COLUMN - Dit jaar maakt Nederland kennis met de zoveelste traditie die vanuit de Verenigde Staten wordt overgenomen: de ‘war on Christmas’. Iedere kerst is het daar weer raak en gaat propagandazender Fox News op zoek naar kerststalletjes op overheidsgrond die stuiten op bezwaren of scholen die ‘Happy Holidays’ op hun kerstkaarten zetten omdat ze Joden, Hindoes, Moslims en atheïsten in willen sluiten.
Dat vormt dan het bewijs dat er een omvattend seculier-progressief (‘liberal’) complot is om de christelijke cultuur uit te vagen. In Nederland heeft de goegemeente weinig op met geloof, maar dat wil niet zeggen dat er geen cultuurstrijd te voeren valt.
Ook in Europa is er namelijk een algeheel gevoel van culturele benauwenis dat de Leitkultur op de tocht staat, maar dan niet vanwege het secularisme; integendeel, vanwege de moslims. Die zouden maken dat (hoge)scholen geen kerstboom meer durven uitstallen, dat ‘vrolijk kerstfeest’ steeds vaker verandert in ‘fijne feestdagen’ en dat supermarkten geen kerststollen meer aanbieden maar feestbroden.
Rechtse media
Zelfs een Duitstalige afdeling van een eliteschool in Istanboel waar elke verwijzing naar kerstmis door de Turkse schoolleiding verboden zou zijn, werd erbij gehaald. Men zag de lange arm van Ankara al vuistdiep in het Duitse Weihnachtsfeier graaien.
Jaja, ’t is me wat!
Rechtse media als de Telegraaf en WNL stoken het vreugdevuur van het onbehagen naar hun grote voorbeeld Fox News aan de overzijde van de plas daarbij lekker op.
“Een groeiend aantal bedrijven, scholen en instellingen vermijdt krampachtig het woord kerst om ’andersgelovigen’ niet te kwetsen, aldus de krant van kankerend Nederland. En voor het geval de boodschap nog niet duidelijk was gooit ze er nog een ronkende column overheen.
Bij WNL (ook wel Telegraaf-TV, van uw en mijn belastingcenten) doen ze nog eens dunnetjes over.
Sociale hypochondrie
Veel van dit wild geraas bestaat uit paranoïde overdrijving. Door wakkere tweeps werd er al op gewezen dat het begrip ‘feeststol’ al sinds de jaren tachtig door het bakkersgilde wordt gebruikt, en het artikel in de Telegraaf hangt (uiteraard) van halve waarheden en verdraaiingen aan elkaar. Op de feiten wijzen zal echter zoals gewoonlijk weinig helpen het gevoel van culturele belegering in te dammen.
Vraag is waar dat onbestemde gevoel dat de eigen cultuur onder druk staat eigenlijk in wortelt. Ik geloof er namelijk niks van dat men zich druk zou maken over woordjesgebruik indien men over het nodige culturele zelfvertrouwen zou beschikken.
Want laten we wel zijn: kerst wordt ook dit jaar gewoon gevierd, met versierde dennenbomen, kerstmannen en traditionele koorzangen en kerstmissen. Dus vanwaar de dringende behoefte dat de Appie Heijn en de HEMA de pseudochristelijke tintjes van een commerciële orgie van midwintergezelligheid onderstrepen?
Het is wat dat aangaat wellicht raadzaam de diagnose van socioloog Willem Schinkel er nog eens bij te pakken. Westerse maatschappijen lijden in zijn optiek aan ‘sociale hypochondrie’:
Nederland gedraagt zich als een paranoïde patiënt zonder zelfvertrouwen, die overal om zich heen bedreigingen ziet van zogenaamde radicale elementen of vreemde smetten.
Daaronder zit de voorstelling van de samenleving als lichaam. Maar, zegt Schinkel, als de samenleving een lichaam is, is ze ook sterfelijk. En met onze eigen vergankelijkheid komen we maar moeilijk in het reine. Vroeger loste men dat op met fantasieën over een utopische toekomst (een soort hiernamaals), maar de grote verhalen hebben allemaal aan geloofwaardigheid ingeboet.
[E]r is geen consensus meer over de richting die we opgaan. De maatschappij heeft als het ware geamputeerde benen; ze is niet langer op weg ergens naartoe. Wij weten niet meer wie wij zijn, waar we voor staan.
