Groene stroom die niet groen is

INTERVIEW - Hoe grijze stroom groen gewassen wordt, en wat minister Kamp daaraan kan doen.

‘Kijk, weet je wat het is? Als het om stroom gaat, weet je wel precies wat je op het net zet, maar niet wat je ervan afhaalt,’ zegt Sible Schöne, Programma Directeur van de HIER Klimaatcampagne. Daarom zijn aan het begin van deze eeuw de Garanties van Oorsprong in het leven geroepen, gaat hij verder. ‘Er moest meer transparantie komen op de elektriciteitsmarkt, en er werd begonnen met de groene energiemarkt. Een Garantie van Oorspong (GvO) is heel simpel gezegd een bewijs dat een bepaalde hoeveel stroom uit een windturbine, biogasinstallatie, of andere duurzame energiebron op het net is gezet.’

Het is alweer een paar weken geleden dat de Nederlandse Energiemaatschappij (NLE) de campagne “Jokkebrokken” begon. Het energiebedrijf maakte bekend dat ze al jarenlang grijze stroom als groen verkocht door GvO’s uit Noorwegen in te kopen. Die kostten het bedrijf slechts anderhalve euro per huishouden voor een heel jaar.

Snel barstte er hevige discussie los. Consumenten werden in het ootje genomen: waar ze dachten groenestroomproducten te kopen, betaalden ze eigenlijk voor ordinaire grijze stroom dat “groen gewassen” was. Het handelen in GvO’s (ook wel certificaten genoemd) verhindert bovendien dat energiebedrijven investeren in duurzame energie. Waarom zou je immers voor miljoenen euro’s investeren in een windpark, als je ook voor wat luttele euro’s certificaten uit Noorwegen kunt importeren?

Kamerleden Jan Vos (PvdA) en Agnes Mulder (CDA) stelden naar aanleiding van de campagne schriftelijke Kamervragen aan minister Kamp van Economische Zaken. Zijn antwoorden worden deze week verwacht. Een eerder aangevraagd debat over de kwestie gaat niet door.

Probleem

‘Het probleem zit hem erin dat er in sommige landen helemaal geen markt bestaat voor groene stroom. Noorwegen is zo’n land. Alle opgewekte stroom is daar groen, dus die certificaten zijn daar niets waard. Ze kunnen de GvO’s daarom makkelijk dumpen in Nederland,’ zegt Schöne. ‘Maar ondertussen wordt er geen kWh extra groene stroom geproduceerd. Al die groene stroom bestaat al, maar omdat de certificaten los verhandeld worden, kunnen die gebruikt worden om grijze stroom groen te wassen.’

Daarom dringen milieuorganisaties erop aan het handelen in GvO’s aan banden te leggen. ‘Op korte termijn is de enige manier om een geloofwaardige markt voor groene energie te creëren het verbieden van buitenlandse certificaten. En dan zijn we nog flexibel en accepteren we alle stroomproducten die voor 80 procent uit in Nederland opgewekte groene stroom bestaan. Je weet van tevoren immers nooit precies hoeveel windenergie je op gaat wekken,’ zegt Schöne.

Maar er is volgens HIER nog een optie. ‘Een andere optie is de certificaten te koppelen aan duurzame-energie-afspraken die in Europa zijn gemaakt. Als Noorwegen claimt 100 procent duurzame elektriciteit op te wekken, moeten ze daarvoor de certificaten kunnen overleggen. Als ze dan daarnaast nog certificaten willen verkopen aan bijvoorbeeld Nederland, moeten ze méér stroom gaan produceren. Dat zou natuurlijk prima zijn,’ zegt Schöne.

Producten die deugen

Een andere taak die milieuorganisaties op zich genomen hebben, is het voorlichten van consumenten over de stroomproducten die ze kopen. HIER heeft de groenestroomchecker, WISE en Greenpeace een rangorde van energiebedrijven. Die laatste twee partijen hebben nogal wat commentaar op de checker van HIER. Want hoe kun je een product van Essent oké bevinden, als datzelfde bedrijf een enorme kolencentrale neerzet in Eemshaven? Schöne vindt dat onzin: ‘Wij hebben een heel ander concept. Als Nuon bijvoorbeeld een windpark neerzet in Flevoland, wat ze vorig jaar gedaan hebben, dan vinden wij dat ze die stroom als groen mogen verkopen. Greenpeace vindt van niet, omdat Nuon ergens anders grijze stroom opwekt. Ze maken een vergelijking van verschillende bedrijven, en vertalen die naar een groenestroomadvies. Dat vinden wij raar.’

Maar de kritiek van WISE en Greenpeace beperkt zich niet tot de checker van HIER. WISE verwijt HIER al tijden dat ze gesponsord worden door Essent. Schöne verweert zich daar licht geërgerd tegen. ‘Essent sponsort een aantal evenementen van ons, zoals het Klimaatstraatfeest en de Klimaatborrel. Wij ontvangen geen overheidssubsidie of geld van de Postcodeloterij, dus zijn we afhankelijk van samenwerkingen. En we hebben voor Essent gekozen omdat we met een groot energiebedrijf met een behoorlijk bereik wilden samenwerken. Dan heb je het over Eneco, Nuon of Essent. Die laatste doet verreweg het meeste aan groene energie en is de enige waarvan alle groene stroomproducten ook echt deugen. Maar we werken bijvoorbeeld ook samen met Greenchoice.’

Klokkenluider

Volgens Schöne begon ‘het grote gesjoemel’ al vrij snel na de invoering van de GvO’s. ‘Maar het leek ons, alle milieuorganisaties eigenlijk, beter onze mond te houden over die onzinproducten, omdat de consument anders zou denken dat alle groene stroom onzin was,’ zegt hij. ‘Maar op een gegeven moment werd 30 procent van alle stroom als groen verkocht, terwijl iets minder dan 10 procent ook echt groen is. Toen hebben wij gezegd: dit levert niets op. Er verandert helemaal niets aan onze energieproductie,’ zegt hij.

En dus kwamen er checkers en ranglijsten. Maar het thema kreeg pas een paar weken terug echt grote bekendheid, toen de Nederlandse Energiemaatschappij met de “Jokkebrokken”-campagne kwam. ‘Op zich vinden wij het goed dat ze stoppen met die onzinproducten van ze, maar wat de de Nederlandse Energiemaatschappij nu doet, is suggereren dat groene stroom nooit deugt, en dat is niet waar,’ aldus Schöne. Waarom deden zij als milieuorganisatie er dan niet zelf eerder wat aan? ‘Achteraf gezien hadden we als milieuorganisaties niet zo lang moeten zwijgen, want het is moeilijker iets groots een stop toe te roepen, dan iets kleins in de kiem te smoren,’ zegt Schöne.

Hoe moeilijk het is de handel in certificaten te stoppen, moet nog blijken. Als Kamp van energiebedrijven eist dat minstens 80 procent van hun groene stroom uit Nederland komt, wordt de groene energiemarkt een stuk overzichtelijker. Op z’n minst zouden energiebedrijven op hun stroometiket niet alleen moeten aangeven uit welke bron de energie komt, maar ook uit welk land. Schöne: ‘De vraag is of Kamp bereid is dat namens Nederland als enige in Europa te doen.’