Duterte draait

ACHTERGROND - De Filipijnse president Duterte maakt beloftes niet waar. José Maria Sison, de in Nederland in ballingschap levende communistenleider, staat opnieuw op een zwarte lijst van terroristen.

In de aanloop naar de presidentsverkiezingen van 2016 in de Filipijnen presenteerde Rodrigo Duterte zich als een man die het op wilde nemen voor de arme bevolking. Als burgemeester van de stad Davao City op Mindanao, het grote eiland in het zuiden, had hij naam gemaakt door zijn zero tolerance aanpak van de criminaliteit. Met zijn belofte te breken met de politiek van de al decennialang heersende elite van oligarchen won hij de stemmen van de achtergestelde bevolking op Mindanao en in andere delen van het land.

Op 30 juni 2016 werd Duterte geïnstalleerd als 16e president van de Filipijnen. Hij haalde de westerse media met zijn meedogenloze aanpak van de drugscriminaliteit, met beledigende uitspraken over president Obama en paus Franciscus en met de vergelijking van zijn aanpak van druggebruikers met die van Hitler jegens de Joden (waarvoor hij later zijn excuses aanbood). Een botte populist, was het beeld; zoiets als Trump, maar dan erger.

Oppositiegroepen stelden zich bij de machtswisseling voorzichtig op. Duterte beloofde werk te maken van de federalisering. Moslims op het eiland Mindanao kregen uitzicht op grotere autonomie. Hij heropende de onderhandelingen over een vredesakkoord met de communistische rebellen. En, wat voor de laatste groep van belang was, hij nam afstand van de Verenigde Staten die de Filipijnen al meer dan een eeuw min of meer als kolonie behandelen.

Na ruim anderhalf jaar is de wet die de moslim regio’s autonomie belooft nog steeds niet rond. De onderhandelingen met de communisten zijn door Duterte vorig najaar eenzijdig opgezegd na het bezoek van zijn collega Trump. En de banden met de VS zijn weer aangehaald. De communisten zijn nu officieel van regeringswege aangemerkt als ’terroristen’, een domme maatregel volgens Satur Ocampo, een voormalig volksvertegenwoordiger die optrad als bemiddelaar bij de vredesbesprekingen. En die nu ook op de terroristenlijst staat.

Intussen hebben radicale moslims op Mindanao zich afgescheiden van de twee grote massabewegingen: het Moro Islamic Liberation Front (MILF) en het oudere Moro National Liberation Frond (MNLF). Beide hebben met wisselend succes onderhandeld over grotere autonomie van het gebied dat ook bekend staat als Bangsa Moro.  Radicale islamitische terreurgroepen zoals de Bangsa Moro Freedom Fighters (BIFF), Abu Sayyaf en de groep van Maute vechten voor een islamitische staat op Mindanao. Vorig jaar richtte de groep van Maute een bloedbad met grote verwoestingen aan in de stad Marawi. De rebellen zijn met hulp van de Amerikanen uiteindelijk verslagen. Voor Duterte was het een aanleiding om de staat van beleg uit te roepen voor heel Mindanao. Dat levert hem bevoegdheden op om de rebellen uit te schakelen zoals hij ook de drugsgebruikers aanpakt.

De communistische rebellen, die wel met de grote islamitische afscheidingsbeweging samenwerken, maar niet met de radicale terreurgroepen,  vrezen een heropleving van het geweld onder de staat van beleg. Zij steunen de Lumad inheemse volken in het oosten van het eiland Mindanao die strijden voor hun elementaire rechten op land en onderwijs. Communisten zijn met het New People’s Army (NPA), de gewapende tak van de partij, ook actief in andere delen van de Filipijnen waar strijd gevoerd wordt tegen grote landheren en buitenlandse mijnbouwbedrijven.

De vredesonderhandelingen die de regering Duterte vorig jaar voerde met de Filipijnse communistische partij (CPP) en het aan de partij verbonden Nationale Democratische Front (NDF) leidden in het najaar tot een eerste overeenkomst. De besprekingen werden in verschillende rondes gehouden in Oslo, Rome, Noordwijkerhout en Utrecht. José Maria Sison, oprichter van de CPP en Luis Jalandoni, voorzitter van het NDF, beide al sinds lang woonachtig in Nederland, namen deel aan het overleg dat eind oktober uiteindelijk leidde tot afspraken over een staakt-het-vuren, het vrijlaten van politieke gevangen en een aantal principes voor sociaal-economische hervormingen.

Kort daarna bracht de Amerikaanse president Trump een bezoek aan de Filipijnen. Trump verzekerde Duterte van zijn steun bij de strijd tegen de rebellen. De wapenleveranties gaan gewoon door. Eind november besloot Duterte de vredesonderhandelingen af te breken. Onlangs publiceerde de regering een nieuwe terroristenlijst. Daarop staan meer dan zeshonderd namen waaronder die van José Maria Sison, zijn vrouw Juliet de Lima en Luis Jalandoni en zijn vrouw Connie Ledesma, allen in ballingschap wonende in Nederland. Sison stond eerder op de Europese terroristenlijst, maar is daar na een lange juridische procedure in 2009 van af gehaald.

Op de zwarte lijst staat ook Victoria Tauli-Corpuz, VN-rapporteur voor de inheemse volken. Corpuz heeft de maatregel als ongegrond en kwaadaardig van de hand gewezen. Het zal Dutertes reputatie bij de internationale organisatie geen goed doen. Daarbovenop komt zijn besluit om zich terug te trekken uit het Internationaal Strafhof dat een verkennend onderzoek doet naar de drugsmoorden in de Filipijnen die door Duterte openlijk worden toegejuicht.