ANALYSE - Zo’n 700 miljoen tot een miljard zonnepanelen en zeven tot tien keer meer windenergie dan nu gepland. Dat hebben we nodig als we in het jaar 2050 alles op duurzame energie willen laten draaien, aldus gastauteur Herman Damveld.
Energiegebruik 1950 tot 2015
Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) heeft op 9 februari 2015 gegevens uitgebracht over het elektriciteitsgebruik in Nederland. Dat verbruik is nu maar liefst 16 keer hoger dan in 1950, een groei van gemiddeld 4,5% per jaar (figuur 1). Het elektriciteitsgebruik in 2013 was 119 miljard kilowattuur (kWh); zie figuur 2 voor een verdeling naar de energiebronnen.
Tot en met 1976 steeg het elektriciteitsverbruik elk jaar meer dan de economie. Dit had te maken met de groei van toepassingen die werkten op elektriciteit en met het feit dat deze toepassingen op steeds grotere schaal gebruikt werden. Gemiddeld steeg van 1950-1976 het elektriciteitsverbruik met 8,2% per jaar, de economie groeide in die periode met gemiddeld 4,6% per jaar. Na 1976 groeide het elektriciteitsverbruik gemiddeld genomen mee met de economie. In de periode 1977-2013 groeiden zowel het elektriciteitsverbruik als de economie met gemiddeld ongeveer 2% per jaar. Het totale energiegebruik in Nederland was in 2015 zo’n 5,2 keer zo hoog als in 1950 (bron CBS Statline). Dit gebruik wordt uitgedrukt in Peta Joule (PJ, een 1 met 15 nullen erachter).
We gebruiken energie in allerlei vormen. Aardgas verwarmt ons huis. Een auto rijdt op benzine of diesel die beide van olie gemaakt zijn. Onze huishoudelijke apparaten hebben elektriciteit nodig. Elektriciteit is dus maar een deel van het totale energiegebruik. Uit gegevens van onder meer het CBS volgt dat elektriciteit 25-34% is van het totale energiegebruik. Die uitkomst hangt af van de gebruikte rekenmethode.
Figuur 1: Ontwikkeling Nederlands elektriciteitsverbruik
Bron: CBS, 9 februari 2015.
Figuur 2: Elektriciteitsproductie naar energiedrager
Bron: https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2016/26/elektriciteitsproductie-uit-steenkool-opnieuw-hoger, 28 juni 2016.
Figuur 3 Nederlands energieverbruik per energiedrager in de periode 1975-2013 in PJ
Bron: http://kennisbank.isso.nl/docs/overig/energievademecum/2015/1; Onder ‘overig’ valt duurzame energie, kernenergie, invoersaldo elektriciteit en afval
Energiegebruik 2014 tot 2016
Het primaire energiegebruik is het gebruik zonder omzettingsverliezen. Het rendement van de beste Nederlandse elektriciteitscentrales is zo’n 60%: van de 100% primaire energie wordt 60% omgezet in elektriciteit en 40% via het koelwater geloosd (zie bv website Essent en Nuon). Omdat kolen-, gas- en kerncentrales warmte omzetten in elektriciteit worden ze ook wel thermische centrales genoemd.
Het aandeel aardgas in het primaire energiegebruik was de afgelopen drie jaar gemiddeld 43%. Olie zorgde voor 39%, naast kolen (11,5%), duurzame energie (5,5%) en kernenergie (1%); voor de periode 1990-2013: zie figuur 3.[9] [10] [11] [12] In tabel 1 staat ook de verdeling voor het jaar 1980, evenals de verwachte verdeling voor 2050. Het elektriciteitsgebruik in 2015 was 118 miljard kWh. In 2015 stonden 139 windmolens op zee en ruim 2000 windturbines op land; ze zorgden voor bijna 6% van de elektriciteitsproductie.
Begin 2016 hadden de Nederlandse elektriciteitscentrales een opgesteld productievermogen van 27.800 Megawatt (MW). Daarvan is 22.300 MW kolen- en gascentrales, 500 MW de kerncentrale Borssele en 5.000 MW vooral wind- en zonne-energie. De gemiddelde leeftijd van de grote centrales is 15 jaar.
Tabel 1 Aandeel energiedragers in de energievoorziening in procenten
| jaar | 1980 | 2013-15 | 2020 | 2035 | 2050 |
| aardgas |
46 |
43 |
40 |
42 |
|
| olie |
46 |
39 |
35 |
31 |
|
| kolen |
5,5 |
11,5 |
12 |
10 |
|
| kernenergie |
1,5 |
1 |
1 |
0 |
|
| zon en wind |
1 |
5,5 |
12 |
17 |
100 |
Bronnen: Compendium voor de Leefomgeving, CBS, CBS, CBS.
Op naar 2020 tot 2023
In Nederland krijgen we jaarlijks van de zon gemiddeld 35 keer zoveel energie als we nodig hebben voor verwarming, industrie, auto’s en de opwekking van elektriciteit. Er is niet zozeer een energieprobleem in de betekenis dat er onvoldoende voorraden zijn. Het gaat om een omzettingsprobleem, het nuttig gebruiken van zonne- of windenergie. Echter, de Nederlandse energievoorziening draait op dit moment niet volledig op de zon of de wind.
