Domineesland wijst niet naar zichzelf

Deze gastbijdrage is van politiek-historica en journaliste Fleur Boose. De bijdrage stond afgelopen vrijdag in NRC Handelsblad (niet online) en werd geschreven voor het nieuws van een mogelijk minderheidskabinet. De redactie vindt de bijdrage echter nog zeer relevant.

Schande, riepen onder meer CDA en VVD toen een – democratisch gekozen – ‘vrijheidspartij’ toetrad tot de Oostenrijkse regering. Nu, tien jaar later, dreigt in Nederland hetzelfde te gebeuren. En dit keer werken CDA en VVD er aan mee. Het domineesland wijst kennelijk niet graag naar zichzelf.

Kan de koningin nog wel op skivakantie naar Oostenrijk? En wat als een immigratiestop volgt? Het (dreigende) aantreden van de Freiheitlichen Partei Österreichs (FPÖ) van Jörg Haider hield de politieke gemoederen in het jaar 2000 maandenlang bezig. Veertien EU-landen, waaronder Nederland, kondigden diplomatieke maatregelen af. VVD-Kamerlid Weisglas was uiterst bezorgd en riep de EU op zéér scherp te zijn. Zijn CDA-collega De Hoop Scheffer sprak over „een donkere grens die in Oostenrijk wordt genaderd als de FPÖ mee gaat regeren”. Partijgenoot Eurlings zei dat „het CDA al zijn kanalen heeft aangewend om het ontstaan van de coalitie in Oostenrijk te voorkomen”.

Het CDA vreesde vooral een aantasting van de ‘waardegemeenschap’. „Tot deze waarden behoren respect voor de rechten van de mens en een compromisloze houding ten aanzien van racisme en discriminatie”, legde Eurlings in maart 2000 uit in de Kamer. CDA-prominent Hans van den Broek schreef een maand daarvoor in deze krant: „Zouden wij van andere EU-partners passiviteit verwachten als de Centrumpartij van Janmaat de helft van onze regeringsposten zou bezetten? Inderdaad en goddank een vrij hypothetische casus, maar het negatieve antwoord op die vraag verandert daardoor niet. “Business as usual” moet binnen de EU uit den boze zijn als het om dit soort uitwassen gaat.”

Het Oostenrijkse argument dat de samenwerking met FPÖ uit nood was geboren omdat een andere coalitie niet mogelijk bleek, verminderde de zorgen niet, net zo min als het feit dat Haider een verklaring over de ‘waarden van de Europese democratie’ had getekend. CDA’er Van den Broek zei hierover: „Hoe kan een schriftelijke verklaring van trouw aan democratie en mensenrechten reden zijn tot terughoudendheid? Wie accepteert een pyromaan als (plaatsvervangend) hoofd van de brandwacht, alleen omdat hij plechtig verklaart een trouwe brandblusser te willen zijn?”

De FPÖ is niet de Partij voor de Vrijheid, zal het weerwoord zijn. Zeker, er is één groot verschil: de FPÖ heeft nationaal-socialistische wortels, terwijl de ‘joods-christelijke cultuur’ voor de PVV juist de basis vormt voor Nederland, als tegenwicht tegen die verderfelijke islam. Andere verschillen tussen de partijen zijn er ook. Zo heeft de FPÖ ironisch genoeg veel meer op met Europa dan de PVV, de eerder genomen EU-maatregelen tegen de Oostenrijkse partij ten spijt. De FPÖ is in haar partijprogramma bovendien een stuk gematigder over de islam dan de PVV. Als de FPÖ het heeft over de islam als bedreiging, dan spreekt de partij consequent over de ‘radicale islam’. De PVV heeft het simpelweg over ‘de islam’ als bedreiging. Sterker nog; er bestaat geen gematigde islam, volgens het PVV-partijprogramma.

De twee partijen vinden elkaar onder meer als het gaat om veiligheid (strengere straffen), belastingverlagingen, democratische hervormingen (om de stem van het volk beter te laten horen), het behoud van de verzorgingsstaat en een zelfbewuste buitenlandse politiek. Ze verheerlijken daarnaast ‘het eigene’ (Oostenrijk eerst, de wapperende Nederlandse driekleur), verafschuwen ‘het vreemde’ (immigratiebeperkingen), en benadrukken de eigen historie, cultuur en tradities van hun land. En het zijn die zaken, stellen ook wetenschappers en onderzoekers, die de PVV net als de FPÖ tot een rechts-radicale of extreemrechtse partij maken.

Maar de woorden ‘rechts-radicaal’ of ‘extreemrechts’ in combinatie met de PVV lijken door pers en politiek in de ban te zijn gedaan. ‘Extreemrechts’ heet nu gewoon ‘rechts’. Extreemrechts is daarmee salonfähig geworden, vaak in combinatie met het argument dat deze stembusuitslag nu eenmaal ‘de wens van de kiezer’ is en dat op deze manier ‘het democratisch proces’ wordt gerespecteerd. In het jaar 2000 maakte Van den Broek nog korte metten met diezelfde argumenten. In reactie op beweringen van de journalisten Spoor en Heldring dat de FPÖ over een legitieme, want door de stembus verworven machtsbasis beschikt, schrijft hij: „Aan de orde zijn opvattingen die de grondbeginselen raken waaraan de EU en ieder van haar lidstaten zich bij verdrag(en) hebben gecommitteerd. Alles wat naast democratie en vrijheid te maken heeft met respect voor het individu, tolerantie, bestrijding van discriminatie en vreemdelingenhaat, zijn essentiële, om niet te zeggen existentiële elementen waarop de lotsverbondenheid van het naoorlogse Europa steunt.”

Waar is die bezorgdheid van CDA of VVD nu, waar is nu de angst voor een ‘donkere grens’ of de aantasting van de ‘waardegemeenschap’? En waar blijven de media die Eurlings, Weisglas en De Hoop Scheffer vragen wat er over is van hun angsten van tien jaar geleden? Moeten we dan maar wachten op kritiek vanuit de EU? Het is bijna jammer dat een koningin hier niet snel zal komen skiën, anders had een discussie daarover in het buitenland ons misschien wakker geschud.