Justitie wil burgers, brancheverenigingen en maatschappelijke organisaties meer betrekken bij de strafeis. Het zal allemaal vast ingegeven zijn door de kritiek uit de maatschappij: rechters zijn te soft.
Op zich is er wel wat voor te zeggen. Rechtspraak valt of staat bij de notie dat er inderdaad recht wordt gesproken. En de samenleving bepaalt uiteindelijk zelf wat recht is, nietwaar? Een rechtelijke macht die niet of slecht in contact staat met de samenleving verliest haar draagvlak, en dat kan tot vele verschillende vormen van eigenrechting leiden. Een situatie die we moeten zien te voorkomen.
Aan de andere kant is het een heel eng idee. De roep om zwaardere straffen is vaak gebaseerd op enkele incidenten die breed worden uitgemeten in de pers. De kinderverkrachter die er met een taakstraf afkomt, of de moordenaar die maar een paar jaar krijgt, bijvoorbeeld. Het idee dat de gemiddelde Nederlander heeft van de rechtspraak is dus waarschijnlijk niet representatief. De adviesvonnissen van burgers zullen waarschijnlijk hoger liggen dan die van de rechters.
Brancheverenigingen en maatschappelijke organisaties om advies vragen lijkt me een erg onzalig plan. Zij zijn per definitie bevooroordeeld. Brancheverenigingen zullen in ieder geval voor hogere straffen gaan.
Ik ben dus sceptisch. Het zou kunnen werken, zoals een test al eens uitwees, maar het risico dat er een situatie ontstaat waarin rechters wel gedwongen worden mee te gaan in een soort volksgericht-light is gewoon te groot.
Reacties (20)
Zijweggetje: Zijn er eigenlijk maatschappijen waar burgers vinden dat de rechters te harde straffen uitspreken?
Ik heb het idee (hypothese) dat we hier met een anti-programma te maken hebben dat diep in de vezels van vele burgers is verweven. Het maakt niet zozeer uit hoe hoog te straf is, het is hoe dan ook te laag (extreme uitzonderingen daargelaten).
Het is dan een beetje net zoals de burger in het algemeen de politiek wantrouwt. Soms is er meer wantrouwen dan op andere momenten, maar een groot wantrouwen maakt simpelweg onderdeel uit van het systeem.
On topic: Als je de hypothese van het anti-programma aanneemt dan is de maatschappelijke kritiek op de rechtspraak, een slechte graadmeter voor de correctheid van de rechtspraak zelf. Ook geloof ik er niet in dat ?recht? de morele gemene deler van de bevolking zou moeten vertegenwoordigen, zoals Joost oppert. Uiteraard ligt de uiteindelijke wetgevende en dus ook ?rechtgevende? macht bij de bevolking, maar het idee van ?recht? impliceert ook een soort van juistheid. Het is bijvoorbeeld juister om een moordenaar harder te straffen dan een dief dan wanneer de straffen omgekeerd worden toegepast. Het is ook juister om bijvoorbeeld een dief een taakstraf/korte celstraf te geven in plaats van een celstraf van 20 jaar.
Een betrokkenheid van de burger bij rechtspraak vindt naar mijn inzien een matige rechtvaardiging vanuit de gedachte dat ?rechters te soft zijn?. Daarbij, als burgers meer worden betrokken bij het strafproces blijkt vaak dat ze zelf veel dichter bij het oordeel van de rechter komen. Als de burger beter is geïnformeerd, dan ziet deze dus de juistheid van de huidige rechtspraak in. Als deze constatering klopt, dan is draait die hele santenkraam er uiteindelijk op uit dat ?we toch wel goed bezig zijn?. En dan is de initiële rechtvaardiging om hiermee te beginnen ? de gedachte dat rechters te soft zijn ? ook gelijk het principe waardoor het project stop gezet zou moeten worden. Uit de praktijk blijkt dan dat er namelijk geen discrepantie is tussen de burger en de rechter.