De regering wil dat het percentage duurzame energie groeit van 5,5% nu “tot 14% in 2020 en 16% in 2023. In 2050 moet de energievoorziening helemaal duurzaam zijn.” Kan dat wel? De vraag is ook of in Nederland genoeg ruimte is voor de plaatsing van de benodigde zonnepanelen en windmolens. En vooral is van belang hoe hoog het toekomstige energiegebruik zal zijn.
Welke stappen willen de energiebedrijven en de regering zetten tot het jaar 2023?
Netbeheerder Tennet heeft op 13 oktober 2016 een rapport uitgebracht over de leveringszekerheid van elektriciteit tot het jaar 2031. In 2023 zal het opgesteld vermogen van de thermische centrales dalen van 27.800 Megawatt naar 18.200 MW door sluiting van sommige centrales.
Tennet verwacht daarentegen een groei van het opgesteld vermogen uit wind en zon van 5.000 MW in 2016 naar 17.200 MW in 2023. Het totaal opgesteld vermogen groeit daarmee van 27.800 MW nu naar 35.400 MW. Volgens Tennet “levert dit maar een beperkte bijdrage aan de leveringszekerheid”. Door de weersafhankelijkheid van zonne- en windenergie spelen deze slechts “een beperkte rol in de modellen die als basis dienen om leveringszekerheid te kunnen bepalen.” Het beschikbare thermische productievermogen van 18.200 MW komt volgens Tennet in 2023 dicht in de buurt van de piekvraag in Nederland, die ruim 18.000 MW bedraagt. Als centrales uitvallen wanneer in de wintermaanden de vraag naar elektriciteit groot is kan een situatie ontstaan dat we afhankelijk zijn van import, concludeert Tennet.
Het Tennet-rapport gaat alleen over elektriciteit. Minister Kamp heeft op 14 oktober 2016 een rapport uitgebracht over de gehele energievoorziening voor de komende periode. Dit rapport heet de Nationale Energieverkenning 2016 (NEV 2016). Minister Kamp stelt: “Het doel van 14% hernieuwbare energie in 2020 wordt volgens de NEV 2016 vooralsnog niet behaald. De belangrijkste reden hiervoor is dat het doel van 6.000 MW wind op land in 2020 nog niet volledig gerealiseerd zou zijn. In de NEV 2016 wordt verwacht dat in 2020 ruim 5.000 MW wordt gerealiseerd. In de meest recente Monitor Wind op Land van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland wordt uitgegaan van ruim 5.200 MW wind op land in 2020.” Daarom wil de minister “intensief overleg” om meer windenergie van de grond te krijgen en zo de doelstelling van 16% duurzame energie in 2023 wel te halen.
Op naar 2050
In de periode 1990-2015 nam het primaire energiegebruik toe. Zoals hierboven aangeven wordt dit gebruik uitgedrukt in Peta Joule (PJ). Terwijl het in 1950 nog om 582 PJ ging, is het sindsdien sterk toegenomen. In 1990 was dit gebruik 2843 PJ. In 2015 was het bijna 10% hoger dan in 1990, te weten 3144 PJ (zie Tabel 2 voor een overzicht (bron NEV 2016)).
De vraag is hoe het energiegebruik zich zal ontwikkelen en daar zijn verschillende visies op, die te maken hebben met de manier waarop wordt aangekeken tegen de samenleving. De stichting Urgenda heeft een berekening gemaakt waarbij energiebesparing op allerlei gebieden grootschalig wordt aangepakt. In de studie “Nederland 100% op duurzame energie in 2030” rekent Urgenda voor dat het primaire energiegebruik van Nederland kan worden teruggebracht naar 1560 PJ in 2030. Dit is een afname met gemiddeld bijna 4% per jaar.
Wim Turkenburg, emeritus hoogleraar Natuurwetenschap & Samenleving, heeft een rekensom gemaakt, uitgaande van een versnelde energiebesparing tot 2050. In dat jaar komt alle energie van zon en wind en omdat de zon niet altijd schijnt en het ook niet altijd waait, is opslag noodzakelijk. De zonne-energie die vooral in de zomerperiode gewonnen wordt, moet men dus voor een zeer groot gedeelte opslaan. Daarbij gaat zo’n 30% van de energie verloren. Zo komt Turkenburg op 2300 PJ in 2050, waarvan de ene helft afkomstig is van de zon en de andere helft van de wind.
Tabel 2 Primair energiegebruik tussen 1950 en 2050 in PetaJoule (PJ)
| Jaar | Energiegebruik | Bron |
| 1950 |
582 |
statline.cbs.nl/Statweb/ |
| 1960 |
920 |
statline.cbs.nl/Statweb/ |
| 1970 |
2016 |
statline.cbs.nl/Statweb/ |
| 1980 |
2723 |
statline.cbs.nl/Statweb/ |
| 1990 |
2843 |
statline.cbs.nl/Statweb/ |
| 2015 |
3144 |
NEV 2016 |
| 2020 |
3020 |
NEV 2016 |
| 2030 |
1560 |
Urgenda |
| 2035 |
2882 |
NEV 2016 |
| 2050 |
2300 |
Turkenburg |
Een jaar kent 8760 uren. De wind waait een deel van die uren en soms ook maar een beetje. Een windmolen draait soms op vol vermogen, dan weer op een deel daarvan. De productie per jaar wordt omgerekend naar het aantal uren dat de windmolen op vol vermogen zou draaien. De term daarvoor is “vollast-uur”.
