De gesprekken over de bezuinigingen in het Catshuis zijn zo gesloten dat je je kunt afvragen of de ministers er niet beter aan doen zich demissionair te verklaren. Ze zitten immers niet meer aan het stuur, analyseert Jit Peters, emeritus hoogleraar staatsrecht aan de Universiteit van Amsterdam.
Mark Rutte heeft zich gedurende drie weken teruggetrokken met de politieke leiders van het CDA en de PVV en hun secondanten. Immers er moeten miljarden bezuinigd worden en dat betekent een aanpassing van het regeerakkoord en het gedoogakkoord. Blijkbaar is dat een te grote opgave voor het normale kabinetsberaad. Hier geldt niet de slogan de regering regeert en het parlement controleert. Neen, de kopstukken van de coalitiepartijen gaan in geheim beraad, dus het onderscheid tussen parlement en regering valt even weg. Het is vergelijkbaar met formatiebesprekingen na verkiezingen of na een crisis. Deze procedure is al eens eerder gekozen, namelijk tijdens het kabinet Balkenende IV toen de kopstukken van het CDA, PvdA en CU bij elkaar gingen zitten om tot een pakket crisismaatregelen te komen.
Groot verschil is dat er toen geen gedoogpartij bij het overleg aanzat. Het akkoord dat toen gesloten werd betekende voor de niet coalitiepartijen een geheel afgetimmerd akkoord waar niemand meer iets aan kon veranderen. Reden voor Wilders bij het schijndebat over dat akkoord destijds met zijn fractie de Tweede Kamer demonstratief te verlaten. Hij had daarmee een punt want de invloed van de oppositie partijen wordt door deze procedure tot nul teruggebracht. Hij zal nu wel niet weglopen bij het debat over een mede door hem afgesloten akkoord. Principes hebben in de politiek vaak niet een lang leven. Zijn positie is nu vorstelijk, wel macht maar geen verantwoordelijkheid. Wel heeft hij aangekondigd dat het wat hem betreft niet alleen om cijfers kan gaan maar ook om bijvoorbeeld een aanscherping van asielbeleid en immigratiebeleid. Om de sfeer met Wilders niet te bederven nam Rutte snel afstand van een boek van zijn partijgenoot en Eerste Kamerlid, Schaap dat kritisch was ten aanzien van Wilders maar nam hij geen afstand van het meldpunt van Wilders. Het is wel meten met twee maten om tot een akkoord te komen.
Overeenkomsten met een formatieproces zijn: het betreft geheime onderhandelingen tussen de kopstukken van de coalitiepartijen met een gedoogpartij. Daarnaast wordt het voor de fracties van de coalitie slikken of stikken. Maar zij zijn er wel aan gebonden gedurende de tijd dat dit kabinet zit. Het debat over het akkoord in de Tweede Kamer zal wel niets voorstellen want dat zal wel goed dicht getimmerd zijn. Maar er zijn ook grote verschillen met het formatieproces. Er is geen formateur of informateur betrokken bij het geheel. De onderhandelingen vinden plaats onder leiding van de minister- president. De onderhandelingen zijn blijkbaar ook aan de termijn van drie weken gebonden. Vraag is of de termijn die de onderhandelaars zich hebben opgelegd ook een fatale termijn is. Belangrijkste verschil lijkt me dat het kabinet niet demissionair is maar gewoon doorregeert.
Is dit verschil van belang? Dat lijkt me wel. Normaliter bieden aan de vooravond van verkiezingen de ministers hun ontslag aan en dat gebeurt ook bij een kabinetscrisis. Dat betekent dat de beide kamers alleen nog maar lopende zaken afdoen en het demissionaire kabinet pas op de plaats maakt ten aanzien van nieuw beleid .De reden is dat in die periode de ministeriële verantwoordelijkheid niet ten volle werkt. De kamers weten niet welk nieuw beleid op hen afkomt en welke nieuwe wetten er moeten komen of moeten worden aangepast. Dan heeft het weinig zin om gewoon door te gaan met het uitvoeren van het huidige beleid en dat in wetgeving om te zetten. Kamers en kabinet zouden maar met een schijnvertoning bezig zijn. En dat is precies wat nu wel gebeurt. Kamers en kabinet gaan gewoon verder met hun werk alsof er niets aan de hand is. Alsof niet tegelijk wordt gesproken over een nieuw regeer- en gedoogakkoord of althans een aanzienlijke wijziging van het bestaande regeerakkoord.
