Discriminatieonderzoek kapen doe je zo

U heeft het vast, net als ik, met enige schrik gelezen: ‘sterke toename discriminatie homo’s en Joden’ – een persbericht van het ANP (14/9) dat soms wat ingekort, maar verder vrijwel ongewijzigd werd overgenomen door alle nationale media (Telegraaf, NRC, Volkskrant, NU.nl). Ik vond het een verontrustend bericht, en met mij vele anderen. Kamerlid Tofik Dibi (GL) las het bericht ook, en twitterde prompt dat het nog maar eens liet zien hoe hard het nodig was om hatecrimes zwaarder te straffen. In principe had hij daarin niet ongelijk.

Het punt is alleen dat het niet waar is: er is helemaal geen sterke toename van discriminatie van Joden en homo’s – althans, dat niet een stijging die volgens de auteurs van het onderzoek waarneembaar is in de statistieken die door de politie zijn verzameld. Het persbericht van het ANP staat zo ongeveer haaks op de conclusies die de onderzoekers zelf trekken.

Laten we het onderzoek er eens bij halen (PDF). Zoals verwacht laten de statistieken inderdaad hogere aantallen zien, maar volgens de onderzoekers zijn die met name te wijten aan een veranderende manier van aangiftes registreren. Het aantal aangiftes wegens homodiscriminatie in Amsterdam, bijvoorbeld, is in 2009 lager dan in 2008 (70 om 78). De stijging zit hem met name in Rotterdam-Rijnmond, waar men door het nieuwe registratiesysteem op alle fronten meer discriminatie registreert, en in godbetert Zeeland. Zonder die regio’s is het aantal aangiftes gedaald. Buiten Roterdam-Rijnmond is de stijging in het aantal aangiftes wegens antisemitisme welgeteld tien – van 138 naar 148 (een stijging van 7%). Dat is nog steeds niet best, want het zou natuurlijk moeten dalen, maar het rechtvaardigt allerminst de kwalificatie ‘sterke toename’. Het persbericht meldt wel (ergens onderaan) dat het totale aantal aangiftes licht gedaald is, maar laat (bijvoorbeeld) onvermeld dat etnische discriminatie nog steeds veruit de grootste bron van aangiftes is, groter dan antisemitisme en homofobie samen, en dat er een duidelijke stijging is in de aangiftes van discriminatie wegens marokkaans zijn – in procenten (17% om 13%) zelfs groter dan de stijging van aangiftes wegens homodiscriminatie.

Wat is hier mis gegaan? Het probleem zit hem dus niet in het rapport zelf: de onderzoekers kennen alle methodologische valkuilen en herhalen keer op keer de beperkte significantie van hun data – tot in de conclusies toe. Wat wel opvallend is, is de begeleidende brief van korpschef Miltenburg (zie de PDF) waarmee het document aan de Minister wordt gestuurd, die plompverloren stelt dat discriminatie op grond van homoseksualiteit en antisemitisme toegenomen is. Miltenburg geeft daarmee een vreemde draai aan het rapport, al benadrukt ook hij de relatief beperkte waarde van de conclusies en de problemen met het consistent registreren van aangiftes. Dit voorbehoud is echter in het persbericht geheel verdwenen.

Blijkbaar hebben ze bij het ANP even vlug de brief gescand, dat rapport verder het rapport gelaten, en hun conclusies getrokken; vervolgens is nog even naar COC en CIDI gebeld (die uiteraard met graagte de gebruikelijke pavlovreacties afgaven), en is een tekstje in elkaar geflanst en zonder veel omhaal afgeleverd bij de klanten, die het op hun beurt ongecontroleerd overnamen en op hun websites gooiden, waarna gansch het vlakke land en zijn politici zich erover konden opwinden.

In dat hele proces is er dus NIEMAND geweest die even in dat rapport heeft gekeken en heeft gezien dat de Korpschef en het Persbureau er – zacht uitgedrukt – een loopje mee namen, en dat terwijl dat rapport al die tijd openbaar was en met twee muisklikken was op te vragen. So much voor kritische, onpartijdige, en objectieve journalistiek.

Discriminatie is, terecht, een gevoelig maatschappelijk thema, en het is een goede zaak dat Nederlanders zich grote zorgen maken over wat ze zelf aan discriminatie zien en meemaken, en over wat ze er via anderen over horen. Juist om die reden is het ook uitermate belangrijk dat we de beschikking hebben over veel en goede gegevens en dat betrokken partijen zorgvuldig met die gegevens omgaan, zodat we precies weten waar de knelpunten zitten. Onnodige hysterie over vermeende toename van discriminatie leidt tot heel veel zaken, maar zelden tot goed doordacht beleid – zie ook de discussie over monitor rassendiscriminatie eerder dit jaar, die leidde tot het bizarre voorstel der lokjoden. Mede in die context is het jammer (en misschien wel verwijtbaar) dat het ANP niet wat meer energie heeft gestoken in het factchecken van wat men op het spoor kwam, en is het ronduit tragisch dat dergelijke ANP-pulp klakkeloos wordt overgenomen door het ‘serieuze’ journaille.