DATA, DATA - Heel af en toe is er een hoofdelijke stemming in de Tweede Kamer. Alleen dan telt de stem van de individuele fractieleden. Maar analyse van de data toont aan dat afwijken van de partijlijn zelden voorkomt.
Stemmen in de Tweede Kamer gaat doorgaans per fractie. Bij een stemming steekt 1 lid namens de fractie de hand op. Alle stemmen van die fractie tellen dan. Dat stemt snel en overzichtelijk maar geeft geen ruimte aan minderheidsstandpunten binnen een fractie. Daartoe moet een hoofdelijke stemming aangevraagd worden door een lid van de Tweede Kamer. Of een lid kan een stemverklaring afleggen.
Analyse van de data van stemmingen van de laatste vier jaar leert ons dat slechts 64 maal een hoofdelijke stemming is geweest en er bij 9 stemmingen afwijkende stemverklaringen zijn afgelegd. Er zijn in die vier jaar ongeveer 11.000 stemmingen geweest. En zelfs bij de hoofdelijke stemmingen bleek de fractiediscipline sterk te zijn.
Bij de 64 hoofdelijke stemmingen zijn er slechts 5 waar kamerleden afgeweken zijn van de meerderheid van de fractie. In 9 reguliere stemmingen zijn bij elkaar 15 afwijkende stemverklaringen afgelegd.
Hier een overzicht van de discipline per partij bij de afwijkende stemmingen. Hierbij is het percentage de verhouding tussen het aantal stemmen in lijn met de fractie gedeeld door het aantal stemmen uitgebracht door alle leden van de fractie:
D66 – 100%
PvdD – 100%
SGP – 100%
CDA – 99,97%
PVV – 99,82%
SP – 99,82%
VVD – 99,80%
ChristenUnie – 99,73%
GroenLinks – 99,45%
PvdA – 99,27%
Uiteindelijk zijn er maar 28 stemmen uitgebracht niet in lijn met de partij. Op een totaal aantal stemmen van 11.000 keer 150 is dat maar 0,0017%. Verwaarloosbaar dus.
Per partij ziet de discipline er dan over alle stemmingen heen zo uit:
D66 – 100%
PvdD – 100%
SGP – 100%
CDA – 99,99978%
PVV – 99,99884%
SP – 99,99880%
VVD – 99,99871%
ChristenUnie – 99,99819%
GroenLinks – 99,99639%
PvdA – 99,99517%
De conclusie kan dan ook getrokken worden dat de fractiediscipline in Nederland zeer sterk is en dat het stemmen op individuele kamerleden bij verkiezingen eigenlijk nutteloos is.
Het stemgedrag was tot nu toe slecht te analyseren. Stemmingen zaten verstopt in PDFjes van verslagen. Alleen met noeste arbeid en stevig programmeerwerk kon je daar wat moois van maken.
Maar binnenkort wordt het allemaal beter. Dan komt de data van het nieuwe parlementaire informatiesysteem (Parlis) beschikbaar voor direct gebruik door buitenstaanders. De informatie is dan ineens gestructureerd en direct opvraagbaar.
Vooruitlopend daarop zijn al een paar datasets met gegevens van de laatste vier jaar online gezet. Deze analyse is gedaan op het daar aanwezige stemmingen bestand.
Update 14:00 uur: In de eerste editie van deze post waren de stemverklaringen niet meegenomen. Daardoor is de discipline van 99,999% naar 99,998% gegaan.
Foto Flickr cc Risastla
Reacties (30)
De conclusie kan dan ook getrokken worden dat de fractiediscipline in Nederland zeer sterk is en dat het stemmen op individuele kamerleden bij verkiezingen eigenlijk nutteloos is.
Een individueel kamerlid kan toch binnen de fractie zijn of haar stempel drukken op het standpunt van de fractie, zeker in kleine fracties. Daarom lijkt me het stemmen op individuele kamerleden nog steeds nut hebben.
Dat kan. Maar dan nog is het mogelijk dat de fractie niet meegaat. En dan zou je verwachten dat het in meer stemmingen tot uiting komt dat een aantal leden het er niet mee eens is.
Dat vond ik inderdaad ook een hele vreemde conclusie.Een fractielid doet heel veel meer dan alleen stemmen. Uit de cijfers blijkt alleen dat fractieleden gezamenlijk hun ‘unanieme’ standpunten bepalen. Ten eerste heeft inderdaad ieder fractielid invloed op de keuze voor ‘voor’ of ’tegen’. Nog veel belangrijker is de invloed op de nuances die in standpunten worden aangebracht, de vraag of er wel of niet een debat moet komen, waar dat over moet gaan, wat de precieze inzet is, welke aspecten onderhandelbaar zijn, … Voor wat een fractie allemaal wel en niet doet hangt uiteraard af van wie er in die fractie zitten. Zelfs bij eenmanspartij de PVV zal dat zo zijn.