Voor de berekening is Turkenburg ervan uitgegaan dat windturbines op land een gemiddelde bedrijfstijd van 1750 vollast-uren per jaar realiseren en op zee gemiddeld 3500 vollast-uren per jaar, terwijl bij zonnepanelen een gemiddelde bedrijfstijd van 800 vollast-uren per jaar wordt verondersteld.
De conclusie is dat het op te stellen elektrisch vermogen aan windenergie ongeveer 100.000 MW moet zijn (90.000 MW op zee en 10.000 MW op land). Het op te stellen zonne-energievermogen zal 400.000 MW moeten zijn, dat is ongeveer een miljard zonnepanelen. Eind 2014 stond 1.000 MW opgesteld. Turkenburg: “Mij lijkt ongeveer 100.000 MW zonne-energie haalbaar met het beschikbare dakoppervlak. Als je dan toch naar 400.000 MW wilt gaan, zul je ander oppervlak dan de daken moeten gebruiken in Nederland, tenzij grootschalige import van zonne-energie een optie wordt.“
Turkenburg concludeert: “Dit laat zien dat er een gigantische vermogen bij moet komen om energie te kunnen opslaan, vooral ook om het zomer-winterregime te kunnen overbruggen, bijvoorbeeld door stroom van zonne-systemen te gebruiken om waterstof te produceren en deze waterstof langdurig op te slaan. Het gaat dan wel om gigantische hoeveelheden waterstof. Hoe die hoeveelheden veilig en duurzaam te hanteren zijn, weten we niet.”
Turkenburg komt met 2300 PJ uit op een hoger energiegebruik in 2050 dan Urgenda berekent voor het jaar 2030. Als het energiegebruik van 1560 PJ dat Urgenda veronderstelt gelijk blijft tot het jaar 2050, is dat bijna 70% van het energiegebruik volgens Turkenburg. Dan zouden er niet een miljard maar 700 miljoen zonnepanelen moeten komen en niet tien maar zeven keer zoveel windenergie als nu gepland. Ook dan gaat het om forse aantallen, die onderstrepen voor welke opgave Nederland staat.
Herman Damveld woont in Groningen en is zelfstandig onderzoeker en publicist over energie.
Reacties (44)
Astronomische getallen. Gelukkig maar dat het allemaal gratis is. Stel nu eens dat Thorium wel succesvol ontwikkeld kan worden (we weten dat pas over een jaar of 10) Dan zijn we in de toekomst met 20 centrales helemaal klaar. Voorlopig moeten we doormodderen met hopeloos lastig inpasbare hernieuwbare energie. Ik vind het niet erg. Vooralsnog kost het nog een beetje en in het ergste geval leren we er wat van. Maar die mensen die zich ernstig zorgen maken over het klimaat zouden zich toch ook wel eens zorgen mogen maken over de haalbaarheid van de hernieuwbare energie….
@1 – Met je uitspraak impliceer je ook dat Thorium over 10 jaar wel eens compleet k.. met p…. zou kunnen blijken, waarmmee 10 jaar R&D-geld in een grote put is verdwenen. Wind en zon zijn momenteel veiliger, volgens de spreadsheets. Ik denk dat ze de gesmolten zoutkatten in India en China eerst uit hun respektievelijke bomen willen kijken.
Wat ik mis is het grondgebruik per energie-eenheid.
bv x ha / y PJ voor de verschillende soorten energie.
En dan : waar kun je die grond vinden? In de stad? Landbouwgrond? Natuurgebied? Zee?
10 keer meer windmolens? Vrijwel elk stukje vrije natuur is nu al verziekt met die dingen, waar gaan we er 10 zoveel laten? Willen we echt dat heel Nederland er uit gaat zien al 1 groot industrieel gebied? Bovendien als het vrijwel niet waait, zoals vandaag, leveren 10x meer wind molen nog steeds niks op.
Zonne energie heeft veel meer potentie, als dat nog een beetje goedkoper wordt gaat dat straks vanzelf. Verder hebben we echt alternatieven als kernenergie of bio brandstof nodig als we realistisch van onze fossiele brandstof af willen.
@2: Het zou natuurlijk heel goed kunnen dat over 10 jaar blijkt dat Thorium niets gaat worden. Bovendien kennen wij het prijskaartje niet eens. Maar wat ook goed zou kunnen dat we met hernieuwbaar de wende gewoon niet kunnen vervolmaken. We hopen op zaken die nu niet bestaan zoals opslag van energie. En ook daar hebben we nog geen flauw idee van wat dat gaat kosten. De kans is groot dat we over een jaar of 5 moeten toegeven dat het niet gaat lukken. Op zich ook niet erg, doen we het gewoon nog een tijdje langer met fossiel. Wie zich zorgen maakt over het klimaat zet niet alleen in op hernieuwbaar maar kijkt ook verder.
@3:
David McKay heeft o.a. dat ruimteprobleem heel goed uitgelegd in zijn boek “Without the hot air”.
Staat tegenwoordig helemaal op internet.
http://www.withouthotair.com/
en leuke TED talk:
https://www.youtube.com/watch?v=-5bVbfWuq-Q
Mc Kay is helaas overleden in april j.l.
Over Thorium: ik voorzie een goeden toekomst voor nucleair, het potentieel is in ieder geval enorm.
