anderen te wijzen wanneer uitgerekend zíj de pineut zijn: al die anderen doen het ook, waarom pakt u die niet aan?

Niet alleen jengelende kinderen redeneren zo; ook de kleinburger. Die heeft werk, een wijf, wat koters, een autootje, eigen huisje en een schappelijke hypotheekaftrek en zit dan op facebook te kankeren op bijstandstrekkers en asielzoekers die ‘alles maar gratis onder hun reet geschoven krijgen’. Of gevangenen die op zijn kosten ‘in een hotel’ leven, met teevee en al. Waarom zíj wel en ik niet, nou?