Projectie
Het lijkt me de spijker op z’n kop. Al dat bange geklaag over de zogenaamde teloorgang van kerstmis is een flink staaltje projectie. Dat moet je niet aan ‘de Ander’ wijten, zoals de enge moslims; die vinden kerst vaak hartstikke leuk, al mag dat eigenlijk niet van hun geloof (lekker boeiûh!).
Nee, veeleer moet je dan eens bij jezelf te rade gaan hoe het komt dat je geen vertrouwen hebt in de innerlijke kracht van de eigen cultuur.
Reacties (34)
En toen werd de Feesttol tenminste wel in guldens betaald! (tering duur trouwens, Fl.8,95….kocht je 2 Suskes en Wiskes voor).
PS: En zelfs als de Openbare school kerstfeest eruit gooit ? Mogen ze dat lekker zelf weten? Kan niet wachten dat de Telegraaf en Geen Stijl moeilijk gaan doen dat door de komst van het continue rooster de oerHollandse woensdagmiddag vrij traditie wordt afgeschaft. (No kidding, dat heb ik echt gehoord bij ons op het schoolplein: “is zo jammer, ik heb zo leuke herinneringen aan de woensdag middagen….”, en ander nostalgisch gezeik)
De gevulde lekkernij wordt ook graag gegeten met Pasen.
Gelukkig grijpt het Kerstchauvinisme nog niet al te wild om zich heen; ik heb gisteren mijn kapster “fijne feestdagen” gewenst en ben zonder kleerscheuren ontkomen.
Op de basisschool van mijn dochter waren alle religieuze verwijzingen naar kerst in de kerstliedjes stelselmatig weggejorist.
Nog steeds stond iedereen het feest gewoon te vieren, maar dat is natuurlijk bijzaak.
AND SO IT BEGINS
Ik hoorde trouwens dat de feeststol bij AH gewoon feeststol heet omdat ze dan dezelfde verpakking nog een keer kunnen gebruiken met pasen. Dat is toch traditioneel Nederlands koopmanschap waar de kindertjes van GeenStijl cs hun vingertjes bij af kunnen likken, al dan niet na het nuttigen van genoemde stol.
De verborgen in boodschap in dit stukje is natuurlijk dat er geen inflatie was tussen ’85 en ’87, maar daar trap ik mooi niet in, want het gewicht van dat ding is in twee jaar gezakt van 950 gram naar 850 gram.
Ik vermoed dat die feeststol gemakkelijk de pasen gaat halen, dus waarom dan niet gewoon in de standaard verpakking laten zitten?
Het ’traditionele’ kerstfeestje dat openbare basisscholen hielden was op de meeste scholen pakweg TIEN JAAR GELEDEN al omgedoopt tot ‘vredesfeest’. Maar dat wisten die kinderloze (en, nota bene, atheïstische) alt-neo-yuppen die het hardst lopen te mekkeren op de teloorgang van onze Judeo-Christelijke cultuur natuurlijk niet.
Om even in te haken op de feeststol: die van de Jumbo heeft een rol amandelspijs met aan elke kant 5 cm ‘dode ruimte’. Neem liever die van de Aldi. Daar gaat de spijs van ‘kontje tot ‘kontje’.
@7 Zeker in de PvdA-belt Amsterdam-Utrecht Nijmegen, waar ze ook het originele Sinterklaasfeest afgeschaft hebben, daarbuiten doet men nagenoeg niet aan die onzin. Kerst is oorspronkelijk overigens ook geen Christelijk feest, dat bestond al voordat de Bijbel bij elkaar was verzonnen.
Langzamerhand lijkt het gezeik over Zwarte Piet en Kerst steeds meer op een partijtje ordinair burgertje treiteren van de linkse elite. En zich maar af blijven vragen waarom hun kiezers massaal weglopen naar de PVV.
Het lijkt mij voor sommige Christenen een gruwel dat allerlei feestjes met een boom met kado’s eronder “Kerstfeest” genoemd worden. Zo worden kinderen misleid over de inhoud van Kerstmis.
“Kerststol” vinden sommigen misschien ook misbruik van gods naam.
Zijn er christelijke scholen die geen kerstboom toelaten?