Overheden willen vaak niet meer investeren in nucleair, maar dat kan particulieren en bedrijven niet tegenhouden om dat wel te doen. Men is gewoon volop bezig. Neem bijvoorbeeld de IMSR van Terrestial Energy. R&D dat allemaal gefinancieerd is met privaat geld.
https://www.youtube.com/watch?v=OgTgV3Kq49U
http://ansnuclearcafe.org/2014/09/30/business-focused-approach-to-molten-salt-reactors/
@7: Dat is leuk dat je dat voorziet, maar er zijn ook legio mensen die een gouden toekomst voor hernieuwbaar voorzien. Wie weet, zijn beiden wel mogelijk. Ik kan alleen op dit moment oordelen dat hernieuwbaar op grote schaal niet bestaat en dat er ook nog geen Thorium centrale draait….
“Drastische stijging zon en wind nodig in Nederland”.
Vette onzin. Wordt dezer dagen weer eens bewezen met feiten en niet met bevlogen klimaatdemagogie. Vanaf gisteren staan alle windmolens in NL (en misschien daar ook wel buiten) weer eens stokstijf stil. Dat was ook zo geweest met een “drastische stijging”.
Vooruitzichten: weinig verandering.
Meneer de redacteur is smoorverliefd op windmolens en ander groen speeltuig. Hij zou er zo vanaf zijn, als hij elke dag op onderstaande website keek.
http://www.windstats.nl/index.php
Zon moeten we maar niet doen, in Nederland. Sowieso, we moesten toch bomen planten? Laten we dat maar doen dan, dat ziet er ook beter uit.
2% van het oppervlak was het, of ‘de Veluwe’. Wie denkt dat ‘2%’ en ‘de Veluwe’ ongeveer dezelfde hoeveelheid oppervlak is, die heeft nog nooit een kaart van Nederland bekeken.
@10: Op zich is er helemaal niks tegen bomen planten in een bosarm land. Er is alles tegen mensen of groepen van mensen, die dit brengen als oplossing voor een ingewikkeld planetair probleem, waar we de ballen van snappen.
@9: Die meter staat gemiddeld zo rond de 25-30%. Dat is bekend, wordt meegenomen in de berekening en betekent dat windmolens ook af en toe stil staat. Kijk je echter naar de totale opbrengst over een langere periode dan is deze zeer constant. En de opbrengst 48 uur vooruit is goed door meteorologische instituten te voorspelen, dus de netbeheerder kan hier goed op handelen.
@12: Het feit blijft dat als er weinig of geen wind staat dat je dan iets anders moet inschakelen. Zon kan dan nog in de zomer en de nacht kan je nog doorkomen op batterijen of andere opslag. En natuurlijk backup in de vorm van bijvoorbeeld gascentrales die dan zo nu en dan bijspringen. Maar gascentrales worden natuurlijk niet gebouwd om zo nu en dan bij te springen. De kosten van gascentrales moet je dan optellen bij de kosten voor windenergie. Grootschalige opslag waarmee je een paar dagen vooruit kan bestaat niet en heeft een flink prijskaartje.
Zou je dan ook de negatieve aspecten van fossiele brandstoffen niet bij hun prijs moeten optellen? Oorlog in Oekraïne, het Midden-Oosten, klimaatveranderingen. Is duurzaam nog steeds duur als je de echte kosten van fossiele brandstoffen meerekent?
@14: Ik vind het prima dat jij in het oneindige alles optelt bij de kosten van fossiele brandstof en belast dat door. We betalen nu al 24 miljard aan milieuheffingen. Maak er gerust het driedubbele van en zet dat in je partijprogramma. Vraag je wel af of er dan heel erg veel mensen op je gaan stemmen…. En het gevolg is dat die gascentrales die zo nu en dan moeten bijspringen nog veel duurder gaan worden. Maar je mist het punt waar het om gaat. Zolang we geen opslag van energie hebben die ons een paar dagen van energie kunnen voorzien dan zijn we aangewezen op gascentrales o.i.d. zodra er geen wind en zon is. En die worden nu eenmaal niet gebouwd voor zo nu en dan bij te springen. En je kan nauwelijks snijden in je backup capaciteit.
@15:
1. Die 24 miljard lijkt me een schijntje tegen de 5.300 miljard die we aan subsidie betalen voor fossiel: https://www.nrc.nl/nieuws/2015/05/19/imf-5-300-miljard-dollar-aan-subsidies-voor-steenkool-en-aardolie-is-schokkend-a14161993
2. Er zijn alternatieven voor gas;
http://www.renewableenergyworld.com/articles/2014/07/hydrogen-energy-storage-a-new-solution-to-the-renewable-energy-intermittency-problem.html
3. Wel negatieve externaliteiten van duurzame energie meerekenen maar niet bij fossiele energie is een beetje absurd, vind je niet? We zitten juist nu in de problemen omdat we de negatieve effecten van fossiele energie veel te lang niet in rekening hebben gebracht bij de veroorzakers.
@16: Nogmaals: Ik vind het prima dat jij welk bedrag dan ook toe wil kennen aan fossiele brandstof. 5300 miljard? Goed hoor. Je mist nog steeds het punt waar het om gaat: Al moeten wij gascentrale’s geheel optrekken in goud en edelstenen, we hebben ze nog steeds nodig. Of heb je liever biomassa centrales? Ook goed hoor, het zelfde verhaal, die worden ook erg duur als je ze neerzet om zo nu en dan bij te moeten springen. En wat ik er bij heb gezegd: Zolang je nog niet serieuze opslag van een paar dagen ontwikkeld hebt. En dan kom je nu met een optie voor energie opslag. Prima hoor, opties horen we al jaren. Wat dat betreft even ver als Thorium. Prijskaartje? Niemand heeft blijkbaar een idee en niemand komt met concrete plannen.
