VERSLAG - Ter gelegenheid van de Dag van de Persvrijheid publiceerde de Nederlandse Vereniging voor Journalisten (NVJ) een nieuw onderzoek naar bedreigingen, intimidaties en geweld waar journalisten mee te maken hebben. Twee jaar geleden is er al eens onderzoek op dit gebied gedaan door voormalig ombudsman Alex Brenninkmeijer en Marjolein Odekerken. De resultaten waren volgens de NVJ tamelijk verontrustend. In het nieuwe onderzoek van Odekerken en Laura Das was de focus gericht op vrouwen en online pogingen tot intimidatie. De helft van de vrouwelijke journalisten in Nederland heeft daar ervaring mee vanwege hun werk. Vooral vrouwen met een migratieachtergrond en freelancers melden vervelende incidenten.
Het onderzoek werd woensdag j.l. gepresenteerd op het Festival van het Vrije Woord in Hilversum waarna een forum de resultaten besprak. Opvallend is het verschil in bedreigingen tussen mannen en vrouwen. Mannelijke journalisten hebben ook te maken met bedreigingen, en soms zelfs fysiek geweld. Misdaadverslaggevers Paul Vugts en John van den Heuvel hebben zelfs politiebescherming. Vorig jaar zijn de gebouwen van de Telegraaf en Panorama door criminelen vernield (een van de redenen waarom Nederland een plaats is gezakt op de Persvrijheidsmonitor). Maar de bedreigingen van mannen betreffen vrijwel altijd wát ze schrijven of filmen, terwijl vrouwen online geconfronteerd worden met seksistische en racistische uitingen vanwege hun identiteit. NRC-columniste en forumlid Clarice Gargard: ‘De boodschap is eigenlijk dat ik niet thuis hoor in het publieke debat.’ De vertegenwoordigster van SOFO, een door de OVSE geïnitiëerd programma voor de Safety of Female Journalists Online, zei het zo: mannelijke journalisten worden aangevallen op hun standpunt, vrouwen omdat ze een überhaupt een standpunt naar buiten brengen; en des te vaker naarmate het een dissident standpunt betreft.
Impact
‘De impact van die bedreigingen is fors. Enerzijds gaat het om mentale schade, dat wil zeggen stress, angst, slapeloosheid, PTSS. Sommigen komen terecht in de Ziektewet. Ook zijn er grote gevolgen voor de wijze waarop de journalisten te werk gaan en waarbij zelfcensuur op de loer ligt. Ze behandelen bepaalde onderwerpen niet meer (18%), mijden locaties, evenementen of bepaalde groepen (23%), breken vroegtijdig werk af (12%) en zijn bang om bepaald nieuws naar buiten te brengen (27%).’
Wat te doen
In het debat tijdens het Festival van de Vrije Woord constateerde moderator Joost Vullings dat niemand maatregelen bepleitte die de online bedreigingen misschien zouden kunnen stoppen, zoals opheffing van de anonimiteit op sociale media. De vraag is meer hoe je er mee om gaat. Hoe reageer je op online intimidaties en bedreigingen? Bij voorkeur niet, of in elk geval niet te veel, anders kom je niet meer aan je werk toe. Maar toch. Zo’n scheldpartij via Twitter of Facebook gaat je niet in je koude kleren zitten. Aangifte doen is niet altijd aan de orde omdat de grens van de strafbare uitingen in veel gevallen niet wordt bereikt. Maar als die overschreden wordt zou je toch wel naar de politie moeten stappen, ook al kost het veel tijd. Er is behoefte aan een richtlijn om dat te kunnen beoordelen: wanneer is een bedreiging of intimidatie mogelijk strafbaar?
Wat vervolgens door meerdere discussianten werd beklemtoond is het belang van een organisatie die achter je staat als je bedreigd wordt. Het moet niet het probleem worden van de bedreigde persoon. Onderzoekster Marjolein Odekerken benadrukt het belang van de bereidheid om er een collectieve zaak van te maken: onderlinge solidariteit moet leiden tot krachtdadig optreden en minder individuele kwetsbaarheid. Zij pleit onder meer voor cursussen en trainingen en het agenderen van het onderwerp op de redactie in groepsgesprekken.
Reacties (17)
Volgens mij zou de Nederlandse politie die organisatie moeten zijn.
Dat is dan alvast een punt waarop de politie beter zou moeten presteren.
Ik blijf het zeggen: wat we nu meemaken, namelijk dat de alfa’s en gamma’s van deze wereld worden geconfronteerd met de uitwassen van online cultuur, is iets wat de beta’s al twintig jaar weten: ja, de anonimiteit van het Internet is iets goeds, maar het leidt ook tot onaangenaamheden. Het antwoord is: negeren, en je gewoon zelf goed gedragen.
Het antwoord is in ieder geval niet: nepnieuws roepen, of verplichte identificatie afdwingen. If you can’t stand the heat, stay out of the kitchen. Het is ook gewoon een wereld voor volwassen mensen, namelijk.
@2:
Het antwoord is: negeren, en je gewoon zelf goed gedragen.
Dat klinkt wel heer erg als de Duk-quote dat Rusland een prima land om te wonen is zolang je maar niets zegt waar de machthebbers zich aan zouden kunnen storen.
@1: Met minder kunstmatige criminaliteit (zoals wietplantages) zou de politie daar ook capaciteit voor vrij hebben. Probleem blijft echter dat ook bij de politie het in ontwikkeling gestagneerde mannenbrein, waarbij de vrouw bij voorkeur nog handelingsonbekwaam is, nog best wel vaak voorkomt.
