Een lagere energierekening? Een zonneboiler helpt

In 2015 plaatsten we op Sargasso het bericht Wanneer ga jij van het gas af? Sindsdien hebben we geregeld aandacht besteed aan klimaatbeleid en energietransitie, zoals het verbod op aardgas bij nieuwbouw, 27 proeftuinen die van gas af gaan, nul op de meter renovaties, infraroodverwarming en energiebesparing.
Maar hoe breng je dat zelf in praktijk? Hoe verduurzaam je je eigen huis? Waar loop je tegenaan en zijn adviseurs, bouwbedrijven en installateurs er wel klaar voor om je te ondersteunen? Vorige week beschreef redacteur Krispijn Beek een reeks kleinere maatregelen. Vandaag neemt hij ons mee op speurtocht naar een zonneboiler. Heb je zelf ervaring met een zonneboiler in je huis? Deel ze in de reacties.

De aanleiding

Nadat onze oudste kind in 2009 was geboren werd het tijd om een ander huis te zoeken. Een 2-kamer appartement op 3 hoog, zonder lift, was niet echt ideaal met kind. De keuze viel als snel op een rijtjeshuis in de regio, waarbij we na heel veel huizen bezichtigen uitkwamen op ons huidige huis in Schiedam. De koop werd in het voorjaar van 2010 gesloten, terwijl we er pas begin november in zouden kunnen. Tijd genoeg dus om na te denken over mogelijke maatregelen om het huis te verduurzamen. Een van de eerste opties die in beeld kwam was een zonneboiler, zeker na het zien van dit filmpje.

Een collega was na het zien van het filmpje zo enthousiast dat hij zelf een vergelijkbaar systeem installeerde. Dat leek hem ideaal met 3 puberende kinderen die veel te lang douchen. Het boilervat dat hij kocht was wat aan de kleine kant ten opzichte van het aantal heatpipes dat hij installeerde, waardoor hij voor het middaguur al een vat met bijna kokend water had staan. Aldus niet getreurd, in de kelder installeerde hij extra boilervaten om het warme water op te slaan. Het aansluiten was wel wat linke soep met dat hete water. Les 1 tot en met 3 waren geleerd: zelf installeren is leuk, maar met mijn 2 linkerhanden niet verstandig. Hoe vuurvast mijn handjes ook zijn. Ten tweede is goed doorvragen over wat er gebeurd als het vat boven een bepaalde temperatuur komt geen overbodige luxe bij de keuze van een zonneboiler. En ten derde moet je niet teveel heatpipes installeren ten opzichte van je boilervat, dan heb je in de zomer namelijk een enorm warmteoverschot.

Het gasloos maken van de woning speelde bij onze keuze voor zonneboiler nauwelijks een rol, geld besparen en gebruik maken van de ‘gratis’ energie van de zon des te meer.

Soorten zonneboilers

Bij zonneboilers heb je grofweg de keuze tussen een drukgevuld systeem, een terugloopsysteem en een compact systeem. Daarnaast moet je kiezen of je de zonneboiler enkel gebruikt voor warm water, of ook voor ondersteuning bij de verwarming. Bij de collectors heb je dan nog de keuze tussen vlakke-plaatcollectoren, vacuümbuiscollectoren, zogenaamde PVT collectoren (warmte en elektriciteit) of modernere collectoren.

Bij een drukgevuld systeem staat de transportvloeistof onder druk. De vloeistof kan overal in het buizenstelsel aanwezig zijn, ook in de collector. Daarom moet de transportvloeistof antivries bevatten. Dat maakt het systeem iets duurder in onderhoud. Bij een terugloopsysteem loopt de transportvloeistof terug in een opslagvat als de zonneboiler niet in werking is, bijvoorbeeld als het vriest. De transportvloeistof hoeft daarom geen antivries te bevatten, waardoor een terugloopsysteem goedkoper in onderhoud is dan een drukgevuld systeem.