Weet ik ook. En het is inderdaad ongenuanceerd. Maar aan de andere kant, als kiezer kan je op geen enkele wijze het “masseren” binnen de fractie controleren of meten. Het enige wat een beetje hard is, is het stemgedrag.
Tja zoals alle Germaanse landen is Nederland een Befehl is befehl cultuur. Ook al doen we net als of dat niet zo is.
Niet helemaal: in Nederland is er vaak geen sprake van een werkelijk bevel of stricte hierarchie, maar desondanks conformeert men zich ontzettend aan de heersende consensus. (Het treffendst geillustreerd wordt dat denk ik door de voorbeelden uit ‘Je hebt het niet van mij, maar…’ maar je ziet het overal.)
Nederland verschuilt zich vooral ontzettend graag achter ‘dat is nou eenmaal zo’ en ‘ik kan niet anders’ zonder daarbij naar een machtigere autoriteit te verwijzen die het wel kan veranderen.
Ik ben nu wel benieuwd naar die vijf stemmingen waarin wel afgeweken werd, en door wie.
Het wie staat in de ruwe data. Maar omdat de zaken/dossiers zelf nog niet online zijn, kan ik het nog niet koppelen aan moties/wetten etc…
Dus dat komt als die er zijn.
Twee zijn er wel redelijk uitgebreid in het nieuws geweest (van Gent over de Kunduz-missie en Kortenoeven over onverdoofd slachten).
De conclusie dat het geen zin heeft op individuele kamerleden bij verkiezingen is tekort door de bocht. Belangrijker dan stemgedrag is de inbreng van kamerleden in maatschappijvisie, kritische houding etc. Wetsontwerpen, moties, vragen etc. worden door individuen gemaakt niet door partijen.
Maar hoe kan ik, als kiezer, zien wat “mijn” kandidaat gepresteerd heeft?
Kan een partij niet gewoon een “gewicht” in de kamer krijgen en vervolgens specialisten inzetten om al het voorwerk te doen?
De Volkskrant snapt het niet helemaal: “Kamerfracties wijken bijna nooit af van partijlijn”. Correct lijkt mij “Kamerleden wijken bijna nooit af van fractielijn”.
De formulering is toch zoiets als ‘stemmen zonder last of ruggespraak’. Dat is wel een beetje ongeloofwaardig op deze manier. Hoe je het ook wendt of keert, Kamerleden worden individueel gekozen en zo zouden ze zich ook moeten kunnen opstellen.
Dat zonder ruggespraak hebben ze uit de grondwet gesloopt :-(
http://nl.wikipedia.org/wiki/Zonder_last_of_ruggespraak
Ik snap niet zo goed waarom jullie afwijken van de fractiedriscipline zo’n groot goed vinden. Het levert natuurlijk politiek drama op, en dat is leuk voor ons toeschouwers, en wie weet pakt het resultaat daarvan ook wel eens gunstig uit. Maar uiteindelijk zijn de fracties er natuurlijk niet voor niets – ze zorgen ervoor dat er 10 verschillende meningen over een onderwerp zijn in plaats van 150, en dat daarmee ook wel eens beleid uitgevoerd kan worden.
Een van de redenen dat er in VS vrijwel geen nieuw beleid van de grond komt is juist het gebrek aan fractiediscipline, met name in de senaat. Je moet ook de 51e (of 60e) senator te vriend houden, terwijl je aan de andere kant mensen binnenboord houdt. Dat lukt dus vaak niet. In Nederland wordt het er dan via de fractiediscipline vaak wel doorgedrukt. Met een rechtse regering is dat natuurlijk vervelend, maar mocht er ooit een linkse regering zijn, dan zullen we er blij om zijn.
Je noemt nogal wat uitersten en ik denk dat de VS een ander probleem heeft.
Maar hier staat ook geen verzoek om alles gefragmenteerd te gaan doen. Hier staat wel een oproep tot meer kritisch vermogen. We spreken hier over 3 cijfers achter de komma. Ik kan niet geloven dat over 150 kamerleden heen gesproken men werkelijk in 99,998% van de gevallen echt hetzelfde wil/denkt. Twee ordes van grootte zou al helpen.
