ELDERS - Over een succesvolle actiegroep en de verhouding tussen populisten en sociaaldemocraten.
Selina Juul, een Russische immigrante, bestookte met succes alle grote supermarkten om iets te doen tegen de enorme verspilling van voedsel in Denemarken. Met haar actiegroep Stop Spild Af Mad wist ze een groot supermarktconcern te bewegen voordeelaanbiedingen in grote hoeveelheden te vervangen door aanbiedingen per stuk. De supermarkt Rema 1000 moest elke dag zo’n 80-100 bananen weggooien maar reduceerde die verspilling met 90% na de actie ‘take me I’m single’.
Denemarken loopt met de acties van Juul voorop in de strijd tegen voedselverspilling. In Kopenhagen is een warenhuis geopend waar uitsluitend overschotten van supermarkten worden verkocht tegen 30-50% van de prijs.
De Europese Commissie meldt dat er in de Europese Unie per jaar 88 miljoen ton voedsel wordt weggegooid met een geschatte waarde van 143 miljard euro. Volgens een VN-rapport gaat wereldwijd een derde van het voedsel verloren bij producenten en consumenten. De Guardian meldt dat de Britten een kwart van alle meloenen weggooien, bijna een kwart van het brood meer dan een derde van alle sla. In Nederland worden melk en melkproducten, brood, groenten, fruit en sauzen, oliën en vetten het vaakst weggegooid. In totaal wordt hier volgens cijfers van enkele jaren geleden 14% van al het voedsel weggegooid, dat is 50 kilogram per persoon per jaar. In de verkiezingsprogramma’s van Nederlandse politieke partijen voor de aanstaande Kamerverkiezingen vinden we het onderwerp in heel algemene bewoordingen terug bij D66, Denk en de Piratenpartij. De ChristenUnie en de Partij voor de Dieren maken er echt een punt van.
De EU heeft allerlei plannen om de verspilling te bestrijden, waaronder een plan voor circulaire economie. De EU en de lidstaten hebben zich gebonden aan de internationale Sustainable Development Goals (SDG) waarin een van de doelen is een halvering van de voedselverspilling per hoofd van de bevolking in 2030. Daarvoor heeft de EU een platform opgericht waarin lidstaten en belangrijke spelers op het gebied van de voedselvoorziening maatregelen bespreken. De EU heeft ook een website met good practices op dit gebied.
Sociaaldemocratie en populisme
Veel eurosceptische Denen zullen over deze initiatieven de schouders ophalen. In Denemarken is de discussie over het lidmaatschap van de EU na de Brexit weer opgelaaid. De Deense Volkspartij (DF) heeft geopperd, afhankelijk van de resultaten die de Britten met de uittreding gaan bereiken, in Denemarken ook een in/uit referendum te houden. Dat heeft Morten Østergaard, leider van de Sociaal Liberalen, gemotiveerd tot het initiatief voor een pact tussen alle pro-Europese partijen om nooit mee te werken aan een dergelijk referendum over de EU. Deze opmerkelijke stap moet voorkomen dat een van de partijen zich in onderhandelingen met de populistische DF laat verleiden tot de belofte voor een referendum in ruil voor regeringssteun.
Denemarken heeft na de verkiezingen van 18 juni 2015 een rechtse regering met de Deense Volkspartij en de liberale Venstre. De sociaaldemocraten (SDP) zijn de grootste partij maar zitten in de oppositie. In Social Europe speculeren SDP-leden Jan Helbak and Klaus Krogsbaek over een toenadering van hun partij tot de Deense Volkspartij. Afkeer van globalisering, neoliberalisme, toenemende ongelijkheid, aantasting van werknemersrechten en zorgen over migratie delen populisten volgens hen min of meer overal in Europa met de sociaaldemocraten. Die kunnen daar niet langer onverschillig voor zijn. De sociaaldemocraten staan voor de uitdaging een antwoord te vinden op al deze vraagstukken zonder te vervallen in het kleinburgelijk en nationalistisch conservatisme van de populisten, dat overigens altijd al aanwezig was in de arbeidersbeweging. De nieuwe SDP-leider Mette Frederiksen spreekt over een nieuw sociaal contract en de strijd aangaan met het ‘zieke kapitalisme’. De partij neemt het anderzijds ook op voor Deense ondernemingen. Aan de ene kant toont de SDP zich, net als DF, gereserveerd over de EU. Aan de andere kant benadrukt het de verdiensten van de Europese samenwerking op punten die ook voor de sociaaldemocraten van belang zijn, zoals het voorkomen van belastingontwijking.
The Danish SDP has problems in recreating itself as a comprehensive and leading party among the workers without entering a sort of alliance with DF and adopting a nationalist perspective. Nevertheless, in the slightly longer term, Social Democrats cannot get on with their “social contract” and so on within the confines of the nation state.
Het is een typering van een situatie die voor meer sociaaldemocratische partijen in Europa geldt. En het wordt dus interessant hoe Mette Frederiksen gaat reageren op het initiatief van haar collega Morten Østergaard die de eurosceptische DF voorgoed de pas af wil snijden.