(en dan niet wegens brandgevaar)
Dat ging hierom toch?
http://reason.com/blog/2016/12/15/texas-womans-university-all-inclusive-mu
En het feit dat een meneer vindt dat de kerstman, en de kerstboom ‘religieuze’ symbolen zouden zijn. Een groter licht gaf nog nooit les op een universiteit, da’s wel zeker!
@10 De kerstman en de kerstboom zijn inderdaad religieuze symbolen, maar dan van een geseculariseerde publieke volksreligie.
Verder zijn dit soort voorbeelden van doorgeschoten ideologische correctheid inderdaad waar Fox News cum suis jaarlijks bovenop springt.
Zo’n universiteit geeft een richtlijn uit op advies van een of andere diversiteitsideoloog, en dekt zichzelf daarmee handig in: kijk eens hoe inclusief we zijn! Wij sluiten niemand uit, we stoten niemand voor de voeten!
Gewoon niks aantrekken van deze flauwekul.
Ok!
Er is een luxe soort brood te koop dat rond kerstmis volgens sommige kerststol moet heten; persoonlijk vindt ik de smaak belangrijker dan de naam.
Nu ben geen aanhanger van welke religie dan ook en heb vanmiddag een verrekt mooie en lekkere (biologische) stol gekocht.
Omdat ik niet in de onbevlekte ontvangenis geloof noem ik het een “Kerstsnol”.
;-)
N.B.
Misschien is dit ook best aardig leesvoer.
@8: Tuurlijk joh, het sinterklaasfeest is afgeschaft …
En toch vraag jij je af waarom mannetjes zoals jij dom gevonden worden ?
@8: Haha, het wachten was op de pavlovreactie over “de linkse elite”, een entiteit die alleen bestaat in de hoofden van een deel van de rechtse elite.
@11: “geseculariseerde publieke volksreligie”
Ok… En tot zo ver mensen zand in de ogen strooien met mooie termen bullshit ;-) Ik wacht de wikipedia linkjes wel af, waarin dit fenomeen beschreven staat. Prettige kerst!
@15 Ik zou je kunnen doorverwijzen naar Meerten ter Borg, die in Het geloof der goddelozen (1996) voorbeelden zoekt van ‘religie’ in een geseculariseerd publiek domein.
Samenlevingen hebben namelijk behoefte aan verbinding, aan verhalen en rituelen die gezamenlijk en publiek beleefd worden. Vroeger had men daar de kerk voor, maar de kerken zijn sinds de Reformatie steeds meer versplinterd en gefragmenteerd geraakt, er kwamen stromingen naast (socialisten, liberalen), en uiteindelijk is de rol van de kerk in de samenleving, maar ook van politieke stromingen (de Verzuiling) uitgespeeld; of zo je wilt: als een nachtkaars uitgedoofd.
Toch blijft de behoefte aan een publieke religie, aan gezamenlijk gedeelde en beleefde rituelen en verhalen bestaan, zij het in geseculariseerde vorm, aangezien geloof in goden door de meeste mensen niet langer serieus genomen wordt.
Kerst is daar een voorbeeld van. Maar ook de koningshuiscultus met Prinsjesdag, de Gouden Koets, en Koningsdag (en natuurlijk de Kersttoespraak van de vorst). Of Dodenherdenking en Bevrijdingsdag.
Voetbal is een ander voorbeeld: wanneer het nationale elftal speelt voelt iedereen zich een paar weken ‘wij’; de Oranjekoorts, strijdliederen, extravagante uitdossingen, dat zijn allemaal voorbeelden van rituele uitingen die de functie van religie overnemen, maar dan in geseculariseerde vorm.
Sinterklaas is een ander voorbeeld (en vanuit die optiek valt ook licht te werpen op het gegeven dat men zo heftig reageert op verandering in het uiterlijk van Zwarte Piet. Net zo heftig als wanneer in een kerk de liturgie veranderd wordt – vinden mensen ook niet fijn).
Zelfs de verhitte non-discussie over de term ‘kerst’ die onder druk zou staan, zou je vanuit deze optiek kunnen bezien (zeker gezien de parallellen met de ‘war on Christmas’): de dominante cultuur heeft namelijk publieke bekrachtiging nodig, alweer: met gezamenlijke verhalen en rituelen, zoals het optuigen van kerstbomen, kerstmannen in de straat, sierverlichting, kerstwensen, etc.
