ACHTERGROND - Wat houdt de nieuwe functie van Frans Timmermans precies in en hoe zwaar is deze eigenlijk?
Woensdag werd de verdeling van de posten voor de nieuwe Commissie bekend gemaakt. In ieder geval kan niet worden gezegd dat de Commissie niet uit zwaargewichten bestaat, minder dan negen vrouwen omvat of dat de vorming ervan eindeloos heeft geduurd. Het wachten is uiteraard nog op de hoorzittingen in en door het Europees Parlement met de kandidaat-leden van de Commissie.
Structuur van de Commissie
Wat in het bijzonder opvalt is de rol die de vicepresidenten krijgen in de nieuwe Commissiestructuur. Er zijn zeven vicevoorzitters. Volgens de verdragsregels is de Hoge Vertegenwoordiger Buitenland, Federica Mogherini, er één van. Frans Timmermans wordt de eerste vicevoorzitter.
Iedere vicevoorzitter heeft een beleidsgebied: de Commissie is als het ware in zes sectoren verdeeld: ‘A New Boost for Jobs, Growth and Investment’; ‘A Connected Digital Single Market’; ‘A Resilient Energy Union with a Forward-Looking Climate Change Policy’; ‘A Deeper and Fairer Economic and Monetary Union’; ‘Budget and Human Resources’; ‘Better Regulation, Inter-institutional Relations, the Rule of Law, the Charter of Fundamental Rights’.
Hoe wordt het vicevoorzitterschap nu verder ingeregeld? Vicevoorzitters lijken geen supercommissarissen te worden met toezicht over de andere commissarissen. Zij coördineren, stimuleren en zijn teamleiders. Maar dat is dan kennelijk leiderschap zonder bevoegdheden. Wel krijgen zij van Juncker toegang tot de directoraten-generaal (‘de ministeries’) van de commissarissen. Daarnaast krijgt de eerste vicevoorzitter, Frans Timmermans, ook nog de bevoegdheid om elk wetgevend initiatief van de Commissie tegen te houden. Dat is in theorie een vergaande bevoegdheid, maar of de praktijk de uitoefening daarvan toelaat zal ervan afhangen.
Functie van Timmermans
Timmermans’ bevoegdheid hangt samen met zijn portefeuille: ‘betere regulering; inter-institutionele relaties; rechtsstaat; handvest van de fundamentele rechten’. Dat betekent dat de kwaliteit van rechtsregels, de kwaliteit van de rechtsstaat in de lidstaten (het dossier Hongarije), de discussie aangezwengeld door Cameron over minder EU en het subsidiariteitsbeginsel op zijn bordje komen, tezamen met de relaties met onder andere de Raad van Ministers en het Europees Parlement. Dit is vooral ook van belang in de context van het tot stand brengen van Europese regels. Zijn portefeuille is kort gezegd die van wetgeving en wetgevingskwaliteit.
Dat zijn geen eenvoudige dossiers omdat er altijd raakvlakken zullen zijn met de portefeuilles van andere commissarissen. Ook hangt het helemaal van Juncker af welke vrijheid Timmermans in dat geval zal hebben. Het kunnen tegenhouden van wetgevende initiatieven van collegae lijkt een zwaar wapen; tevens is het niet eenvoudig. De uitzonderingspositie van Groot-Brittannië met de daarbij vergezeld gaande onderhandelingen met Cameron is een dossier waar ook de voorzitter van de Commissie (Juncker), de voorzitter van de Raad (Tusk), en vooral ook de (andere) lidstaten en individuele commissarissen mee te maken zullen hebben.
Het is dan ook een spin in het web-functie, met dankzij de subsidiariteitstoets ook een relatie tot nationale parlementen en de gele en oranje kaartprocedure. Niet onbelangrijk, maar veel hangt af van de door Timmermans zelf gecreëerde speelruimte, de hem gegeven ruimte door Juncker, en het overige interinstitutionele spel binnen de EU. Ook zal een rol spelen hoe effectief de vicevoorzitters toegang krijgen tot de directoraten-generaals. Daarvoor zullen veel diplomatieke gaven vereist zijn.
Zwaar of licht?
Is het nu een zware of een lichte functie? Nederland ging toch voor een zware post? Zoals aangegeven, kan het vele kanten op. Het eerste vicevoorzitterschap is potentieel niet onbelangrijk en kan prestigieus zijn, maar veel zal afhangen van Juncker en van de leden van de Commissie.
Het reguleringsvraagstuk is, omdat de EU ook veel doet zonder formele regels te stellen, vooral en met name van belang door de discussie over de omvang van EU-regels en regelgebieden. En dus vooral van belang in de context van de discussie met het Verenigd Koninkrijk (met of zonder Schotland).
Timmermans ‘nieuwe baan is dus een prestigieuze functie met een afbreukrisico. Kortom: een grote uitdaging. Over vijf jaren kunnen we evalueren wat de nieuwe structuur van de Commissie en deze functie (en functionaris) tot stand hebben gebracht.
Dit artikel van Aalt Willem Heringa verscheen eerder op de website van het Montesquieu Instituut.
Reacties (2)
eu fascisme moet stoppen
Frans Timmermans gaat zitten waar hij hoort te zitten. Als complotdenker (homerische lach mijnerzijds) denk ik dat frau Merkel dat van tevoren heeft bekokstooft. Jongetje Dijsselbloem (die zat vooraan toen de hersentjes werden uitgedeeld – wat soms tegen je kan werken) had misschien moeten zeggen: “Nou ja, Juncker is een beetje een bohémien, maar dat betekent niet bij voorbaat dat hij niet geschikt is als voorzitter van de EC.” Zoiets rolt beter als kritiek. De anti-EU massa in Nederland had bijna automatisch voor de rest gezorgd. Bijna zou ik i.g.v. Dijsselbloem in de gevaarlijke val trappen om een politicus te beschuldigen van integriteit. Maar eerder denk ik dat Jeroen bewust te veel heeft geluisterd heeft naar ene Mark Rutte. De laatste heeft in deze affaire een zeer merkwaardige rol gespeeld. I.i.g. denk ik dat frau Merkel bij haar steun aan Juncker voorwaarden heeft gesteld a.d.h.v. onder andere opmerkingen in Nederland. I.i.g. heeft talent Timmermans er zelf voor gezorgd om verdere beschadiging van zijn reputatie te vermijden door op tijd het walgelijke kabinet Rutte 2 en de weerzinwekkende koehandel in de tweede kamer te verlaten.