Daarbij gebeuren ook bij de politie nog steeds wel eens dingen, waar ze liever geen pers bij hebben. Sommige dingen zuiver kunnen scheiden is voor menige agent letterlijk ‘above his pay-grade’.
Die vrouwen zijn dan wel geëmancipeerd, maar de mannen niet geëvrouwcipeerd. En de voorbeelden zijn nog steeds haantjes die van zo hoog mogelijk op de apenrots zo ver mogelijk willen pissen.
Te lokaal. Journalisten zouden zich meer moeten uitspreken over hun collega’s elders in religieus beknellende sferen en daar hun analyses op los laten.
@5: ook dat kan de nodige ergernis opleveren. Moet je hier dan bedreiging en intimidatie van journalisten negeren?
@1: de politie komt alleen in beeld als er sprake is van een mogelijke overtreding van de wet. Je kunt de wet niet zover oprekken dat je voor alle smerige opmerkingen de politie moet inschakelen. Maar ze kunnen de journalist wel zodanig raken dat de persvrijheid wordt aangetast. Dat vraagt om actie van de hele persorganisatie.
@7: Als er een auto met een stel skinheads voor je huis staan te posten, en diezelfde lui staan later ’toevallig’ ook bij je werkgever of bij de basisschool waar je kinderen opzitten, dan kan de politie daar niets aan doen. Maar dat soort dingen zijn niet OK.
@7
Ik blijf me verzetten tegen de neiging om overal maar grondrechten zoals persvrijheid (of vrijheid van meningsuiting, of academische vrijheid bij te halen). Wie een ander bedreigt of intimideert, of geweld gebruikt vanwege het werk (journalist, leraar, hulpverlener, politicus, verkeersregelaar) dat die ander doet is een enorme hufter. Maar de grondrechten komen pas in het geding als zulke hufters de macht grijpen.
Alles maar een aantasting van een grondrecht noemen is begripsinflatie. En juist die begripsinflatie zou wel eens echt tot aantasting van grondrechten kunnen leiden. Want degenen die in het minste of geringste een aantasting van (hun) rechten zien, kunnen dat als excuus gebruiken om rechten van anderen in te perken.
@9:
Niet mee eens. Als er hufters aan de macht zijn is het veel te laat.
Je moet juist je stem verheffen en je rechten opeisen voordat de hufters aan de macht komen.
Degenen, die hun grondrechten aangetast zien, kunnen natuurlijk niet de rechten van anderen inperken. Wat u niet wilt dat u geschiedt, doet dat ook een ander niet.
@10
Volgens mij zou zelfs jij kunnen begrijpen dat dat precies is waar het me om gaat.
@grink: Risico-werk is wel makkelijker als er geen kinderen zijn. Ik denk dat het geen toeval is dat Wilders geen kinderen heeft. Voor journalisten geldt hetzelfde.
Donner – toen minister – werd eens mat enig gevoel voor drama gevraagd wat er zou gebeuren als ie zou worden doodgeschoten. “Dan komt er een andere minister van binnenlandse zaken.” was zijn onderkoelde reactie.
@3: Nou nee, er is echt geen enkele manier waarop ik dat zelf zou kunnen herleiden uit wat ik heb geschreven.
@11: volgens mij begrijp jij ook heel goed dat iedereen, die aan de macht is in mijn ogen een hufter is.
Wij worden als vrije wezens geboren. En wij hebben alle rechten, die dieren ook hebben.
De meeste mensen zijn inmiddels zo geconditioneerd, dat ze het een gunst vinden dat ze in Nederland vrijheid van meningsuiting krijgen van de hufters aan de macht
@9:
Ook als de grondrechten formeel in stand blijven kunnen de hufters door hun bedreigingen en intimidaties intussen wel zorgen voor een klimaat waarin mensen niet meer voor hun mening durven uitkomen; of -in dit geval- journalisten zelfcensuur plegen dan wel omzichtiger te werk gaan ten koste van de volledigheid en objectiviteit van hun berichtgeving. Dat vind ik dan wel degelijk schadelijk voor de democratie en we mogen blij zijn met organisaties als RSF en de NVJ die daar een punt van blijven maken.
@12: Voor Donner is het heel makkelijk om over abstracties te praten — dat is z’n default denkmodus. Ook een kogelbrief blijft nog iets wat relatief ver van je afstaat. Het wordt een ander verhaal als mensen daadwerkelijk aan je deur staan, je lastigvallen met telefoontjes of je op je werk komen ‘opzoeken’.
En het heeft niet zoveel te maken met of je wel of geen kinderen hebt, maar alles met je eigen karakter; hoe je met intimidatie omgaat.
Oh, en ik ben wel een beetje klaar met je gejengel over bedreiging van Wilders; het gaat hier niet over politici die met een martelaarsrol hun politieke overtuigingen willen propageren, maar om journalisten die hun werk niet kunnen doen.
@0: wat Clarice Gargard schrijft is voor een deelgroep wel degelijk provocerend. Het gaat er niet alleen om als iemand in debat aanwezig is. Wat er gezegd wordt is wel degelijk van belang.
Vrouwen kunnen op hun vrouwelijkheid aangevallen worden, mannen niet. Maar ik denk dat mannen meer het risico lopen om dood geschoten te worden.