@16: Wat wil je nu eigenlijk zeggen? Dat het je verbaast dat mensen geborgenheid zoeken bij gelijkgestemden? Lijkt mij een open deur. Gebeurt al eeuwenlang en in alle culturen.
@14: Ik ben links zolang ik niets met de linkse elite te maken hoef te hebben. Wat een wereldvreemd volkje is dat. Overigens is rechts nog veel erger mocht dat een troost zijn. Wat daaruit wel volgt is dat ik politiek dakloos ben. Dus als je mij ergens ziet staan met een krantje, koop hem dan gewoon en steel niet van me.
@8
Nee, hier in het Katholieke zuiden. (Oei, daar barst je PvdA-belt bubble)
Waar komt het woordje ‘Kerst’ dan vandaan, waarvan kinderloze atheïstische neoyuppen vinden dat die naam behouden moet blijven?
Wat is dat originele Sinterklaasfeest dan? Die van de 19e eeuw, toen men kinderen nog mocht slaan?
You betcha! Niks leukers dan een stel schreeuwerds op het internet het bloed onder de nagels vandaan te ‘discussiëren’. Hoe harder ik mee discussiëer, hoe dikker die adertjes in die slapen opzwellen, bij bijvoorbeeld Geenstijl en YouTube (eeuwig zonde dat NuJij weg is). Niet te geloven hoe mensen op het internet dit soort triviale zaken kunnen opblazen en ontploffen van woede.
Wat ik dan wel weer apart vind is dat je diezelfde types nooit hoort over de invasie van Halloween en St. Patrick hier in ons kikkerlandje. Wellicht volgend jaar ook Thanksgiving vieren?
@16: Weet je, als iemand op deze manier begint, moet ik altijd denken aan die scene uit de film ‘Airport’, waarin een jonge passagier opmerkt dat het vliegtuig moet zijn gedraaid, wat de passagiers niet mogen weten, en de kapitein hem vervolgens op de volgende manier afserveert:
Je kunt ook gewoon zeggen dat ‘geseculariseerde publieke volksreligie’ duur klinkende onzin is. Ik heb op de kunstacademie gezeten en ik ken het geluid ervan.
@14: even los van de discussie,maar je benoemt een rechtse elite in een comment over de onzin van een linkse elite. waarom zou er wel een rechtse elite bestaan en geen linkse?
sargasso reaguurders beginnen aardig hypocriet over te komen. links vs rechts waarbij beide kanten niet door hebben dat ze allemaal hetzelfde reageren. men ziet zichzelf niet in de spiegel….
ik vermoed dat dat komt omdat het gros hier het gaat om hun eigen gelijk. men hoort wat men wil horen, men leest wat men wil lezen. complete farce hier…
continue aanvallen op reaguurders waarbij ze weg gezet worden als dom, pvv volk, rechts, generaliserend, xenofoob… en dat alles vanuit een alwetende verhevenheid. (andersom ook overigens, linkse elite, linkse hobbies, politiek correct ..)
kort gezegd, op het moment dat er iets gepost wordt wat niet bevalt, wordt er op de persoon gespeeld.
de reacties hieronder zullen dat bevestigen. daaruit zal blijken dat men niet weet wat het verschil is tussen een discussie en een debat. (deze post is duidelijk een debat post van mij , dus de reaguurder die hierop reageert en met mij in discussie gaat heeft het niet gesnapt, maar helpt mij daarmee in mijn debat :) )
@14 Haha, het wachten was op de pavlovreactie over “de rechtse elite”, een entiteit die alleen bestaat in de hoofden van een deel van de linkse elite.
kort gezegd Bismarck, je valt behoorlijk door de mand met die comment.
@19:
Kerst komt van de Germanen vierden rond Midwinter (21 december) reeds midwinter- of joelfeesten (winterzonnewende) waarbij het boze werd verjaagd en het licht werd begroet. In de Scandinavische talen heet Kerstmis tot op vandaag jul.
De kerstman is een ”uitvinding” van CocaCola
Er is overigens wel al decennia lang een zekere vervanging van cultuur bezig in Nederland. Dat is ontegenzeggelijk te merken, vooral in de feestdagen, die steeds meer veramerikanizeerd worden. Zo is daar al enkele decennia Valentijn, zo is daar in recentere tijden de Amerikaanse kerstmis (met kadootjes, een heel onhollandse gewoonte!), zo is daar nog wat recenter halloween en nu dus ook de geïmporteerde culturele uiting van het verzet tegen de “war on christmas” (en andere “war on christianity” windmolens). De fixatie van onze rechtse elite (inclusief onze premier) op de VS smeert die culturele vervanging tot een steeds rapper tempo.