@17:
Vermoeiend zeg, je klinkt als een depressieve emo-puber.
Meer dan genoeg concrete plannen als je er even op googelt. Belangrijker nog, fossiele energie is eindig en de negatieve kosten worden steeds meer duidelijk. We zullen over moeten stappen de komende decennia. Je kunt je kop wel in het zand blijven steken maar daar los je ook geen klap mee op.
@12: Ook nu is het zo dat het opgesteld vermogen veel groter is dan de vraag. Ook nu is het zo dat er backup moet zijn indien een centrale wegvalt, een kabel doorbreekt etc.. (primair/secundair en tertiaire reserves). Dus je statement dat centrales daar niet voor gemaakt worden klopt niet helemaal. Zoals ik al zei, is zon/wind voor 48 uur redelijk goed te voorspellen, dus dat valt bij te regelen.
Maar goed, ik begrijp je punt wel, uiteindelijk zijn er nog centrales noodzakelijk om de variatie van wind etc.. op te vangen. Om die reden zou het ook goed zijn als er meer elektrische auto’s zouden komen, en als 10% van die accu wordt gebruikt voor het stabiliseren van het net. Daarnaast ben ik erge voorstander van marktwerking in de energiemarkt. Want als de prijs per MW sterk stijgt indien er geen wind is, dan kan zelfs zo’n tijdelijke gascentrale (maar ook opslag) rendabel gemaakt worden.
Tot slot, ik vind dit bijvoorbeeld een interessante ontwikkeling en ik hoop dat een dergelijke opslagmethode wordt gevonden. Een doorbraak op dit vlak zou een duurzame revolutie ontketenen, daar ben ik van overtuigd.
@18: Wat een merkwaardige en kinderachtige reactie. Klink ik als een depressieve emo-puber? Goh, van mijn part. Ik hou mij niet zo bezig hoe mensen klinken ik lees gewoon de tekst. En nu moet ik opeens via google zoeken naar concrete plannen. Het is toch wat. Wat is er aan de hand meneer/mevrouw tigger, zit je zonder argumenten en probeer je nu op deze manier een discussie te saboteren?
Je schrijft: ” fossiele energie is eindig en de negatieve kosten worden steeds meer duidelijk.” Uhh ja, en ik gaf al aan, reken gerust zoveel negatieve kosten mee als je wilt, het verandert niets aan het feit dat als het niet waait en de zon niet schijnt we toch iets anders nodig hebben. En verder : “We zullen over moeten stappen de komende decennia. ” Uh ja, dat was het discussiepunt ook niet. Wat wel de vraag is hoe we dat dan gaan doen. En zolang er niet concreet gewerkt wordt aan opslag komt hernieuwbaar niet verder.
Over een paar jaar moet er waarschijnlijk weer belasting worden betaald over zelf opgewekte energie en is het uit met de pret. Zelf zou ik nu geen zonnepanelen meer op mijn dak leggen omdat de terugverdientijd lang zal zijn. Gelukkig liggen ze er al :)
@19: Het klopt dat ook nu het zo is dat het opgesteld vermogen veel groter is dan de vraag. Althans, veel groter dan de gemiddelde vraag. Opgesteld vermogen is afgesteld op de piekvraag. Zo hebben wij niets aan enorme vermogens door wind in de nacht en in het weekend. En op piekmomenten zal je net zien dat het niet waait… En ja, zon/wind zijn voor voor 48 uur redelijk goed te voorspellen, en bijregelen is in principe geen probleem als je die bijregel capaciteit, ook in de piekvraag, maar hebt. En in die piekvraag rijden er juist ook veel EV’s op de weg. Best leuk idee die stabilisatie door accu’s van stilstaande auto’s, maar verder dan een beetje stabilisatie van enkele tientallen minuten kom je dan niet. Dagen lang backup vermogen is natuurlijk heel wat anders….
@20:
Ja, je klinkt als een depressieve puber. Je leest over andermans argumenten heen en verwijt anderen waar je jezelf schuldig aan maakt. Alternatieven zijn zat genoemd. Alles is te duur of onbewezen in jouw ogen. Je zit hier niet om te discussiëren, je wil alleen jezelf horen.
@23: Vertel eens beste meneer/mevrouw tigger. Welk argument zou ik gemist hebben? Over welk alternatief heb je het? En volgens mij heb ik niet ergens “te duur” gezegd maar ik breng wel degelijk het kosten aspect ter sprake. Heb je er problemen mee om naar de kosten te kijken? En als er iets onbewezen is dan benoem ik dat als onbewezen. Ja sorry, het kenmerk dat iets onbewezen is, is nu eenmaal dat het onbewezen is. Is het verboden om te benoemen wat bewezen is en wat niet is bewezen? Zoals ik al aangaf mag jij mij noemen zoals je wilt. Ik zou klinken als een depressieve puber Giechel. Wat een grap. Geweldig! En de conclusie dat ik hier niet zit om te discussiëren, maar om mijzelf te horen laat ik aan jou. Ik heb er geen hekel aan om mijzelf te horen maar zou erg graag horen wat nu je punten en argumenten zijn. Helaas lees ik slechts zuur gebrom. Jammer hoor. Wat is uw frustratie beste meneer of mevrouw tigger?