Wilt de burger betrokken worden bij de rechtspraak, dan zal er toch een andere reden moeten worden aangevoerd.
@Rob: Noord-Korea?
Volgens mij heeft het probleem van recidive ook te maken met de indruk dat rechters te “soft” zijn. Een straf moet nog wel een afschrikkende werking hebben.
Er is wantrouwen in justitie en rechters omdat er om de haverklap ‘incidenten’ in het nieuws komen zoals de kinderverkrachter/ seriemoordenaar die in een luxe cel porno mag kijken of die TBSer die vorige week een mes mocht kopen om direct iemand mee neer te steken of vandaag het nieuws dat een net tot 4 jaar veroordeelde pooier meteen 2 maanden met verlof mag.
Dat is waar mensen (terecht!) verontwaardigd van zijn en niets van begrijpen. Dat is ook waar de roep om strenger straffen vandaan komt.
Onderbuik of gezond verstand?
Ik denk het laatste. Criminelen horen achter slot en grendel en niet te luxe. Gewone mensen willen niet dat criminelen worden vertroeteld en wekelijkse berichten die het tegenovergestelde laten zien werken wantrouwen begrijpelijkerwijs in de hand.
@Mark Vooruit dan, laat ik het anders formuleren:
“Zijn er eigenlijk (liberale) democratieën waar burgers vinden dat de rechters te harde straffen uitspreken?” :)
En het probleem van recidive en het afschrikwekkende effect, lijkt mij vooral van toepassing bij kleine criminaliteit.
@4: Pakkans is veel belangrijker ivm. recidive en afschrikwekkende werking. Daarnaast helpt de berichtgeving natuurlijk ook niet. De media helpen eigenlijk mee met het verkleinen van de afschrikwekkende werking door zich extreem te focussen op de lichtst gestraften. Ook criminelen kijken SBS6 en lezen de Telegraaf immers.
Ruim een half jaar geleden zei Harm Brouwer, de chef van het OM, in een interview in Trouw: “Je hoeft niet gestudeerd te hebben, om mee te kunnen praten over strafrecht”.
Het OM had burgerpanels gevraagd naar wat de strafmaat zou moeten zijn bij bepaalde zaken en de meningen meenemen in het beleid. Om vervolgens de opinie van de burgers over te nemen naar eigen goeddunken.
Agressief rijgedrag gaat wel zwaarder bestraft worden, het bezitten van een stiletto niet. Iemand in elkaar slaan uit discriminerende overwegingen wordt wel zwaarder aangepakt. taakstraffen blijven wel in het pakket zitten (hoewel de burgerpanels er niet zoveel in zien).
De mores van de overheid, het OM, blijft dus leidend. zoals ook uit het gelinkte AD-artikeltje blijkt (“de mening van de burgers is belangrijk, maar niet doorslaggevend”).
Er is dus niks alarmerends aan de hand en Rob (#1)hierboven stelt terecht waarom er dan zoveel tijd en geld in dit soort gedoe gestoken moet worden.
Het is hooguit zinnig voor het OM, om met eigen oren direct uit de monde van de burger te horen of die hetzelfde geroeptoeter ventileert, waar de media, forums en vage polletjes van bol staan.
Maar verkoop het niet als inspraak, want dat heben burgers niet meer dan voorheen. Meer dan een zoveelste opiniepeiling is het, niets meer, niets minder.
En moet die opinie in de straffen terug te vinden zijn?
Dat gebeurt al, want dat is van oudsher de kern van onze rechtsspraak. In straffen moet een verrekening met de schade die de samenleving heeft opgelo-pen terug te vinden zijn.
Dat is ook één van de redenen waarom straffen in de loop der jaren soms veranderen.
Maar louter een opinie is niet genoeg. De feiten van de delicten tellen mee. Ik kan wel iemand dood wensen, als-ie mijn fiets heeft gejat, maar de doodstraf is toch wel een erg zwaar middel, voor iemand die de tram heeft gemist.
