Een nieuwe mentaliteit

OPINIE - door Sophia van Tol, Masterstudent Filosofie en Maatschappij aan de Universiteit Groningen met een interesse in sociale en politieke filosofie.

Op 12 januari schreef Marjan Slob in de Volkskrant over de ‘paradox’ tussen de enorme welvaart waarin we leven en de groeiende golf van depressies, burn-out klachten en gevoelens van leegte die ervaren worden. De drie sprekers op een bijeenkomst van The School of Life die zij modereerde wezen beschuldigend naar de samenleving maar benoemden ook de verantwoordelijkheid van de beroepsgroep van psychische hulpverleners en die van de gedupeerden zelf. Maar hoe zit het eigenlijk met die verantwoordelijkheid?

Staatssecretaris Tamara van Ark stelde vlak voor het nieuwe jaar dat de verantwoordelijkheid voor het beschermen van de werknemer tegen burn-out klachten in eerste instantie bij de werkgever ligt. Werkgevers wijzen op de verantwoordelijkheid van hun werknemers zelf en zo heeft iedereen zijn vinger op iemand anders gericht en wordt er weinig veranderd. Maar wat als de problemen nou juist het gevolg zijn van deze mentaliteit?

De mentaliteit waarin het ieder voor zich is, niemand verantwoordelijkheid neemt en het gemeenschappelijk belang als een zwaar en vertragend blok aan het been wordt gezien van het individu als ondernemer van zijn eigen geluk? Wie hard werkt kan in principe alles bereiken, succes ligt voor iedereen binnen handbereik door te optimaliseren en concurreren, te ondernemen en ontwikkelen en door te beheersen, disciplineren en te observeren. Maar is dit realistisch?

De groei van de economie en de dominantie van werk over alle andere facetten van het menselijk leven dragen bij aan een toenemende ervaring van betekenisloosheid, isolatie en de ontwortelde moderne mens schreef politiek filosoof Hannah Arendt in de jaren 60 van de vorige eeuw. De nadruk op het individu zorgt voor een toenemende mate van subjectiviteit, het wegvallen van de kaders van religie en traditie in de westerse massademocratie laten de moderne mens achter in een vacuüm waarin betekenisgeving een persoonlijke aangelegenheid is geworden en waarden als solidariteit, het gemeenschappelijk belang en verbinding op de achtergrond raken.

De wetenschap kan dit vacuüm niet vullen omdat zij zich bezighoudt met het voorspellen en verklaren van fenomenen maar niet met de betekenis ervan; het duiden in een bredere context. Hierdoor is het ontwortelde, geïsoleerde individu op zichzelf aangewezen en verdwijnt langzaam aan het idee van een gedeelde leefwereld waarin mensen bij elkaar betrokken zijn en gezamenlijke doelen nastreven. Sociale cohesie is hier het toverwoord.

Hoe kunnen we ervoor zorgen dat mensen zich weer meer betrokken voelen bij elkaar, hun gemeenschap en de wereld waarin zij leven? Is het moderne mensbeeld, in de woorden van de Franse filosoof Michel Foucault van ‘het individu als entrepreneur van zijn eigen bestaan’ nog houdbaar? Foucault stelt dan ook voor om niet één mensbeeld als universeel te hanteren maar juist om verschillen toe te laten zodat mensen niet gedrild worden om aan één specifiek beeld te voldoen maar de ruimte krijgen om hun eigen talenten te ontwikkelen op de manier die bij hen past.

‘Een ketting is zo sterk als zijn zwakste schakel’ lijkt mij een mooie clichématige metafoor om hier in gedachten te houden. Een samenleving die vitaal, creatief, vooruitstrevend en stabiel wil zijn moet zorgdragen voor ál haar leden. Het geluk van een aantal moet niet bekostigd worden met bloed, zweet en tranen van anderen.

Dus als we een discussie willen voeren over verantwoordelijkheid en maatschappelijke oplossingen willen vinden voor gezamenlijke problemen dan moeten we juist dichter bij elkaar komen in plaats van naar anderen te wijzen en afstand te nemen. Laten we werken aan een gedeelde werkelijkheid in plaats van een individuele en laten we de hand ook af en toe in eigen boezem steken.

Reacties (14)

#1 sikbock

Hierdoor is het ontwortelde, geïsoleerde individu op zichzelf aangewezen en verdwijnt langzaam aan het idee van een gedeelde leefwereld waarin mensen bij elkaar betrokken zijn en gezamenlijke doelen nastreven.

de huidige infantilisering van veel volwassenen draagt hier toch ook wel aan bij. waarom kiezen voor een leven van een volwassene met de bijbehorende verantwoordelijkheden en solidariteit, als je je ook veilig kunt terugtrekken in de narcistische safespace van een reeds voorbije kindertijd?

leuk filmpje: https://m.youtube.com/watch?v=bjwC1_8Xd44

  • Volgende discussie
#2 kneistonie

Hierdoor is het ontwortelde, geïsoleerde individu op zichzelf aangewezen en verdwijnt langzaam aan het idee van een gedeelde leefwereld waarin mensen bij elkaar betrokken zijn en gezamenlijke doelen nastreven.