Het lijkt mij logisch dat investeringen in energie-opslag pas interessant worden als er regelmatig grote overschotten zijn in het aanbied van wind- en zonne-energie. Bij mijn weten is dat nog vrijwel nergens in de wereld het geval. Het spreekt dan ook voor zich dat hiervoor nog geen bewezen technologie is: die hebben we gewoon nog niet nodig. Zeker in Nederland niet. Hier is nog genoeg ruimte voor extra opwekking via wind en zon, zonder dat het aanbod ooit de vraag zal overschrijden. Als ik het tenminste allemaal goed heb begrepen…
Energie-opslag wordt aantrekkelijker naarmate het (wisselende) aanbod aan zonne- en windenergie toeneemt. Dat zal immers fluctuaties in de prijs opleveren, waardoor het voor grootverbruikers en energiebedrijven steeds interessanter wordt om daar op in te spelen. Ik verwacht dan ook dat een toename van opwekking via wind en zon ervoor zal zorgen dat bedrijven meer investeren in R&D naar energie-opslag, en misschien wel andere slimme oplossingen.
@25: Dat is op zich correct, we hebben op dit moment opslag nog niet nodig maar het is ook weer iets te makkelijk. Het blog gaat niet voor niets over wat wij nog zoal moeten doen, en dat is heel veel. En dat is niet bedoeld voor een hele verre toekomst lijkt mij. “Drastische stijging zon en wind nodig in Nederland” dat is de kop van dit stukje, Nou, bij drastische stijging zal je toch echt je plan in grote lijnen voor opslag klaar moeten hebben. Wat ik er van begrepen heb is dat tot zo ongeveer 15% – 20% nog wel inpasbaar is. Maar vergeet niet dat alle landen om ons heen ook driftig aan het uitbreiden zijn. Over de grens gooien is er op een gegeven moment ook niet meer bij als het in heel West Europa lekker stormt…
We kunnen er laconiek over doen, en er vanuit gaan dat de markt dit vanzelf regelt, wat mij gerust zeker aanspreekt, maar het een en ander is in gang gezet onder de vlag van klimaatmaatregelen. Nu heb ik begrepen dat wij ongeveer 50% reductie hebben toegezegd t.o.v. 1990 voor 2030. Nu zie ik 30% wel als invulbaar, maar boven die 30% heb ik geen flauw idee waar we dat vandaan moeten halen. Nog meer creatief boekhouden?
@26
De bedoeling van beleid is om ontwikkelingen in een bepaalde richting te sturen. Niet om enkel en alleen maar technologie in te voeren die al op de plank klaarligt. Voor mij zou het juist “iets te makkelijk” zijn om een doelstelling vast te stellen waarvan je bij voorbaat zeker weet dat het gaat lukken. Iets meer ambitie mag wel, toch?
@27: Nu heb ik persoonlijk geen enkele moeite met die opstelling maar er zijn toch echt mensen die menen dat wij die 48% reductie t.o.v 1990 moeten halen voor het jaar 2030….. Zo iets van: Dat hebben we nu eenmaal beloofd. En als iemand zegt nu ja, we hebben ambitieuze doelstellingen gesteld en het gaat alleen maar om een bepaalde richting, dan krijg ik al gelijk zoiets van : O, het is dus niet erg dat we het niet halen want dat is al ingecalculeerd….
Indien je doelstellingen stelt waarvan je zeker weet dat je die gaat halen dan heb je je doelen in principe te laag gesteld. Maar werkelijk geen idee hebben hoe wij die reductie gaan halen is denk ik het andere uiterste.
@28
“Geen idee hoe we die reductie gaan halen” lijkt me wat overdreven. Met meer wind en zon komen we immers al wel een eindje in de goede richting. Die nieuwe bossen tellen ook mee, geloof ik en er is vast ook nog wel het nodige aan energiebesparing mogelijk.
Afgezien daarvan bekijk jij het wel heel erg vanuit de technische kant. Voor beleidsmakers ligt dat wat anders. Een beleidsmaker zou bij wijze van spreken kunnen zeggen dat we een doelstelling halen door innovaties te stimuleren.
Beleidsdoelstellingen zijn gebaseerd op wat de overheid denkt te kunnen bereiken, met de instrumenten die die overheid daarvoor heeft. De technische invulling is (onder meer) aan de energieproducenten. En ik weet wel zeker dat er uitgebreid overleg is geweest met de energiesector over die doelstellingen.
@29: Met wind en zon hebben we vastgesteld dat we een bepaald deel kunnen inzetten zonder dat we opslag nodig hebben. Alles wat we dan extra gaan plaatsen moeten we dus een deel van weggooien als we het niet kunnen opslaan. Dat wordt dan wel een erg sneue bedoeling. Het aandeel dat we zonder veel problemen kunnen opstellen is het aandeel van het energie akkoord. veel meer dus niet.