Om de tram missen zou trouwens een veel zwaardere straf moeten staan ;-)
@1, “Uit de praktijk blijkt dan dat er namelijk geen discrepantie is tussen de burger en de rechter.”
Dit is bullshit. Je refereert naar 1 klein onderzoekje wat absoluut niet representatief was voor wat de burger wil of voor alle strafzaken. Er blijkt helemaal niks.
Op zich is de gedachte goed dat de burger inspraak heeft, maar dat hebben we dus niet met het voorstel dat er nu ligt. En zolang rechters zo knettergek zijn dat ze veroordeelden slecht 4 jaar geven voor mensenhandel en daarna ook nog eens 2,5 maand vrij voor een geboorte dan kan ik meer inspraak en zwaarder straffen alleen maar toejuichen. En de media aandacht? Graag nog meer, dit soort waanzin rechtspraak moet veranderen.
@7 Volgens mij houd ik in dat stukje een flinke slag om de arm, en kan je daaruit afleiden dat ik ook kan accepteren dat dit misschien niet klopt. Niet gelijk gaan steigeren Hockey.
@7: Dat het onderzoek niet representatief was wil niet zeggen dat het onderzoek niet klopt. Meer onderzoek lijkt gewenst.
Overigens weet iedereen wat de uitkomst gaat zijn: De vraag naar hogere straffen.
In plaats van daaraan te werken begint justitie hiermee. Zou het niet gewoon een afleidingsmanoeuvre kunnen zijn om de kritiek stil te krijgen zonder echt iets te hoeven doen? Het blijft immers een advies waar niks mee gedaan hoeft te worden.
Het lijkt mij ook eerder een middel om de kritiek weg te smeren. In de praktijk wordt er de laatste jaren namelijk al zwaarder gesrtaft en moeten mensen de complete straf uitzitten (in de meeste gevallen). Waarna de rest van de straf begint. Mensen die een lange straf achter de rug hebben, moeten alles van nul af opbouwen. Ze hebben geen huis, geen werk. Ik raad iedereen aan die wil weten hoe dat gaat, zo’n traject eens te doorlopen.
Maar goed, dat is nu eenmaal de consequentie als je in de fout bent gegaan. Nogmaals: er wordt al zwaarder en/of consequenter gestraft.
Ik ben trouwens erg voor zwaardere straffen. Alleen hebben die dan een andere inhoud dan tot nu toe gebruikelijk is.
Het lijkt me een ontwikkeling die tegen de stroom ingaat: we weten steeds meer over welke straffen goed werken en welke niet en wat het beste helpt om te voorkomen dat iemand het nog een keer doet. Strafbepaling wordt dus net als alles steeds meer een technocratisch proces van criminologen en forensisch psychologen. Beetje raar om dan ineens tegen die ontwikkeling in volstrekte leken te laten meebeslissen.
Je vergeet een belangrijk aspect van de strafmaat: genoegdoening voor het slachtoffer en de maatschappij. Dat valt niet echt in wetenschap te vatten.
Er is genoeg literatuur (Crombag, Wagenaar) die je op goede gronden kan doen twijfelen aan de kwaliteit van de Nederlandse rechtspraak. En ook uit de algemene nieuwsvoorziening kunnen we ruim en (te) vaak kennis opdoen van wangedrag van veel rechters*, zowel op persoonlijk immoreel vlak, als ook politiek. Neem het schandelijke politieke proces tegen Wilders maar.
Structureel lijkt boven gesignaleerd rechterlijk falen samen te hangen met de schier onwrikbare positie van de Nederlandse rechters. Daar worden ze arrogant en onrechtvaardig van; ze doen maar, ook ?buitenshuis?. Wil je nu toch enerzijds hun onafhankelijke positie handhaven – waar veel voor pleit – dan moet er wel een contragewicht aan ze zijn (worden) opgehangen. In elk normaal democratisch land is dat een rechtsjury.