@21: “waarom zou er wel een rechtse elite bestaan en geen linkse?”
Het is eigenlijk een pleonasme. Elite is namelijk rechts, iedere elite wordt ook bijna wetmatig rechts, zelfs als ze ooit vanuit een linkse beweging aan de macht is gekomen (denk bv. aan Barroso of Kok). De elite in Nederland behoort niet tot de weinige uitzonderingen daarop.
@24. nee, er is gewoon een elite in Nederland. En ja die bestaat uit personen uit alle kringen. er is echter maar 1 elite die er succesvol in slaagt aan de macht te blijven door verdeel en heers toe te passen.
het volk houdt zich bezig met de links rechts discussie en de elite blijft aan de macht.
(noem jij de elite. in china, cuba en noord korea rechts? of bestaat daar geen elite?). wat is rechts en wat is links eigenlijk?
is het eigenlijk niet heel simpel:
1 waar vind ik dat ik hoor? links of rechts. watever het antwoord, alles waar ik het niet mee eens ben geef ik de noemer die ikzelf niet denk te zijn.
voorbeeld:
ik vind mezelf links. dan is het issue van d vluchtelingen problematiek veroorzaakt door rechts, want … (vul de standaard riedel maar in)
vind ik mezelf rechts, dan is het issue van de vluchtelingen problematiek veroorzaakt door links, want….
( vul zelf de standaard riedel maar in)
gevolg is dat er alleen maar strijd is over een onderwerp waar we het blijkbaar over eens zijn dat er iets mee moet gebeuren…ondertussen gebeurt er niets en kan de politiek rustig doorgaan met wat ze eigenlijk willen (bezig zijn voor het grote kapitaal zodat ook zij straks gegaranderd zijn van goede baantjes . waarom zou je iets doen aan belasting paradijs Nederland als je dat straks een goed bijbaantje opleverd?)
@20:
Ook de buik vol van dat gebazel van kunstpausen als Edward Lucie-Smith? Architecten en planologen hebben er ook een handje van. Ze palmen -gesteund door de bouwmafia- daarmee die kinkels van menige gemeenteraad volledig in en je vindt die blaaskakerij later weer terug in allerlei kunst- en architectuurboeken die vooral geschreven lijken te zijn om te benadrukken dat de auteur ook naar school is geweest.
Maar ik dwaal af.
@25:
Say what? Misschien kun je dit verklaren met je elite uit alle kringen? https://sargasso.nl/wp-content/uploads/2015/02/4-loon-vs-vennootsbelasting.png
@26: Ik was van de generatie Foucault en Georges Bataille. Met name die laatste is echt een shitsalesman pur sang. Die overigens op een interessante manier parallel redeneert aan nonzen Prediker hier: zo iemand die zich niet kan voorstellen dat mensen niet een religie hebben. Door persoonlijke omstandigheden waarschijnlijk: generationeel gezien net iets te kort ervan verwijderd. Fransen hebben daar, met hun pervasieve katholicisme en hun laicite, überhaupt wel een handje van.
@28: Ha, Bataille. Het verbaast me dat in de lijstjes van sterke beginzinnen zijn novelle De Dode/Le mort nog steeds ontbreekt.
@28 Ondertussen heb ik je nog geen enkel inhoudelijk argument zien geven op mijn argumentatie in #16.
Het enige dat je levert is vergelijkingen met zaken die jij ongunstig vindt en als evident ridicuul afschildert, en een autoriteitsargument: je eigen, volgens jouwzelf geweldig afgestelde bullshitdetector.
In de Griekse en Romeinse tijd had je publieke religie: er werd geofferd aan de goden en aan de keizer, met festiviteiten, rituelen en vertoon van pracht en praal.
Stel nu dat men het geloof in goden stukje bij beetje verloor, en dat de notie dat de keizer goddelijk was langzaam steeds meer als een metafoor werd gezien, maar dat men alle ceremoniën, rituelen en festiviteiten gewoon door bleef vieren…
Op welk punt zou dit het karakter van een publieksreligie verliezen? Als alle uiterlijk vertoon hetzelfde blijft, en de functie hetzelfde blijft (het legitimeren van machtstructuren, cohesie smeden in de samenleving, zin en betekenis geven aan de staat en de samenleving), waarom is het dan minder ‘religie’ als men niet echt meer gelooft dat er iets bovennatuurlijks mee gemoeid is?