Tot een 30% CO2 reductie t.o.v. 1990 is aannemelijk te maken dat we dat wel kunnen. En verder? Dan hebben we nog een jaar of acht om die overige 18% in te vullen waar we nog geen idee van hebben hoe we dat gaan doen. En als een beleidsmaker spreekt van doelstellingen halen door innovaties te stimuleren dan spreekt hij niet als een beleidsmaker maar als een politicus. Bullshit taal. Innovaties laten zich niet afdwingen. Eigenlijk zeg je dan : Ik weet het ook niet. En ik weet zeker dat er helemaal geen uitgebreid overleg is geweest met de energiesector over die doelstellingen. Er is uitgebreid overleg geweest voor die 14% duurzaam en er is overleg over sluiten van kolencentrales. En verder? Niemand die duidelijk voor ogen heeft hoe het verder moet. Nu ja, dat is niet helemaal waar. De mensen die pro kernenergie zijn weten het wel, en wat ik ook zeker weet dat succes dan gegarandeerd is…. Moeten we alleen een veiligheidsrisico accepteren. Niet aanvaardbaar voor veel mensen. Kernenergie is blijkbaar gevaarlijker dan het klimaatprobleem.
Maar ik merk dat je er niet zo mee zit als we die 48% t.o.v 1990 niet gaan halen. Ach, ik zit er ook niet zo mee…..
Dan heb je blijkbaar moeite met begrijpend lezen.
@29: “Met meer wind en zon komen we immers al wel een eindje in de goede richting”.
Hans Custers draait uit wanhoop weer eens aan zijn gebedsmolentje. Het zal nodig zijn.
Misschien kan Hans uitleggen waarom we de laatste vijftien jaar er niet in geslaagd zijn met wind en zon en onderbouwen waarom het vanaf 2016 wel gaat gebeuren ?
Nou heeft Nederland altijd al van die kutmolens gehad, maar zelfs bij het antiek mag nu wel alvast wat nieuwe toekomstige antieke objectjes gedacht gaan worden veur de kids als alvast een leuk aandenken van toen. Liefs van paps en Mams. Die inspanningen, dat zijn ze toch waard?? Zo werkt het. Wij kregen destijds ook een leuke portefeuille mee van ons Paps en Mams, weet je nog? Ja Mams. Maar ik ben wel blij dat het niet die ouwe kutmolen is geworden, maar die nieuwe.
@31: Met uitspraken als: “Met meer wind en zon komen we immers al wel een eindje in de goede richting” en “Energie-opslag wordt aantrekkelijker naarmate het (wisselende) aanbod aan zonne- en windenergie toeneemt” ( de markt regelt het blijkbaar vanzelf) krijg ik toch de indruk dat je een beetje aan het ontkennen bent dat fase 2 voor de nodige problemen kan zorgen. En zelfs al zouden we energie opslag kunnen oplossen, de opsomming van Herman Damveld zou bij mensen de vraag moeten doen rijzen wie dat allemaal gaat betalen. Er is ook nog zoiets als financiële haalbaarheid.
@34
Nee hoor. Volgens mij heb ik zelfs helemaal nergens beweerd dat we de doelstellingen zullen halen. Ik ben optimistisch van aard, maar ik snap best dat het niet simpel is. Het grote struikelblok lijkt me overigens niet de techniek, maar veel meer het feit dat maatschappij en politiek niet goed om kunnen gaan met dit soort langetermijnkwesties.
Waar het me om gaat is dat het heel normaal is dat beleidsdoelstellingen vooruitlopen op technische ontwikkelingen. Toen het Montrealprotocol werd afgesloten waren er nog niet voor alle toepassingen van CFK’s alternatieven. Reden voor de anti-milieubeweging om allerlei paniekverhalen op te hangen. Niks van gemerkt. Toen Nederland redelijk voorop liep in de wereld met doelstellingen om verzurende emissies aan te pakken stond de technologie daarvoor nog in de kinderschoenen. En dus werd er geroepen dat het allemaal niet kon, dat het onbetaalbaar zou zijn, of economische zelfmoord. Bij mijn weten is dat reuze meegevallen.
Zonder ambitieuze doelstellingen weet je zeker dat je het niet haalt. Met ambitieuze doelstellingen lukt het hopelijk wel. Maar zekerheid is er niet. Daarom heten doelstellingen doelstellingen en geen garanties.
@Hans Custers: “Ik kan alleen op dit moment oordelen dat hernieuwbaar op grote schaal niet bestaat en dat er ook nog geen Thorium centrale draait….
Dat IMSR-ontwerp van @7 draait op Uranium en niet op Thorium (Thorium variant kan ook gemaakt worden, maar zij concentreren zich nu eerst op Uranium, want betere time-to-market).
Wat veiligheid betreft: De vuistregel is: Als we kijken naar de afgelopen 50 jaar dat vallen er meer doden bij kolen als het goed gaat dan er doden vallen bij kernenergie als het fout gaat.
http://www.nextbigfuture.com/2011/03/deaths-per-twh-by-energy-source.html
https://youtu.be/t-_p_l3eA_E?t=23m25s
Ik denk dat 1 miljard zonnepanelen in Nederland een beetje te gek wordt en kernenergie realistischer is. Frankrijk is tussen 1978 en 1989 gegaan van 20% naar 80% kernenergie en tegelijkertijd is in dat die tijd het stroomverbruik verdubbeld. Frankrijk heeft schone lucht (vooral al je het vergelijkt met Grüne-wende-steenkool-Duitsland * ). En ze hebben zo’n beetje de laagste stroomprijs van Europa.
