En als hy oorlog wil, hy oorlog kry…

Bij de naam Eugène Terre’Blanche zweeft mij altijd een specifiek beeld voor ogen. Een man, met witte baard, die voor een uitzinnige menigte staat, en uitschreeuwt: “En als hy oorlog wil, hy oorlog kry…” In mijn herinnering draagt Terre’Blanche ook nog een cowboyhoed, en heeft hij een geweer in zijn rechterhand. Deze elementen zijn wellicht door mijn verbeelding toegevoegd. Ik heb het fragment, daterend uit de vroege jaren negentig, niet op YouTube terug weten te vinden. Ook de exacte context valt niet meer te achterhalen, en ook niet wie er precies met ‘hy’ bedoeld wordt. Voor dat laatste zijn er echter twee duidelijke kandidaten: Frederik Willem de Klerk, leider van de Nasionale Party en destijds president van Zuid-Afrika, en Nelson Mandela, leider van het ANC.

Destijds was de uitroep van Terre’Blanche erg angstaanjagend. Terugkijkend is hij eerder ironisch, of bijna hilarisch. Terre’Blanche bood hier de Klerk en Mandela het vooruitzicht van een oorlog aan. De impliciete reactie van de heren kwam neer op een heel beleefd ‘nee’. Ze kozen voor een vreedzame oplossing voor de situatie in Zuid-Afrika, en tegen de apocalypse van rassengeweld die de hele tweede helft van de twintigste eeuw een waarschijnlijke uitkomst had geleken.

Hiermee was Terre’Blanche tot een clown gereduceerd. Het geweld dat zijn Afrikaner Weerstandsbeweging in 1994 ontketende bleef zonder consequenties. Terre’Blanche mocht zelfs niet de genoegdoening smaken om martelaar voor zijn sinistere wereldbeeld te worden. In veel landen zou hij voor zijn misdaden de doodstraf hebben gekregen. De Waarheids- en Verzoeningscommissie verleende hem echter gratie. Hij ging later nog wel voor een paar jaar de gevangenis in, maar voor een ordinaire mishandeling, en niet voor een politieke misdaad.

Daarom is de brute moord op Terre’Blanche afgelopen zaterdag veel erger voor Zuid-Afrika dan voor Terre’Blanche zelf. Terre’Blanche heeft de kans gekregen alsnog een martelaar te worden. De apocalypse van racistisch geweld die hij had aangekondigd is, in de extreem wrede manier waarop hij is omgebracht, toch een beetje werkelijkheid geworden.