Ik zeg niet dat ik het niet mis kan hebben, maar jij doet net alsof het louter berust op ingewikkeld klinkend jargon. Volgens mij gebruik ik nauwelijks jargon en is de redenering heel goed te volgen.
Dat je het er niet mee eens bent, dat kan: maar je levert geen enkel inhoudelijk argument waarom ik het bij het verkeerde eind heb. Een zwaktebod.
@30: Oh kom op – het is kerst en jij loopt humorloos te doen! Wat mensen ‘religie’ noemen is volkomen niet te onderscheiden van wat andere mensen ‘cultuur’ noemen. Alleen doen mensen, zodra het ze wat kan schelen, alsof ‘religie’ een duidelijk gedefinieerd ding is (dixit menig imam), met boeken en zo, en ‘cultuur’ ondefinieerbaar (dixit Maxima). Sure, mensen hebben behoefte aan rituelen. So what. Zo lang des mensen gedragingen binnen de kaders van de wet blijven, soit. Zo lang men de wet indiscriminatoir handhaaft, soit. Zo lang een set gebruiken niet diametraal tegenover des mensen hun primaire gedragingen staat en de gulden regel niet overschrijdt, soit.
Je kunt moeilijk doen en je kunt makkelijk doen. Ik heb een schijthekel aan al die sociologie van de koude grond. Ik ben ermee doodgegooid ooit, en ik weet heus wel wat onzin is en wat niet.
25: “er is echter maar 1 elite die er succesvol in slaagt aan de macht te blijven “
Precies en die is rechts.
“(noem jij de elite. in china, cuba en noord korea rechts? of bestaat daar geen elite?).
Daar bestaan ook elites en ja die zijn rechts, net als overal.
@31 Ik weet niet of ik het daar helemaal mee eens ben – vooral de categorische ontkenning in het woord ‘volkomen’ lijkt me problematisch – maar stel dat je hierin gelijk zou hebben: zou dat niet juist onderstrepen wat ik hierboven beweer?
Je argument werkt namelijk twee kanten op: veel van wat mensen als gewoon ‘onze cultuur’ beschouwen, valt dan evenmin te onderscheiden van ‘cultuur’.
Het lijkt me trouwens dat ‘religie’ een aanduiding is voor een subset van menselijke gebruiken die vallen onder de bredere parapluterm ‘cultuur’.
Niet alle culturele gebruiken zijn religieus: dat we in Nederland ouderen vestigen in bejaardenhuizen of afgeperkte tuinen hebben of staan op stiptheid bijvoorbeeld maakt onderdeel uit van onze cultuur, maar kan toch moeilijk als religieus worden aangemerkt.
Alweer: dit argument onderstreept nu juist mijn betoog. Jij bent immers degene die moet veronderstellen dat religie een duidelijk gedefinieerd ding is, wil je kunnen volhouden dat wat ik hierboven betoog over geseculariseerde publieke religie evident nonsens is.
Tja, dat autoriteitsargument is net zo sterk als een beroep op je eksterogen. Het is van nul en generlei waarde.
@33:
Prima. Punt voor jou. Maar Pyrrusoverwinning, want het is ook zonder belang. En dat is iets wat jij niet ziet / wil zien. En dat komt waarschijnlijk omdat jij waarde hecht aan religie, somehow.
Gegeven wat je eerder postte, zou je ook kunnen aanvoeren dat stiptheid juist *wel* onder religie valt. En dat is een algemeen probleem: wat wel of niet een religie is, trekt zich niks aan van *jouw* individuele begrip ervan. Er zijn in de VS kerken die ‘geld’ tot religie hebben verheven. Er zijn religies die gaan over juwelen, halskettingen, tatoeages, magnetiserende machientjes, of met behulp van palmen nagebouwde propellorvliegtuigen. Er zijn religies die geen hiernamaals kennen, of geen opgeschreven traditie.
Ik blijf bij mijn punt: het is *volkomen* niet van elkaar te onderscheiden, en het is ook *volkomen* onbelangrijk (caveats apply, zie eerder postje over legaliteit etc).