Maar wat ook helpt, zijn stemkastjes. Een hoofdelijke stemming of een stemverklaring is een enorme drempel. Als de Tweede Kamer alles middels hoofdelijke stemmingen zou doen op de wijze dat het nu gebeurt, bestaat de helft van het kamerwerk uit stemmen en wachten op de telling. Met stemkastjes heb je individuele stemming die zelfs nog sneller gaat dan de huidige fractiestemming.
En het geeft ruimte om wat vaker van de opgelegde koers af te wijken.
Die stemkastjes, daar ben ik het helemaal mee eens. En dan ook alleen de daadwerkelijk door volksvertegenwoordigers ingedrukte knopjes meetellen (en vastleggen, zodat we van elke vertegenwoordiger kunnen opzoeken of en wat hij/zij gestemd heeft).
Check. En of ze afwezig waren (laffe manier om niet in gewetensnood te komen bij sterke fractiediscipline)
Toch mag je nog wel uitgebreider uitleggen wat precies de meerwaarde is van individuele kamerleden die afwijken van de fractiediscipline, ten opzichte van de al bestaande schakering aan meningen die al in de tweede kamer vertegenwoordigd is.
Als het heel vaak gebeurd verzwakt dat de partijen en wordt het nog chaotischer dan het nu al is.
Bovendien, elke stemming kent alleen maar ja en nee. Als je doet zonder dat het de uiteindelijke uitslag verandert is het slechts voor de bühne (je laat zien dat je de interne slag in de partij hebt verloren), als het wel iets aan de uitslag verandert ondermijn je de partij, wat mensen tot een minimum zouden willen beperken.
Neem het CDA. Als tegenstanders van de regering had ik graag gezien dat Koppejan en Ferrier lekker vaak van de fractiediscipline waren afgeweken, want dan was het kabinet nog sneller gevallen. Wat direct aangeeft waarom het niet perse handig is als dit vaak gebeurt.
Over de VS, het ontbreken van fractiediscipline bij de democraten is wel degelijk een van de redenen waarom Obama zo weinig beleid er doorheen heeft kunnen jassen toen hij de meerderheid had. Het is zeker niet het enige probleem, maar onderschat het niet.
Dit is al het tweede opmerkelijke feit dat Sargasso boven water krijgt, nadat eerder is gebleken dat oppositiepartijen ongeveer 90% hebben meegestemd met het o zo verfoeide kabinet Wilders-1. Een aantal jaar geleden was er of een stemwijzer, of heb ik een keer zelf geturfd (vergeten) hoe veel overlap ik had met de punten van de politieke partijen. Ik bleek het maar eens te zijn met zo’n 10-15% van de meeste partijen, en de beste partij had 19% of iets dergelijks. Destijds dacht ik dat het aan mijn eigen excentrieke gedachtegoed lag, maar bovenstaande vondsten zouden er op kunnen duiden dat het toch aan de volstrekte eenvormigheid van het politieke spectrum ligt. Zelfs de SP begint al pluche taal uit te slaan.
Het is goed dat het ruggespraak-gedeelte uit de grondwet is gesloopt (met dank aan Steeph die die zeer relevantie info onder de aandacht bracht). Het was een misplaatst gedeelte. Misplaatste fictie.
Politiek is samenwerking en blokvorming. Het fenomeen politieke partij is daar de ultieme uitingsvorm van. Overal waar mensen zijn ontstaat op een gegeven moment groepen die en machtsblokken.
Het ruggespraakgedeelte was fictief, de fractiediscipline is alom vertegenwoordigd en universeel.
Onze coalitieregeringen zijn toch al elke keer een wonder, stel je voor dat er ook nog eens geen fractiediscipline was.
“Toch mag je nog wel uitgebreider uitleggen wat precies de meerwaarde is van individuele kamerleden die afwijken van de fractiediscipline”
Wat dacht je van het voorkomen van een totaal alomvattend beeld van ongelofwaardigheid? Het wekt namelijk de sterke indruk dat de kamerleden geen inhoudelijke persoonlijke afweging maken voordat zij hun stem uitbrengen en blind meevaren op de meerderheid binnen de eigen partij.
Waarschijnlijk omdat men hoopt als een eensgezinde partij op de kiezer over te komen die als 1 man achter het partijstandpunt staat en unaniem is in haar afwegingen.
Het probleem is echter dat dit onmogelijk waar kan zijn en dus niet geloofwaardig (meer) is. Het is bovendien niet transarant, en verhuld hoe de vlag er binnen de partij bijhangt, dat is voorbehouden voor achterdegesloten deuren.