* https://www.youtube.com/watch?v=0cOfuoYYowA
@35: Mijn geheugen werkt blijkbaar anders dan die van jou. Ik kan mij niets herinneren dat enorm grote bezwaren zijn gemaakt tegen de verzurende emissies aanpak in het verleden. Zeker heb ik nooit gehoord dat het onbetaalbaar zou zijn. De kosten die toen gemaakt moesten worden zijn kruimeltjes vergeleken met de astronomische bedragen die ons staan te wachten. Maar wellicht heb je een bron die mijn geheugen kan opfrissen, wat heb ik toen gemist? En als je zegt dat het technisch best mogelijk zal zijn dan ben ik het helemaal met je eens ook al bestaan sommige toepassingen alleen nog op de tekentafel. Indien wij echter naar het prijskaartje gaan kijken dan zal vermoedelijk de meeste mensen daar de omschrijving “onbetaalbaar” aanhangen. Voor uitvoering van het energieakkoord, exclusief stimulerende maatregelen voor het vervoer, zitten we nu op een uitgaven verwachting van ongeveer 3 miljard per jaar in 2020. Indien we naar de opschaling kijken die dit blog ons voorspiegelt dan hebben we het dus over 30 miljard per jaar, exclusief voorzieningen van backup en opslag. “Het wordt allemaal vanzelf goedkoper” Dat zou kunnen, zal ook moeten, maar wat nog betaalbaar is, is aan de maatschappij. Ambitieuze doelstellingen zijn leuk zolang het nog een beetje betaalbaar is… En misschien bedoel je dat wel met:
” maar veel meer het feit dat maatschappij en politiek niet goed om kunnen gaan met dit soort langetermijnkwesties.” Ik denk dat de maatschappij inderdaad niet zo goed om kan gaan met een te hoge energierekening of het inleveren van nog meer zorg.
Ambitieuze doelstellingen, leuk. Maar als je er niet bij verteld dat daar ambitieuze offers van de burgers bij horen dan is er wellicht sprake van volksverlakkerij.
Dan is jouw herinnering inderdaad anders dan die van mij. Omdat er uit die tijd bar weinig te vinden is uit die tijd en er dus hooguit wat anekdotisch bewijs is te vinden laat ik het daar maar bij.
En dit is stemmingmakerij. Bij mijn weten is er niemand die ontkent dat een energietransitie flinke investeringen vergt. Ik doe dat zeker niet. En het is inderdaad wat ik bedoelde: investeringen die pas op lange termijn wat opleveren worden nogal makkelijk uitgesteld ten behoeve van kortetermijnplannetjes.
@38: “investeringen die pas op lange termijn wat opleveren”.
Je klinkt niet erg enthousiast. Volgens mij is er met investeringen “die pas op lange termijn wat opleveren” iets aan de hand. Het zou ook zomaar kunnen dat ze niks op gaan leveren. Het meten van die opbrengsten wordt trouwens ook nog een hele toer; Er zijn namelijk geen meeteenheden voor “een schone toekomst” en “een stabiel klimaat”.
Inderdaad. Zekerheid hebben we niet. We kunnen namelijk niet in de toekomst kijken.
So what?
@40: “So what?”
Meten is tenslotte weten. Het is me allang duidelijk, dat jij vanuit je makkelijke stoel in Utopia, daar geen boodschap aan hebt.
Desalniettemin, een onderbouwinkje afleveren kan nooit kwaad.
Echter, realo-sukkels zoals ik, moeten voortdurend alles controleren op nut en doelmatigheid en allerlei problemen van zich afslaan, zoals conditioneringen, beperkingen, complicaties en tegenvallers. Ik geef het toe, het is af en toe niet meer te doen.
Ja, maar het effect van beleid of van een beslissing is nooit met zekerheid te meten. Je weet immers niet wat er zou zijn gebeurd als je wat anders had gedaan.
Zekerheid over gevolgen van beslissingen bestaat niet in de echte wereld. Niet vooraf en niet achteraf. Realistischer dan dat kun je het niet krijgen.
(Overigens: dat er “geen meeteenheden zijn voor een schone toekomst of een stabiel klimaat” wil natuurlijk ook weer niet zeggen dat we daar helemaal niks over weten. Het is een variant op de drogreden die steeds weer terugkomt in je verhalen: wat niet 100% perfect is, is waardeloos.)
@42: Dat was het vooropgezette doel. #39 noemt opzettelijk moeilijk te meten/operationaliseren kenmerken, om vervolgens te kunnen zeggen: Omdat het effect niet goed meetbaar/in cijfertjes uit te drukken is, moeten we het maar niet doen. Dat we natuurlijk wel allerlei concentraties van luchtvervuilers (inclusief broeikasgassen) kunnen meten die een prima indicatie geven van het succes van het beleid inzake uitstoot vergeet hij dan liever even, voor de “goede zaak”.
@42:
“Zekerheid over gevolgen van beslissingen bestaat niet in de echte wereld”.
Nee, dat klopt, want ik ben geen pure pragmatist en erken dat we niet altijd over voldoende informatie beschikken om weloverwogen keuzes te maken. We moeten dan vertrouwen op ons geloof. We hebben daar zelfs recht op.
Echter, het recht op geloof, ontslaat ons niet van de plicht tot onderzoek. Dat is een kwestie van maatvoering, die wordt aangedreven door passies die ons intellect meer dan regelmatig bezoeken. Vooral i.v.m. slecht gedefinieerde principes als “schone toekomst”, een “stabiel klimaat” en “een goede zaak”, zou ik met dat laatste meer rekening houden.