Bij een vlakke-plaatcollector lopen buizen onder een vlakke glasplaat waarop het zonlicht valt. Door de buizen loopt transportvloeistof die door door de zon verwarmd wordt. Een vacuümbuiscollector bestaat uit een rij glazen vacuum buizen die naast elkaar op het dak liggen. In deze vacuüm buis zit een metalen buis waar het op te warmen water doorheen loopt. Een variant hierop zijn heatpipes, bij dit type zit er in de vacuümbuis een metalen buis met vloeistof die de zonnewarmte transporteert naar de op te warmen transportvloeistof aan de uiteinden van de vacuümbuizen. Bij PVT collectoren kunnen de buizen met warm water onder de panelen fungeren als warmtebron voor een elektrische warmtepomp. De zonnepanelen zijn dan eigenlijk de buitenunit van de warmtepomp. Een groot voordeel van dit systeem is dat je een warmtepomp hebt zonder grondboring én zonder buitenunit die plaats inneemt en geluid maakt.

Meer informatie over zonneboilers vind je bij Milieucentraal of Eigen Huis, al heeft de Consumentenbond betere uitleg over welke verschillende soorten zonneboilers er bestaan. Bij het kiezen van een installateur is het verstandig om te letten op het zonnekeur installateur. Dit keurmerk garandeert dat een vakbekwame installateur erkend is door de Stichting Erkenning Installatiebedrijven (SEI).

De zoektocht naar een nieuwe HR-ketel en zonneboiler

Bij het zoeken naar een nieuwe HR-ketel met zonneboiler liepen we tegen verschillende zaken aan. Op de eerste plaats was het lastig om een goede informatie en een goede installateur te vinden, met name voor de zonneboiler. Inmiddels kun je daarvoor in veel gemeenten ook terecht bij je lokale energiecoöperatie of het lokale energieloket. In 2010 vond ik het behelpen met informatie die beschikbaar was.

Uiteindelijk hebben we voor de zonneboiler meerdere offertes laten uitbrengen. Sommige installateurs beloofden gouden bergen, zoals 75% besparing op de gasrekening met enkel en alleen een zonneboiler voor warm water. Hoe dat werkt als de gasrekening gemiddeld 80% van de gasrekening op gaat aan verwarming en 20% aan warm water konden ze niet helemaal uitleggen.

Ook bij de keuze tussen systemen en de benodigde omvang van het boilervat werden soms onlogische verhalen opgehangen, wat veel zoekwerk op internet opleverde. Een van de verkopers adviseerde een boilervat van maximaal 100 liter, wat ik aan de kleine kant vond voor een 3-persoonshuishouden waar zowel een douche als een bad gebruikt wordt. Een andere verkoper legde uit dat een vlakke plaat zonneboiler meer warmte oplevert in de zomer, terwijl vacuümbuizen (heatpipes) het beter doen in de herfst en in het voorjaar. Daarom vond hij vlakke plaat verstandiger. Wat ik niet met hem eens was, want in de zomer heb ik de minste behoefte aan warmte. In andere seizoenen is het spannender of een zonneboiler voldoende warmte weet te leveren voor warm water. Dus alles wat het seizoen oprekt is mooi meegenomen. Bovendien had ik dat filmpje van 70 graden in het boilervat in de winter in m’n achterhoofd.

Uiteindelijk hebben we gekozen voor een drukgevuld vacuümbuissysteem met een boilervat van 300 liter. Het resultaat van onze zonneboiler is dat ons gasverbruik tussen april en oktober (buiten het stookseizoen) gemiddeld zo’n 8 m3 per maand bedraagt, terwijl we volgens mijn schatting (gebaseerd op die van Milieucentraal) zo’n 25 m3 per maand aan gas verbruiken voor warm water. Gedurende 7 maanden van het jaar voorziet onze zonneboiler dus in zo’n 75% van ons warme water.

Onze wasmachine en vaatwasmachine sloten we, zonder voorschakelapparaat, aan op het warme water van de zonneboiler (een zogenaamde hotfill). Op die manier sparen we elektriciteit voor het verwarmen van water uit. Het leverde al snel een vierde les op: Doordat de wasmachine rechtstreeks op het warme water was aangesloten en niet met koud water werd nagespoeld bleef de was warm. Als de was niet meteen werd opgehangen na afloop van het programma ging de was daardoor muf ruiken. Staaltje goedkoop is duurkoop, want voor een paar honderd Euro extra hadden we een voorschakelapparaat gehad. Zo’n apparaat zorgt ervoor dat de was wel met koud water wordt nagespoeld.