Ook binnen de partijen zelf dus is achterkamertjespoltiek de norm.
Een andere reden waarom het slecht is:
Als je het niet eens bent met je eigen partij staat dat waarschijnlijk gelijk aan negatieve politieke consequenties.
Voorbeeld: Binnen alle partijen is 45% tegen iets. Alle partijen stemmen stemmen echter voor. Het volk krijgt de indruk dat er een unaniem esluit is genomen en is niet op de hoogte van 45% die ’tegen’ was. Moct zij dat wel weten zou zij kunnen besluiten op die personen hun stem uit te brengen.
Het is dus belangrijk omdat het zowel het democratsich gehalte alsmede de transparantie ten goede komt.
“Wat dacht je van het voorkomen van een totaal alomvattend beeld van ongelofwaardigheid?”
Hoezo ben je ongeloofwaardig als je altijd met je fractie meestemt? Ik zou juist erg aan de geloofwaardigheid van een kamerlid gaan twijfelen als die steeds afwijkt van de fractielijn, moet die niet eigenlijk lid worden van een andere partij?
“Zodat de burger na kan gaan of het kamerlid van zijn/haar voorkeursstem in de lijn die hij/zij van het kamerlid verwacht stemt en daar bij de volgende verkiezingen rekening mee kan houden om opnieuw een voorkeurstem uit te brengen of niet?”
Je gaat teveel uit van het scenario dat een kamerlid afwijkt op een punt waarvan jij graag zou zien dat de partij het anders zou doen. Het scenario dat iets waar jij voor bent het niet haalt omdat een kamerlid van jou het nodig vindt af te wijken van de fractielijn is een heel stuk minder leuk.
Het hele idee van een partij is dat je je politiek groepeert om op die manier meer slagkracht te krijgen voor je ideeën. Dat werkt niet op het moment dat ieder partijlid voor zichzelf (in plaats van gezamelijk) besluit of er voor of tegen gestemd wordt.
“Het is bovendien niet transarant, en verhuld hoe de vlag er binnen de partij bijhangt, dat is voorbehouden voor achterdegesloten deuren.”
Als Nederlandse kiezer valt het echt allemaal wel mee. Enerzijds valt er nog genoeg te leren over de standpunten van individuele kamerleden buiten de stemmingen om, via allerlei kanalen. Anderzijds liggen de standpunten van Nederlandse partijen vrij dicht bij elkaar, dus als je het niet eens bent met een bepaalde partij stem je de volgende keer op een andere. Ik zie niet in wat de meerwaarde van 150 t.o.v. 10 meningen is, zeker als je bedenkt dat er bij een stemming alleen ja en nee gestemd kan worden.
“Het wekt namelijk de sterke indruk dat de kamerleden geen inhoudelijke persoonlijke afweging maken voordat zij hun stem uitbrengen en blind meevaren op de meerderheid binnen de eigen partij.”
In een fractievergadering wordt het fractiestandpunt bepaald.
Die zijn inderdaad niet openbaar.
Maar van blind meevaren is, lijkt mij, geen sprake.
9 augustus 2011
Geachte mevrouw Neppérus,
Is het voor de burger mogelijk na te gaan hoe ieder lid van de tweede kamer stemt? Zodat de burger na kan gaan of het kamerlid van zijn/haar voorkeursstem in de lijn die hij/zij van het kamerlid verwacht stemt en daar bij de volgende verkiezingen rekening mee kan houden om opnieuw een voorkeurstem uit te brengen of niet? Als dat niet kan ligt er voor u dan misschien niet een schone taak om dit te verwezenlijken? Het zou een mooi democratisch instrument zijn. Op internet heb ik niets kunnen vinden.
bij voorbaat dank voor uw reactie en groeten, Ron
Geachte heer,
Bij de meeste punten wordt met hand opsteken gestemd en dan telt de voorzitter gewoon de handen, alleen bij hoofdelijke stemming gaat het per Kamerlid. Overigens is afwijkend stemmen binnen alle fracties niet erg gebruik. Het Kamerlid zal in de fractievergadering zijn/haar collega’s moeten zien te overtuigen.
Helma
Hier hebben we zelfs een petitie voor gehad:
http://petities.nl/nieuws/antwoord-op-alle-stemmen-tellen-petitie?page=39
Dag Steeph, bedankt voor je reactie. Interessant: zien of Parlis, het Zonder Last of Ruggespraak stemmen, gaat bevorderen.
kadaverdiscipline