In ?Goed idee: inspraak bij strafeis??? lezen we: ?Justitie wil burgers, brancheverenigingen en maatschappelijke organisaties meer betrekken bij de strafeis.? Welnu, indien hiermee de ?Postman? een trend in NL heeft gesignaliseerd**, zou die er op neer kunnen komen dat burgers daar zo langzamerhand weer aan een jury-rechtspraak toe zijn. De eerste is toentertijd door Koning Willem I om zeep geholpen. Ook zou je uit die trend kunnen opmaken dat NL wat democratischer aan het worden is. Democratie impliceeert immers jury-rechtspraak (de Tocqueville).
Jammer dat J. zijn eigen bijdrage verpest door die moderne, interessante ontwikkeling op te hangen aan een veronderstelde maatschappij-critiek op te zacht straffende rechters. En dan natuurlijk weer dat woord ?volksgericht?. Er wel eens een meegemaakt?
* Er is naturlijk meer (laakbaar) rechtspersoneel, maar ik blijf – ook kortheidshalve – bij het woord ?rechter?.
** Of Justitie heeft die trend onderkend, maar voor de teneur van mijn betoog is dat – de een of de ander – onverschillig.
@12: Natuurlijk wel. Er wordt juist heel veel onderzoek gedaan naar wat mensen rechtvaardig vinden en hoe ze reageren op straf (en beloning.)
@13: Dat er problemen zijn met de rechters lijkt me inderdaad – ik herinner me nog die Groningse raadsheer die zijn Oekraïense importbruid bijna heeft vermoord – maar dat juryrechtspraak iets zal verbeteren aan de rechtsspraak, lijkt me sterk gezien de ervaringen in landen die die vorm van rechtspraak hebben. De kwaliteit lijkt vooral te worden bepaald door de kwaliteit van het proces en de instituties, niet van de vorm en de individuen.
@ 15
1 Kern van mijn betoog in comment 13 is dat jury-rechtspraak (JR) bij democratie hoort. Een democratie zonder JR is een weeffout en een lacune. Mijn pleidooi voor JR heeft een sociologische basis, niet strafmaat e.d. Die komt erna.
2 Ook JR zal en kan niet foutloos zijn, maar het zullen andere fouten zijn en – wat ik van deskundigen heb begrepen – niet meer fouten. En dan verdient bij ons JR verre de voorkeur boven het regenteske stelsel dat we nu hebben. Of je moet niet van democratie houden. Willem I begreep de democratiserende functie van JR heel goed en ? schafte haar af. Onmiddellijk. De autocraat!
3 de Tocqueville, een uitnemende jurist, schrjft: ?De jury is zowel de meest effectieve manier om regering door het volk te vestigen alsook de meest efficiënte weg om het volk te leren hoe dat regeren moet?. ??. Het zijn de civiele jury?s die in feite de vrijheden van Engeland hebben gered.? (Bron?)
4 Wat JR betreft steekt NL ongunstig bij andere, vergelijkbare naties af. We geloven in onze regenten, en gedragen ons als diakenhuismannetje.
5 Conclusie: Wie tegen JR is, koestert (onbewust) een ondemocratische gezindheid, is een diakenhuismannetje of een regent of een aankomend regent.
Juryrechtspraak is niet goed te implementeren. Kijk naar de VS, waar de jury’s totaal geen afspiegeling van de samenleving vormen, maar een zo beïnvloedbaar mogelijk gezelschap waar vaker dan niet de intelligente mensen uit worden gefilterd.
Je conclusie (5) is totale bullshit, H.
@16, hear, hear.
@16 “Kern van mijn betoog in comment 13 is dat jury-rechtspraak (JR) bij democratie hoort.”
Gek. Ik heb daar nog geen argument voor gelezen. Ook niet in #16. Hooguit zeg je: ‘er waren anderen die dat ook vonden’.
HPax verwart democratie met dictatuur van de meerderheid.