De vijfde les volgde een paar jaar later: onze wasmachine begaf het. Bij de reparatie bleek alles verstopt te zitten met algen, die zich prima hadden ontwikkeld bij de warme temperaturen in onze wasmachine. Doordat er niet met koud water werd nagespoeld hadden ze een prima biotoop. De nieuwe wasmachine is dan ook niet meer hotfill aangesloten. Zelfs het voorschakelapparaat kreeg ik thuis niet meer door de huisvergadering.

Energieverbruik woning

Na aanschaf schatte het energiebedrijf ons energieverbruik in op 1.800 m3 aardgas en 6.800 kWh elektriciteit, wat een voorschotrekening van ruim 200 Euro per maand opleverde. Reden om sindsdien iedere maand de energiestanden bij te houden. Groot was mijn vreugde toen we in het eerste jaar dat we er woonden met nieuwe HR ketel en zonneboiler op slechts 680 m3 aardgas en 2.900 kWh elektriciteitsverbruik uitkwamen. Waarmee ons voorschot terug ging naar 120 Euro. Wat ook terug te zien is in de ontwikkeling van onze totale energierekening. De schatting voor het eerste jaar was Euro 2.400, maar uiteindelijk eindigde we rond de Euro 1.300. In 2012 en 2013 zat dat hoger. Waarom we sinds 2014 geen leveringskosten voor elektriciteit meer betalen is een onderwerp voor een andere keer.

Ontwikkeling energieverbruik per jaar

De verlaging in ons energieverbruik komt ook door gedragsverandering ten opzichte van de vorige bewoners, maar onze nieuwe HR-ketel en de zonneboiler hebben wel degelijk een rol gespeeld. De eerste maanden was het op zolder, waar de cv-ketel hangt, warmer dan in de woonkamer. Dat is pas verandert toen we de nieuwe hr-ketel ingebruik namen. Dat heeft er uiteindelijk toe geleid dat we op zolder een radiator hebben geplaatst om de zolder als werkkamer te kunnen gebruiken. Er zat daar geen radiator, terwijl het bij de vorige bewoners een kinderkamer was. De oude ketel verwarmde dus simpelweg het verkeerde deel van het huis.

Kosten zonneboiler

Wij hebben in 2011 Euro 5.600 betaald voor onze zonneboiler. De aanschaf gaf ons ook recht op Euro 1.100 subsidie. Vlak nadat we de opdracht hadden gegeven bleek dat het Ministerie van Economische Zaken deze met terugwerkende kracht afschafte. Onze installateur heeft hier namens ons en andere klanten succesvol bezwaar tegen aangetekend. Het heeft wel ruim een jaar geduurd voordat het ministerie tot uitbetaling van de subsidie over ging. Waarbij we meermalen nieuwe machtigingsformulieren hebben moeten invullen omdat er een punt of komma verkeerd stond.

Bij de keuze voor een zonneboiler heeft voor ons de terugverdientijd niet de grootste rol gespeeld. De kosten van zonneboilers zijn inmiddels gedaald en er is wederom subsidie op mogelijk via de ISDE regeling. Op verschillende websites vind je zonneboilers vanaf Euro 1.600 na aftrek van de ISDE subsidie. De terugverdientijd ligt zo rond de 8 à 10 jaar, afhankelijk van je eigen energieverbruik.

De aanschaf van de hr-ketel tel ik niet mee bij de kosten om van aardgas af te gaan. De vervanging van de vr-ketel door een hr-ketel was namelijk een reguliere vervanging: ketel stuk, moderne ketel er in. De kosten van deze eerste grote maatregel om van gas af te gaan voor onze label C woning bedragen daarmee Euro 4.500. Naast een kleine honderd Euro aan tochtstrips en isolatiemateriaal voor o.a. de verwarmingsbuizen brengt dat de rekening op Euro 4.600.