Meest bizarre is dat de zittende ministers ook niet weten wat er met hun eigen beleid gebeurt.Wat gebeurt er met de financiering van de zorg, met de arbeidsmarkt en bijvoorbeeld met de woningmarkt? Zij verkeren in de positie dat het ook slikken of stikken is. Nadat het akkoord gesloten is kunnen zij slechts aftreden wanneer zij grote bezwaren hebben tegen bezuinigingen op hun beleidsterrein. En wat te denken over aanscherping van het asielbeleid, heeft minister Leers daar niet meer over te vertellen? Nu beschikt met name minister Leers over ongekende politieke lenigheid. Voor bijna alle ministers zal wel gelden dat de eer van het vak en hun eigen ambitie groter zijn dan bezwaren tegen het nieuwe akkoord. Toch wringt er iets want zij zijn wel verantwoording schuldig voor het nieuwe beleid zonder inspraak erin. Normaliter worden ministers en staatssecretarissen aangezocht na het bereiken van een regeerakkoord. Zij weten waar ze ja tegen zeggen. Dat lijkt me zuiverder nu hebben ze die mogelijkheid niet.
Tenzij alles anders is dan ons wordt voorgespiegeld en de bewindslieden wel worden betrokken bij de onderhandelingen en ook de coalitiepartijen invloed hebben op het proces van onderhandelingen. Bij de laatste tussenformatie van het kabinet Balkenende IV schijnt dat niet het geval te zijn geweest. Als inderdaad Kamerfracties en ministers buiten de onderhandelingen worden gehouden verdient het aanbeveling dat de kamers alleen nog lopende zaken afdoen en de ministers hun ontslag aanbieden en demissionair worden. Wanneer zij instemmen met het nieuwe regeerakkoord hoeft hun ontslag niet verleend te worden. De kamers hoeven zich niet met een schijnvertoning bezig te houden. Zo’n aanpak en procedure is staatkundig zuiverder en komt de ministeriële verantwoordelijkheid ten goede. Is het erg dat er even niet geregeerd wordt en er geen nieuw beleid op de burgers afkomt? België leert dat de economische groei niet hoeft te stagneren, misschien is eerder het tegendeel het geval.
Reacties (10)
Aanvullend op dit verhaal moet er op het moment dat er een nieuw regeerakkoord ligt, over dat gehele akkoord worden gedebatteerd in de kamer(s).
Rutte rekent op steun op onderdelen van partijen die bij dit achterkamertjes gebeuren zijn uitgelsoten.
Met name de PVDA (maar ook D’66 en Groen Links) moeten nooit meer de fout maken die steun te geven. Doen ze dat dan zijn zij mede verantwoordelijk voor de achterlijkheden als een Polenmeldpunt of als de bezuinigingen op passend onderwijs of willekeurig welk ander voorstel waarvan zij beweren dit niet te steunen. Immers zij houden dan net als in het nabije verleden een club in het zadel die deze voorstellen, maatregelen daardoor kan doorvoeren.
De PVDA (D’66 en Groenlinks) kan, kunnen dan niet meer de andere kant op kijken.
Yep, D66 en GroenLinks moeten eens ophouden pogen te laten zien dat ze een verantwoordelijke en betrouwbare potentiële regeringskandidaat zijn…hoogtijd dat de oppositie eens gaat doen wat ze horen te doen: oppositie voeren i.p.v. voor te sorteren voor de volgende kabinetsformatie
Maar ze zijn nog altijd de minderheid. Als ze alleen maar consequent nee roepen, zal Brinkman gewoon consequent ja roepen. Als je in de oppositie af en toe iets wil bereiken, zal je toch ook af en toe ja moeten zeggen en daarvoor een hoge prijs moeten vragen.
Het punt is dat Brinkman niet consequent ja zal roepen, de SGP evenmin, daardoor heeft de oppositie wel degelijk de macht en de kans dit kabinetsbeleid als geheel te veroordelen.
Brinkman heeft al aangekondigd de motie over het Polenmeldpunt te zullen steunen en de verwachting is dat een aantal CDA leden dit ook zullen doen. De SGP wil niet verder bezuinigen op ontwikkelingssamenwerking.
Uit die twee zaken, en er zullen er meer volgen, kun je politiek voordeel halen. Daar hoef je geen groot strateeg voor te zijn.
Daarnaast heeft de PVDA een aantal keren ja gezegd tegen voorstellen van dit kabinet. En wat kreeg men er voor terug: hoongelach en wat mij betreft geheel terecht.
Daar kunnen SGP en Brinkman voordeel uit halen en ze zullen misschien wel plannetjes torpederen, maar niet het kabinet naar huis sturen.
Het enige dat de echte oppositie kan doen is het kabinet een beetje pesten door plannen die SGP en Brinkman niet willen ook niet te steunen. Vervelend voor het kabinet, maar ook voor de oppositie (als ze eigenlijk voor waren dan). Het kabinet krijgen ze er niet mee weg.
Wat misschien op termijn wel werkt is om met hulp van Brinkman de PVV te pesten, zodat Wilders zijn zin niet meer krijgt en het opgeeft. Maar de plannetjes die ze daarvoor moeten wegstemmen worden toch al niet door de echte oppositie gesteund.
Precies,
verantwoording nemen betekend al ruim 1,5 jaar lang; Dit wan beleid niet steunen, en dit rampen kluns kabinet z.s.m tot ontbinding over te laten gaan. de oppositie is net zo schuldig als het kabinet; Omdat ze er simpelweg te laf ,zwak, gemakzuchtig, en visieloos voor zijn .
