Koningin Elizabeth had vorige week in haar troonrede een verrassing voor de pers: de smaadwetten worden veranderd zodat de pers een grotere vrijheid krijgt en journalisten minder bang hoeven te zijn voor processen die zelfs tot het faillissement van hun bedrijf kunnen leiden. Het huidige systeem van ‘success fees’ komt er in de praktijk op neer dat de rijkste partij aan het kortste eind trekt. Een jarenlang slepende zaak van het Britse model Naomi Campbell tegen de Daily Mirror kostte de krant vorig jaar uiteindelijk een miljoen pond. Met zo’n voorbeeld voor ogen kijk je als journalist wel een beetje uit voordat je over iemand met enig fortuin iets vervelends gaat publiceren. Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens veroordeeld het Britse systeem dan ook. Het is opmerkelijk dat het Verenigd Koninkrijk, dat in andere zaken heeft laten weten zich niets van het Hof aan te trekken, nu de kritiek op de persvrijheid wel ter harte neemt.Dankzij de Liberal democrats, wellicht?
In de Press Freedom Index 2011-2012 van Reporters sans Frontières staat het Verenigd Koninkrijk op de 28e plaats, nog onder landen als Jamaica, Namibië, Suriname en Mali. Er moet daar dus nog wel wat gebeuren. Maar dat geldt niet alleen voor de Britten.
In de top van de Index vinden we Finland en Noorwegen met Estland en Nederland op een gedeelde derde plaats. Onder het Verenigd Koninkrijk vinden we nog Portugal, Frankrijk, Spanje, Hongarije, Roemenië en Letland.
Spanje lijkt de weg omhoog nog niet gevonden te hebben. In een poging het massale protest van jongeren tegen de regering in te dammen komt er in dit land een wet die bepaalt dat oproepen om te demonstreren via de sociale media strafbaar zijn. Het komt aardig in de buurt van de primitieve praktijk om de boodschapper van ongewenst nieuws te onthoofden.
Primitiever en vele malen ernstiger is de situatie in de enige echte dictatuur in Europa: Wit-Rusland. Het land is nog steeds lid van de OVSE, de oude organisatie voor Oost-West samenwerking. Die organisatie heeft een functionaris voor de persvrijheid, Dunja Mijatovic, die president Loekasjenko van Wit-Rusland vorige week opriep om de teugels wat te laten vieren en gevangen journalisten vrij te laten. Erg sterk klonk haar oproep niet maar de OVSE heeft dan ook weinig middelen zo lang Rusland zijn buurland de hand boven het hoofd houdt. Van de EU zou je misschien meer druk kunnen verwachten, met name op economisch gebied. Vorig jaar steeg de handel tussen de landen van de EU en Wit-Rusland nog met 220%.
De EU is het afgelopen jaar vooral druk geweest met Hongarije. De regering van Viktor Orbán heeft enkele kleine wijzigingen doorgevoerd in de omstreden mediawet, die de Europese Commissie geruststelden. Maar dat wil nog niet zeggen dat er in dit land sprake is van persvrijheid. Helaas heeft de EU volgens Neelie Kroes niet meer mogelijkheden om op dit punt in te grijpen.
In Kosovo, ten slotte, voeren journalisten actie tegen een nieuwe wet die vervolging wegens smaad vergemakkelijkt en hen kan dwingen hun bronnen te onthullen. Ze moeten het daar nog leren, is dan je eerste gedachte. Maar is dat wel terecht gezien de toestand in de rest van Europa, om van de situatie buiten Europa nog maar niet te spreken?
Reacties (2)
Laat het maar op de oppervlakte komen, het is veel beter dat mensen zien wat er nu gebeurt met persvrijheid. Momenteel moeten journalisten constant dealtjes sluiten met politici en bedrijven om iets te mogen schrijven over ze. Die laffe interviews en advertorials vermomd als persconferenties zijn een stuk gevaarlijker voor de mens dan een wet die openlijk recht in het gezicht van persvrijheid spuugt.
“Momenteel moeten journalisten constant dealtjes sluiten met politici en bedrijven om iets te mogen schrijven over ze.”
Dat klopt, overal gebeurt dat. Zoals bij minister Schippers die bij P en W langskomt. De huisartsen mogen niet aanwezig zijn, anders komt ze niet. De huisartsen kregen toezegging van P en W dat er gevraagd zou worden aan de minister waarom zij niet aanwezig mochten zijn. Die vraag is zelfs niet gesteld.
Een aardige eyeopener is het radioprogramma Argos (zaterdag radio 1 12.15 uur), dan merk je hoeveel mensen hun mond stijf dicht (moeten) houden.