Geen sterke drank meer in Tsjechië

ANALYSE - In Tsjechië zijn sinds deze week alcoholische dranken met een percentage boven de 20 verboden. Aanleiding: het grote aantal vergiftigingen door illegaal gestookte alcohol. 21 mensen zijn inmiddels bezweken na het nuttigen van deze dranken. Het vermoeden is dat in de illegale stokerijen  ruitensproeiervloeistof met giftig methanol is gebruikt. Uit Polen, denkt de politie. Ook in Polen en Slowakije zijn al slachtoffers van alcoholvergiftiging gevallen. De Tsjechische overheid wil het eerst allemaal uitzoeken voordat het verbod wordt opgeheven. Erg lang kunnen ze er ook niet mee wachten want de verkoop van sterke drank levert de staat maandelijks naar schatting 750 miljoen kroon (circa 30 miljoen euro) op aan btw.

Volgens een recent rapport van de World Health Organization (WHO) wordt in Europa gemiddeld twee keer zoveel alcohol gedronken als in de rest van de wereld. In Oost-Europese landen wordt het meest gedronken, vergeleken met Noord, Zuid en West. En binnen het Oost-Europese deel van de EU het meest in Tsjechië, Slovenië en Roemenië.

Niet in Polen dus. Opvallend is dat dit land ten onrechte dit voorjaar bij de publicatie van het WHO-rapport wel genoemd werd in De Telegraaf, Spits en bij de NOS. Next checkt stelde hun vooroordelen aan de kaak.

Het WHO-rapport laat ook zien dat over een periode van tien jaar het alcoholgebruik in Europa ongeveer gelijk is gebleven, het laatst gemeten jaar (2009) zelfs iets gedaald. De crisis? Per regio geven de Oost-Europese landen een stijging te zien. In het westen wordt wat minder bier gedronken en in het zuiden beduidend minder wijn. Ook opmerkelijk.

Het Nationaal Kompas Volksgezondheid van het Nederlandse ministerie van Volksgezondheid maakt ook een vergelijking van het alcoholgebruik bij jongeren in Nederland en andere Europese landen. Ten opzichte van Europese leeftijdgenoten dronk in 2009/2010 een gemiddeld percentage Nederlandse 15-jarigen (zowel jongens als meisjes) minimaal eens per week alcohol. In 2005 scoorden de Nederlandse jongeren nog bovengemiddeld. Maar Nederlandse jongeren drinken wel veel per keer. Na de Ieren staan Nederlandse jongeren bovenaan bij het ‘binge’ drinken.

Net als in Tsjechië hebben overheden in veel andere Europese landen baat bij het alcoholgebruik vanwege de accijnzen. Maar er zijn op dit punt grote verschillen. Nederland heft het meest op bier, Finland het meest op wijn en Zweden het meest op gedistilleerd. In zuidelijke landen, en ook in Duitsland en Luxemburg, wordt aanmerkelijk minder belasting geheven op drank. Sterke lobby van de nationale brouwers en wijnboeren vermoedelijk.

Belasting op drank ligt slecht bij veel kiezers: een te makkelijke aanvulling van het begrotingstekort. Toch berekende het CPB in 2006 dat de kosten verbonden aan drankmisbruik in de meeste landen hoger zijn dan de opbrengst van de accijnzen:

“Drankmisbruik kost veel geld. In Europa bestaan de economische kosten voor 66 mld euro uit directe kosten voor gezondheidszorg, politie, justitie, beschadiging van eigendommen en verkeersschade, plus 59 mld productieverliezen: verzuim, werkloosheid, voortijdig overlijden. De totale economische kosten zijn vier maal zo hoog als de totale opbrengst van alcoholaccijnzen in de EU-lidstaten.

Naast deze economische schade zorgt alcohol voor nog veel meer immateriële schade. Jaarlijks komen ongeveer 10 000 voetgangers, passagiers of niet-drinkende chauffeurs om het leven door automobilisten met een stuk in de kraag. Ook leidt alcoholmisbruik tot mishandeling van kinderen en partners, gezondheidsproblemen, criminaliteit etc.”

De vervuiler betaalt, maar hij betaalt lang niet genoeg, concludeerde Bart Braun in het Leidse Universiteitsblad Mare. Maar ja, niet iedereen die alcohol gebruikt kan worden beschuldigd van het misbruik dat al deze ellende veroorzaakt. En een verhoging van de accijnzen zal ook niet onmiddellijk tot daling van het misbruik leiden. “De prijselasticiteit van bier is -0,35, die van wijn -0,68 en die van gedistilleerd -0,98”, schrijft het CPB.  “Dat betekent dat bierdrinkers maar weinig minder zullen gaan drinken; het effect van prijsstijgingen op de consumptie van sterke drank zal bijna drie maal zo groot zijn.”

Voor Tsjechië bieden deze cijfers geen soelaas. Verhoging van de accijnzen zal er toe leiden dat meer mensen zullen grijpen naar illegaal gestookte sterke drank. Met alle gevolgen van dien.