Ik ben niet zo blij met zalvende welzijnwerkerstaal waar de helft van de boodschap wordt weggelaten.

Een paar voorbeelden uit de praktijk, toen het leven nog mooi was:

– opkomst van Luther
– opkomst Wederdopers (Jan van Leyden)
– Ierse hongeroproeren
– 1848
– Parijse revolutie 1870
– de CPH
– NSB

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Joop

De ontwortelde mens.

“De mens is toch geen plant.”

Laatst in NRC of VK schreef iemand dat ook al in vergelijking met de migratie. Het wordt kennelijk toch wel van belang geacht.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Ronzhu

Ik zie kansen voor een nieuwe roerganger, iedereen gezellig dezelfde kleur kekke armband en al die vervelende tegendraadse individualisten aan de kant zetten.

We zien nu al de roep dat er op de publieke omroep ruimte moet komen voor een klimaatsceptisch geluid omdat dat nou eenmaal iets is waar een grote groep in gelooft. Inclusiviteit en gemene delers zijn dan ook niet zaligmakend anno fact-free en wetenschap-argwanend 2020. Je kiest een politieke kleur c.q. leider en krijgt alle talkingpoints extragratis aangeboden, een mcDonaldsarisering van meingsvorming waarbij je nu al met minimale inzet onderdeel kunt uitmaken van een veelal boze stampvoetende gemeenschap.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 KJH

‘Op 12 januari schreef Marjan Slob in de Volkskrant over de ‘paradox’ tussen de enorme welvaart waarin we leven en de groeiende golf van depressies, burn-out klachten en gevoelens van leegte die ervaren worden.’

Christen alert. Bekerings-modus detected.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 P.J. Cokema

@2: Pavlovreflex van een “het-individu-boven-alles”?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 P.J. Cokema

@4: Kun je nader uitleggen wat dit met het stukje te maken heeft? Sluit het aan bij wat #2 als kritiek probeert te poneren?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Joop

@4.

Macdonaldisering van de mening?

Nou, die bij mij op de hoek heeft de Telegraaf niet meer in de aanbieding. Een regionale krant , Volkskrant en Trouw.

Dus zelfs bij de ongezonde hap willen ze je al sturen.

Buiten dat: het diskwalificeren van ook maar elke kritiek op de wetenschappelijke theses wat betreft klimaat wetenschappen lijkt wel op de Sovjet-Unie met de wetenschap omging.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 kneistonie

@7: natuurlijk doet het dat, domkopje. Ik liet expres alleen historische voorbeelden zien.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 Henk van S tot S

@9:
Het sluit dus blijkbaar aan op #2.
Waarom wordt dat dan niet in #4 te vermeld???
Het is maar goed dat dergelijke schrijvers geen gebruiksaanwijzingen voor apparaten schrijvers, want dan kregen de medewerkers van de servicedesks een burn-out ;-)
N.B.
Je badinerend taalgebruik is m.i. misplaatst.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 Sjors

@8:

het diskwalificeren van ook maar elke kritiek op de wetenschappelijke theses wat betreft klimaat wetenschappen lijkt wel op de Sovjet-Unie met de wetenschap omging.

Als dat onderbouwde kritiek zou zijn, is er niks mis mee, maar deze ‘klimaatsceptici’ zijn lege hulzen die (al vele malen weerlegde) klinkklare nonsens verkopen als wetenschap en dan vinden dat ze serieus genomen moeten worden.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 Frank789

@8: [ Nou, die bij mij op de hoek heeft de Telegraaf niet meer in de aanbieding. Een regionale krant , Volkskrant en Trouw.
Dus zelfs bij de ongezonde hap willen ze je al sturen. ]

Wie zijn “ze” volgens jou?
Want 99,99% kans dat Aldipress of Betapress bepaalt welke krant er aangeboden wordt, niet de filiaalleider of persoon achter de kassa. En dat doet Aldipress/Betapress op basis van verkoopcijfers.

Dus jouw buurtbewoners moeten gewoon niks hebben van de Telegraaf.

Of jouw buurtbewoners hebben allemaal al een abonnement op de T. en kopen die dus niet meer los.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 LeonZ

Als ik kijk naar de record-huizenprijzen en de relatie met “bullshit jobs”(ook een signaal van politieke kansen) dan denk ik dat ik al één oorzaak te pakken heb. De weelde waarin we leven is een nep-weelde.

Verder heeft de gepersonificeerde informatie samenleving geen beloftes waargemaakt. Het internet is een cesspool van propaganda, fake news, trollen, overprikkeling van impulses, extreme opvattingen waar je gegevens worden misbruikt en geprostiueert, ezovoort.

Ook europa en migratie zijn zaken die niet goed aansluiten op de samenleving.
En natuurlijk het klimaatverhaal, mooi verkocht door een (bobo)kind op een schip dat Rothschild heette. Smullen.

Vanuit die situatie wordt door identity politics de boel verder uitgeknepen, en dan ben je al aardig op weg denk ik zo.
De meeste van deze zaken liggen in elkaars verlengde en worden naar believen lekker opgestookt.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 Henk van S tot S

Oeps!
Fout in #10:

“…………voor apparaten schrijvers,…..”
moet zijn,
“…………voor apparaten schrijven,…..”

  • Vorige discussie