Dat is GEENS ZINS verantwoording nemen; maar NALATEN,en gedogen van wan-beleid en forse wets overtredingen,alsmede verkachting van de democratie (= geweld aandoen). Dus tijd op te houden met klagen en jammeren,en idd doen wat ze MOETEN doen; includo de CONTROLERENDE en INFORMERENDE taakjes.
Verder hebben we geen leiders; geen 1; maar maloten,en navelstaarderige peuters. DIK verdiend, dat afdwingen glunderend, van strenge sancties bij een misdadige hoge private leen/pof/kredit schuld,van maar liefst 650 miljard (hoogste van de wereld)
En luie, parasiterende 4,5 procent begrotings tekort;
Ik eis keiharde sancties voor ons holland; OPDAT;
Ze eindelijk krijgen waar ze om vragen. En wat ze, voor ‘ ons” binnen gesleept hadden,i( OOk de oppositie eistte dat,voor anderen) hen saboterende onderhandelingen,m.b.t europa,noodfonds en dies meer; Wie een kuil graaft voor een ander..krijgt de deksel op zijn arrogante veel-eissende streberige wijzende neus; Eigen schuld dikke bult; doe zo voort!
En nu CLAIMT dit mega narcistische land; Als een ware narcist ” een uitzonderingspositie “( ! het GORE LEF!) (en voelt zich zo…hoogverheven) NL u are not an exception on the rules,made by holland; And there is no need at all,nor any reason…why should europe reject, what u demand for so persistently; U FOOL NL.
And guess what, de ” eurocrisis” is niet de schuld van de ” luie grieken”
maar van ons zelf..
NL verdiend niet beter; wel nog veel slechter,mogelijk, dat wel helpt verantwoording te nemen.
Bij een echte minderheidsregering, moet er voor elk onderwerp een meerderheid worden gezocht. Het voordeel is dat er geen uitruil van punten plaatsvindt, en er dus een meerderheid-in-principe (en niet per afspraak) in het parlement voor elk onderwerp bestaat. Democratisch zuiverder.
De linkse partijen hebben hier, op zich terecht, de kans aangegrepen om te laten zien dat je ook met een minderheid kan regeren. Wat echter in deze situatie niet werkt, is dat er feitelijk geen minderheidsregering is. Er zal namelijk geen meerderheid zijn die een motie van wantrouwen steunt, zolang alle 3 (5?) de partijen (coalitie en gedoog) het idee hebben dat ze nog wat kunnen bereiken waar feitelijk geen meerderheid in de kamer voor bestaat. Als je dan als echte oppositie-partij deze regering steunt in losse onderwerpen, geef je ook feitelijk steun aan kwalijkere zaken.
Als er nou sprake was van een echte minderheidsregering, dus zonder gedoogsteun, dan zouden de linkse partijen inderdaad de regering op onderwerpen kunnen steunen en op andere niet. De regering zal dan ook wel oppassen met het nemen van maatregelen waar ze echte tegenwerking in kunnen verwachten; een motie van wantrouwen zal dan best een meerderheid kunnen krijgen. Nu bestaat dat risico niet.
Het ideaalplaatje van een minderheidsregering zoals u schetst bestaat op dit moment inderdaad niet. Of een motie van wantrouwen het haalt is inderdaad de vraag. Wat je in ieder geval wel kunt doen is de regering vleugellam maken. En dat is legitiem als je het hele beleid verwerpt en niet telkens een onderdeel beoordeelt, dat is wat ik betoog. Daardoor zullen zaken niet gebeuren die misschien wel wenselijk zijn, maar is dat erg? België was ook lang onbestuurbaar en heeft daar geen schade door ondervonden.
Bovendien wordt een PVDA dan hartelijk bedankt voor de moeite om vervolgens in een hoek te worden weggezet. Dan lijkt het niet alleen 1 pot nat, maar is het dat ook.
Wilders noemde de PVDA ooit de grootste gedoogpartner van dit kabinet en daar heeft hij gewoon een punt.
Staatkundige zuiverheid en een ‘wetenschap’ als staatsrecht zijn begrippen die niet ter zake doen bij wat de regering doet en wat het parlement aan de regering toestaat. Het uitoefenen van macht is HET prerogatief van de regering, de controle daarop is in handen van het parlement. Hoe deze partijen hun onderlinge verhoudingen regelen is hun zaak. Straf- en bestuursrechtelijk kan de rechter de staat en haar organen binden aan het recht en de wet, maar alleen regering en parlement stellen het staatsrecht vast, niet de ‘wetenschap’ die zich bezighoudt met (het beschrijven van) het staatsrecht of de publieke opinie.
Ik herinner me de hoon die de PVVVD destijds over het kabinet liet gaan, omdat ze midden in de crisis maar een beetje zaten te vergaderen en blijkbaar niet tot een gezamenlijk beleid konden komen. Uiteindelijk bleek dat crisipakket zo ongeveer het enige min of meer succesvolle wapenfeit van die hele regeerperiode.